Kloptdatwel?

Kustbescherming met Poul Jakobsen, innovatie of pseudowetenschap?

by 10 Comments

Engels - UK vlag 30x24Het klinkt eigenlijk te simpel: een strand laten aangroeien door er her en der wat plastic buizen in te steken. Maar daar komt de uitvinding van Deen Poul Jakobsen toch zo’n beetje op neer. Hij weet zelf ook niet precies hoe het werkt, maar haalt er naar eigen zeggen wel successen mee op verschillende plekken in de wereld. Aannemer Koninklijke BAM Groep was zo enthousiast dat het wel een proef wilde doen in samenwerking met Rijkswaterstaat. Op no-cure-no pay basis. Tussen 2006 en 2011 vond het experiment, project Ecobeach, plaats bij Egmond aan Zee. Wetenschappers zijn achteraf bepaald niet overtuigd van een positieve bijdrage van de buizen op de aangroei van het strand. Desondanks ontving BAM een bonus van Rijkswaterstaat – omdat niet onomstotelijk bewezen is dat de buizen niét werken.

jakobsen-640x250

Pressure Equalizing Modules

Jakobsen noemt zijn buizen Pressure Equalizing Modules (PEM) en brengt ze aan de man via zijn bedrijf Skagen Innovation Centre. De PEM zijn 2 tot 3 meter lang en de onderste helft is waterdoorlatend. Ze worden ingegraven in het strand in een rijtje loodrecht op de zee met een onderlinge afstand van een meter of 10. Over de breedte van het strand plaats je dan een aantal van die rijtjes telkens met een tussenruimte van 100 meter.
De PEM beïnvloeden volgens Jakobsen de waterafvoer van strand tussen hoogwater en laagwater, het strand valt eerder droog als het water zich terugtrekt. Het strand is dan langer droog en dus waait er misschien makkelijker zand van strand richting duinen. Maar er zijn meer theorieën over de werking. Zo zou via de openingen in de buizen in het zand opgesloten lucht makkelijker kunnen ontsnappen; golven zouden sneller voortbewegen over het ingeklonken strand en daardoor een minder eroderende werking hebben.

Medewerker van BAM met een PEM
Medewerker van BAM met een PEM

Een probleem met al die ideeën is dat de effecten lokaal rondom zo’n PEM nog wel voorstelbaar zijn, maar dat niet goed begrepen wordt waarom het over een heel strand effect kan hebben als er in verhouding zo weinig lijken te staan. Of het ook echt werkt in de praktijk, is niet zo makkelijk te bepalen. De natuurlijke variatie in strandaanwas en afkalving is groot en het effect van een ingreep is moeilijk op conto van zo’n ingreep te schrijven als je niet over langere periode meet.
Op de website van Jakobsen staan zijn succesverhalen, maar de onderbouwing daarvan is niet bepaald overtuigend. Of je moet je tevreden stellen met de foto’s van een tijd vóór en ná aanbrenging van de PEM op diverse stranden over de wereld. Of die foto’s wel bij vergelijkbaar tij, wind en andere atmosferische omstandigheden zijn genomen, is niet makkelijk vast te stellen. Twijfels genoeg, maar toch wekt Jakobsens vinding de interesse van sommige wetenschappers en aannemers.

Ecobeach

De Koninklijke BAM Groep wil de PEM wel uitproberen en zet in 2006 met Rijkswaterstaat het project Ecobeach op. De proef lijkt goed doordacht. Op één strook strand worden PEM aangebracht en een vergelijkbare strook er vlakbij zal dienen als controle. Als de buizen echt werken, zou je verwachten dat het teststrand meer aangroeit dan het referentiegebied.
Ook wordt er samengewerkt met de TU Delft en onderzoeksinstituut Deltares, die wetenschappers zullen het project monitoren en bekijken of het systeem nou echt werkt of niet.
De buizen worden vanaf november 2006 het strand ingeboord en de website gaat de lucht in. De kosten van het project bedragen bijna een miljoen euro; ruim de helft gaat op aan installatie, licentie, onderzoek, onderhoud en verwijderen van de PEM en de rest aan monitoring en analyse.
Na één jaar komt er een tussenrapportage, daaruit blijkt dat die periode te kort is om een trendbreuk waar te nemen. De natuurlijke dynamiek is groot, onder andere door een storm in januari 2007 en een periode met vooral oostenwind tot mei. Niet voor niets was de proefperiode ook op drie jaar gezet. Afwachten dus.

‘Something is rotten in the state of Denmark’

In Denemarken loopt al langer een proef, bij Hvide Sands. Maar al snel beginnen de wetenschappers en het Deense Kystdirektorat te twijfelen aan de werking. Er wordt een commissie ingesteld om het te onderzoeken, omdat Jakobsen het niet eens is met de negatieve conclusies. Professor Hans Burcharth die eerder nog positief was over de vinding van Jakobsen en door hem was voorgedragen als lid van de evaluatiecommissie komt nu ook tot een negatief oordeel (in 2008). Ook andere hoogleraren en deskundigen vellen vernietigende oordelen (rapporten bij het Kystdirektorat). Maar dat legt Jakobsen allemaal naast zich neer. Die hoogleraren zijn natuurlijk betaald door het  Kystdirektorat om die conclusies te trekken en alleen zijn eigen rapporten zijn wetenschappelijk betrouwbaar. Politici vonden Jakobsen blijkbaar nog geloofwaardig; lopende proeven worden voortgezet en nieuwe projecten voorbereid. Een wisseling van de macht en een nieuwe minister betekenen echter een einde voor het geëxperimenteer in november 2011.
Ook op andere plekken op de wereld waar Jakobsen bezig is met zijn PEM weet hij mensen tegen de haren in te strijken. In Australië kwam een negatief rapport uit, maar ook daar zet Jakobsen een eigen positief rapport tegenover. Dat directe counteren van kritiek ligt hem wel. Het volgende item van de Deense televisie laat zien dat de kustbewaking in januari 2013 eindelijk de buizen bij Hvide Sande verwijdert. Jakobsen staat doodleuk een eindje verderop nieuwe buizen het strand in te boren. Het leidde  tot een aangifte bij de politie tegen Jakobsen voor het zonder toestemming plaatsen van PEMs. En die gaf op zijn beurt het Kystdirekorat aan voor het beschadigen van de bestaande PEM-installatie. Gezellig.

Evaluatie?

In 2011 werden in Nederland de buizen verwijderd. De eindevaluatie liet echter op zich wachten. De website van Ecobeach laat niets nieuws zien sinds september 2008 (zie naschrift 15/1/2014). Een kennis uit Denemarken vroeg diverse malen bij Rijkswaterstaat hoe het stond met het eindrapport. Dat zou eerst in in juli 2011 moeten komen, maar de verschijningsdatum werd telkens opgeschoven. Ik belde zelf in maart dit jaar eens met Rijkswaterstaat: het tweede kwartaal van 2013 zou het er dan moeten zijn. Inmiddels is duidelijk dat zo’n eindverslag er voorlopig nog niet komt, wel kwam er een folder uit, waarin de resultaten van het experiment en de bijzondere samenwerkingsvorm tussen Rijkswaterstaat en BAM in staan beschreven. Die folder is nog niet online te vinden bij Rijkswaterstaat of de Ecobeach-site, maar nu hier wel (zie naschrift).

Uit die folder:

De resultaten tot nu en de bijdrage van Ecobeach hieraan zijn moeilijk verklaarbaar met de bestaande wetenschappelijke inzichten. Dit leidt tot veel discussie, zowel in Denemarken als in Nederland. Als een eventuele werking niet met de bestaande theorieën uitgelegd kan worden, leidt dit snel tot de conclusie dat het niet kan werken. De resultaten zijn echter veelbelovend. Daarom is Rijkswaterstaat benieuwd naar verder onderzoek.
Kennisinstituut Deltares voerde voor Rijkswaterstaat de analyses van de resultaten uit. Ook hier ontstond discussie over de interpretatie en de conclusies die daaruit kunnen worden afgeleid. Rijkswaterstaat en BAM onderschrijven niet alle interpretaties en onderbouwingen uit de analyse van Deltares.

Testgebied van Ecobeach. Let ook op de 'nourishments' die hoogstwaarschijnlijk verantwoordelijk zijn voor de aangroei tijdens de testperiode
Testgebied van Ecobeach. Let ook op de ‘nourishments’ die hoogstwaarschijnlijk verantwoordelijk zijn voor de aangroei tijdens de testperiode

Interessant, een discussie. Het was al wel eerder duidelijk dat er een verschil van inzicht was ontstaan tussen BAM enerzijds en de bij het project betrokken wetenschappers anderzijds. Eén van de scripties die geschreven werd door een masterstudent van de TU Delft (oktober 2011) wordt in de online versie (pdf) voorafgegaan door drie pagina’s van BAM. Daarin geeft BAM aan dat het bepaalde conclusies in de scriptie niet deelt.

Het eindrapport van Deltares staat wel online en dat dateert al van november 2012, daar zijn mijn kennis en ik nooit op gewezen door Rijkswaterstaat. De conclusie van Deltares is inderdaad heel wat minder positief:

As both areas exhibit similar trend breaks, the evidence for identifying and quantifying a possible effect of the Ecobeach system is inconclusive.

The possible influence of the PEM on the local beach and dune morphology falls within the range of natural variability in the study area.

Er staat ook in dat de aangroei die gezien werd in overeenstemming is met de verwachtte aangroei door suppleties die in 2004 en 2005 net ten noorden en zuiden van Ecobeach waren uitgevoerd. Ik kan dit bij elkaar niet veel anders vertalen dan dat er geen aanwijzingen zijn dat de buizen een positieve bijdrage hebben geleverd. Uit alle wetenschappelijk onderbouwde stukken die ik nu over Ecobeach gezien heb, komt ditzelfde beeld naar voren. Waarom is Rijkswaterstaat dan toch zo positief in die folder?

Verschil van inzicht is een bonus waard

Deltares wilde verder geen toelichting geven op het verschil van inzicht en gaf aan dat alles wat ze erover te zeggen hadden in hun rapport staat. Ook bij Rijkswaterstaat klopte ik aan en daar vroeg ik ook hoe het nu zat met die bonus die BAM tegemoet kon zien als de proef zou slagen. In de folder stond daarover:

Het is bijzonder dat deze financiële afspraken zijn gemaakt zonder in detail vast te leggen en te weten waar het onderzoek toe zou leiden. Het was ook de eerste keer dat zo’n financiële prikkel in een innovatieproject van Rijkswaterstaat is toegepast.

En:

Zowel BAM als Rijkswaterstaat zien de financiële prikkel (de ‘bonusregeling’) uit het contract als een positieve stimulans om intensief samen te werken.

Rijkswaterstaat was echter niet veel spraakzamer dan Deltares:

Verschil van inzicht tussen RWS & BAM enerzijds en Deltares anderzijds
Het onderzoek heeft van mei 2005 tot oktober 2011 gelopen. Er zijn zeker belovende resultaten te zien zoals meer zand en de samenstelling van het zand is in de proefperiode veranderd. Deltares kan op basis van het onderzoek niet bewijzen dat Ecobeach niet werkt. Rijkswaterstaat en de BAM willen de effecten van Ecobeach duiden en willen daarom een vervolgonderzoek.

Financiële afspraken
De uitbetaling van de BAM was gerelateerd aan de groei van het strand (uitgedrukt in toename m3 zand). Het strand is gegroeid en dus is de BAM betaald.

Deltares kan ‘niet bewijzen dat Ecobeach niet werkt’ en daarom is de bonus aan BAM uitbetaald? Dat klinkt toch wat merkwaardig. Of is Deltares niet betrouwbaar, omdat ze concurrentie zien in de vinding, zoals Jakobsen in een interview (2008) stelde? Dat klinkt nog merkwaardiger. Het lijkt er eerder op dat Rijkswaterstaat gewoonweg héél graag die bonus wilde uitkeren. Misschien vanwege de bijzondere vorm van samenwerking die zo goed bevallen is?

Dit artikel was niet tot stand gekomen zonder de eerste tip van Robin de Nijs en zijn waardevolle inbreng in het vervolg.

Naschrift 15 januari 2014: het zal wel helemaal niets te maken hebben met het WOB-verzoek dat ik ingediend heb, maar opeens is de Ecobeach-site weer bijgewerkt. Toen ik belde met Rijkswaterstaat in maart 2013 was het laatste bericht van september 2008. Nu staat er heel wat meer, maar de datums die staan bij de berichten zijn dus niet de publicatiedatum! Ook de folder staat nu daar online. Jammer dat er een bericht van 20 december 2013 ontbreekt bij ‘In het nieuws’ 😉

 

Update 10 oktober 2014: Met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur heb ik documenten verkregen, die iets meer helderheid bieden over de gang van zaken. Zie het vervolg:  Ecobeach – hoe een mislukt experiment beloond werd met een staatsbonus

Skepter-abonnee onderzoekt “stemmen”

by 2 Comments

In het kader van de Belgische 1 miljoen euro Sisyphus-prijs werd Stichting Skepsis gevraagd een vooronderzoek te doen toen een Nederlander zich voor deze prijs opgaf. De claim van deze zelfverklaarde paranormale was dat hij zichzelf hoorbaar kon maken zonder zijn eigen stem daarbij te gebruiken. Een in de regio woonachtige abonnee van Skepter, het blad van Skepsis, werd benaderd en ging op onderzoek uit. Dit is zijn verslag.

————————————————————————————————————-

Eerder dit jaar werd ik benaderd door Jan Willem Nienhuys, secretaris van Skepsis, of ik geïnteresseerd zou zijn om een skeptische proef te doen. Nienhuys stond namelijk sinds enige tijd in contact met iemand die beweerde zijn eigen stem hoorbaar te kunnen maken, zonder zijn stembanden te gebruiken. Dit wilde hij graag laten onderzoeken. De jongen, genaamd Peter*, was woonachtig in Twente wat niet echt in de buurt lag voor Nienhuys. Hij raadpleegde daarop het lezersbestand van het tijdschrift Skepter, op zoek naar lezers uit de regio en kwam zo bij mij uit.

Ik ben al jaren abonnee van Skepter en vind skepticisme een leuke liefhebberij, maar had me nooit actief voor de goede zaak van het gezond verstand ingezet. De spontane actie van Nienhuys om mij als lezer te betrekken bij een onderzoek naar een paranormaal fenomeen vond ik bijzonder aardig en ik voelde mij vereerd. Ik nam de uitnodiging dan ook gretig aan. Hoewel ik geen moment geloofde in de gave van de jongeman, hoopte ik wel stiekem een ontmoeting te gaan hebben met een talentvolle illusionist die mij zo voor de gek zou houden, dat ik hem door zou moeten verwijzen naar gespecialiseerde debunkers.

Terras
Skeptisch onderzoek mogelijk ook bij uw terras!

Met Peter sprak ik af om elkaar op het terras van een café te ontmoeten en daar wat testjes te doen. Als groentje in het skeptisch onderzoek kon ik slechts beschikken over een smartphone om mee te filmen en een flinke dosis nuchterheid. Na wat koetjes en kalfjes vroeg ik hem wat meer te vertellen over zijn gave.

Het bleek dat hij vaak vreemde dingen meemaakte: buren die zijn stem hoorden, wanneer hijzelf niet thuis was dan wel sliep. Mensen die zaken over hem wisten, terwijl hij die nooit met hen gedeeld had. Het was alsof zijn geest soms aan hem ontsnapte en bij andere mensen op bezoek ging. Ook gaf hij aan dat hij dingen die hij in gedachten las, hoorbaar kon maken.

Het klonk erg merkwaardig allemaal en ik kreeg naarmate het gesprek vorderde de indruk, dat Peter er zelf ook niet goed raad mee wist en op zoek was naar antwoorden. Het was tijd om een testje te doen.

Ik vroeg hem om een stukje voor te lezen uit een column van Max Pam van de Volkskrant van die dag, zonder het (met gebruik van zijn mond) op te lezen. Ik luisterde aandachtig, maar kon helaas niks horen. Peter reageerde verbaasd en enigszins ongelovig. Hierop stelde ik voor om nog een test te doen, die ik zou filmen met mijn smartphone. Ik wees naar een aantal zaken op de terrastafel en vroeg hem deze te benoemen (peper, glas bier, glas water). In de opname is mijn stem wel te horen (ik stel de vragen), maar de antwoorden van Peter zijn niet geregistreerd, terwijl hij zelf wel steeds in beeld was. Peter heeft de opname teruggezien en ook geconstateerd dat het niet terug te horen was. Hij toonde zich opnieuw oprecht verbaasd en verrast.

En zo eindigt mijn korte avontuur in de wereld van het skepticisme. Ik zou het geweldig gevonden hebben als ik aan de basis zou hebben gestaan van de ontmaskering van de Twentse Uri Geller, maar de werkelijkheid was helaas een stuk prozaïscher. Ik heb Peter uitgelegd dat ik vermoedde dat de dingen die hij ervaart neurologisch van aard zijn en dat het raadzaam was om het antwoord te zoeken bij een medisch specialist (neuroloog). Hierop namen we afscheid van elkaar.

Helaas geen spectaculair resultaat, maar als langjarig Skepter-abonnee had ik natuurlijk ook niet anders mogen verwachten.

Naschrift redactie: Na de eerste aanmelding in mei vond het bovenstaande verhaal plaats begin augustus. Niet afgeschrikt door het resultaat van de test heeft Peter zich eind augustus opnieuw aangemeld voor de prijs. Sinds oktober 2013 staat de prijs weer op zijn gebruikelijke 10.000 euro. Wie nu nog een miljoen wil verdienen met zijn claim van paranormale kunsten of werkzaamheid van alternatieve geneeswijzen moet zich melden bij James Randi’s Educational Foundation. Dat zijn echter wel dollars.

 

* Het betreft een gefingeerde naam. Echte naam bij redactie bekend.

Homeopathie tegen biggendiarree en wetenschappelijke integriteit

by 62 Comments

De Universiteit Wageningen (WUR) ziet geen reden om te kijken naar de mogelijke schending van de wetenschappelijke integriteit bij een artikel over de inzet van homeopathie tegen biggendiarree. Het inhoudelijke meningsverschil zou nog wel binnen de academische kaders van journal en peer review voortgezet kunnen worden volgens de WUR. En eigenlijk konden buitenstaanders sowieso niet klagen. Het gaat echter niet alleen om de inhoudelijke discussie, maar ook om de verantwoordelijkheid om fouten, waarvan de auteurs op de hoogte zijn, toe te geven en te corrigeren. Een artikel met kanjers van fouten blijft zo ongecorrigeerd voortbestaan en wordt door de homeopathielobby al jarenlang gebruikt voor hun propaganda. Ook de Nederlandse en Britse parlementen worden er nu mee lastiggevallen.

De biggenstudie

Het gaat om de biggenstudie die ik eerder op Kloptdatwel heb besproken in “Biggenstudie krijgt prijs: homeopaten blij met dode mus?” De auteurs van de studie zijn Irene Camerlink (toen nog masterstudent), Liesbeth Ellinger (homeopathisch dierenarts), Evert-Jan Bakker (Leerstoelgroep Wiskundige en statistische methoden, WUR) en Egbert Lantinga (Leerstoelgroep Farming Systems Ecology, WUR). Het artikel heeft als titel Homeopathy as replacement to antibiotics in the case of Escherichia coli diarrhoea in neonatal piglets (hier vrij toegankelijk) en er is ook een Nederlandse versie.
Heel in kort komt het er op neer dat ze zeugen voor de bevalling besproeiden met een homeopathisch verdunning van E.Coli (30K) en dat daarna bleek dat er bij de biggetjes die geboren werden veel minder diarree, veroorzaakt door E.Coli, voorkwam dan in een controlegroep.

Er zijn grofweg drie serieuze problemen met dit onderzoek,

  • de statistiek deugt niet: de significantie is op het verkeerde niveau berekend. Het aantal zieke biggetjes is vergeleken, terwijl die elkaar besmetten en het middel aan de zeug is gegeven;
  • de blindering deugt niet: de ‘Wageningse methode’ is gebruikt, dwz. twee sprayflacons, één met het middel en één met placebo, in plaats van 52 flacons, één voor iedere zeug;
  • de bacterie waar het om gaat is helemaal niet aangetoond: het enige sample dat getest werd, kwam negatief terug voor E.Coli.

In mijn eerdere stuk heb dit uitgebreider besproken. Voor een andere kritische bespreking, zie het blog van Kausik Datta: “homeopathy replacing antibiotic? Oy vey!“

Kwakzalver & Kar

In 2011 had ik met Camerlink over de (on)zin van dit soort onderzoek gecorrespondeerd. Met Ellinger raakte ik in het voorjaar van 2012 (dus na mijn ‘dode mus’-stuk) in discussie in de brievenrubriek van het blad Arts & Auto. Door sommigen wordt dat blad gekscherend ‘Kwakzalver & Kar’ genoemd, omdat er nogal eens een kritiekloos stuk over alternatieve gezondheidszorg in verschijnt. Zo’n stuk als dat van homeopathisch arts Michel de Sonnaville, waarin hij de loftrompet stak over de mogelijkheden van homeopathie bij ernstige infectieziekten en ook de biggenstudie aanhaalde (maart 2012). Dat leverde een ingezonden brief op, waarop De Sonnaville in een reactie met een ‘onderzoek’ van een Franse homeopaat over homeopathie tegen cholera op Haïti aan kwam zetten. Het opvoeren van homeopathie als iets dat tegen cholera zou helpen, schoot me in het verkeerde keelgat en ik klom in de pen om deze onethische praktijken aan de kaak te stellen. En passant deelde ik ook een sneer uit over die biggenstudie.
Vreemd genoeg (dacht ik) reageerde Ellinger op mijn brief, verontwaardigd dat ik haar biggetjesonderzoek als prutswerk verwierp. We wisselden nog een paar felle brieven uit. In de laatste brief gaf ze onomwonden toe dat die blindering in de biggenstudie inderdaad op die ondeugdelijke wijze was uitgevoerd. Wat later begreep ik dat De Sonnaville en Ellinger behalve collega’s ook  echtgenoten zijn, maar dat terzijde.

Wetenschappelijke integriteit

Gedurende deze brievenwisseling (die even duurde, omdat Arts & Auto een maandblad is) nam ik via e-mail contact op met Bakker (de derde auteur), van wie ik vermoedde dat hij (mede)verantwoordelijk was geweest voor de statistiek. Hij gaf toe dat ze al anderhalf jaar wisten van die statistische blunder. Ik denk dat ze de opmerkingen daarover van Jan Willem Nienhuys en mij hadden gelezen na mijn mailcontact met Camerlink. Bakker had overigens de data gekregen toen het onderzoek al was afgerond en was dus niet op de hoogte van de foutieve opzet (hij had er blijkbaar ook niet naar gevraagd). Hij gaf nog wel aan dat er met een correcte berekening toch nog een significant resultaat overbleef. Ik heb hem toen voorgelegd of hij zich niet verantwoordelijk voelde om op zijn minst een correctie te plaatsen, zeker nu hij wist dat er nog veel meer mee mis was. Daar kreeg ik echter geen reactie op. Dezelfde gewetensvraag stelde ik ook aan Lantinga, zonder daar een reactie op te krijgen.
Dat verstoppertje spelen en weglopen voor verantwoordelijkheid stoorde me. Dat wetenschappers af en toe een keer flink misgrijpen, kan ik begrijpen, maar om er dan niets aan te willen doen om het recht te zetten, vind ik geen beste zaak. Volgens mij zouden vooral Bakker en Lantinga zich iets moet aantrekken van deze problemen. Camerlink was nog student en Ellinger is zelfstandige, die kon ik ook moeilijk ergens op aanspreken via de WUR. Beide heren voeren de studie echter nog altijd op op hun publicatielijst (1, 2). Ik besloot daarom toch maar de stap te zetten naar de vertrouwenspersoon voor wetenschappelijke integriteit, misschien dat die wat beweging in de zaak kon krijgen. Zou de WUR zelf orde op zaken kunnen stellen?
Toen diende zich het eerste probleempje aan, nergens op de site van de WUR was te vinden bij wie ik moest zijn. Uiteindelijk vond ik uit dat ik bij professor dr. Bas Kemp zou moeten aankloppen. Ik stuurde hem alles, het artikel, mijn blog, de briefwisseling in Arts & Auto, de mailwisseling met Bakker en Lantinga. En om wat duidelijker te maken dat het mijns inziens van belang is dat er wat gebeurde, wees hem er ook op dat de studie regelmatig aangehaald werd door de homeopathielobby, richting de Minister voor Landbouw bijvoorbeeld. Kemp antwoordde dat hij het zou oppakken. Een week of zeven later, het was inmiddels half november 2012, kreeg ik antwoord. Niet van Kemp, maar van mr. Frans Pingen, hoofd van de juridische afdeling van de WUR:

Met dit schrijven wil ik u berichten dat uw reactie geen aanleiding geeft om onderzoek te doen naar de wetenschappelijke integriteit van de schrijvers van dit artikel. Uit uw reactie maken wij op dat u het (op onderdelen) niet eens bent met de inhoud van het artikel en dat u daarover uw ongenoegen tot uitdrukking brengt.

Inhoudelijke wetenschappelijke discussies worden niet op instellingsniveau gevoerd als zij geen schending van de wetenschappelijke integriteit betreffen. Wij willen u daarom adviseren om deze wetenschappelijke discussie binnen de academische kaders van journal en peer review voort te zetten.

Gedoe

Ik begreep hier weinig van. Had Kemp mijn brief zomaar doorgestuurd zonder er zelf inhoudelijk naar te kijken en contact op te nemen met de auteurs om te kijken of er wat te bemiddelen viel? Dat had ik namelijk verwacht. Kijk zelf maar eens hoe de rol van de vertrouwenspersoon in het Landelijk Model Klachtenregeling Wetenschappelijke Integriteit van de VSNU beschreven staat. Ik had Kemp voorgesteld om te kijken of ze het artikel niet beter zouden kunnen intrekken om het terug te brengen tot wat het in mijn ogen is, een minorscriptie met ernstige gebreken en zeker geen artikel dat thuishoort op de publicatielijst van serieuze wetenschappers. Toen ik die regeling nog eens goed bekeek, leken mij ook wat termijnen overschreden te zijn, maar dat boeide me niet zo. Wel wilde ik graag uitleg over deze beslissing en waarom ze zo makkelijk heen stapten over de eigen verantwoordelijkheid van de auteurs om de evidente fouten recht te zetten. ‘De wetenschappelijke discussie binnen de academische kaders van journal en peer review voortzetten’? Hoe zouden ze dat voor zich zien? Moet ik dan een ingezonden brief sturen naar Homeopathy (dat onlangs de enige serieus te nemen wetenschapper uit de editorial board mieterde)? En wie had nu eigenlijk de beslissing genomen om er niets mee te doen ? Ik vroeg Pingen dus maar hoe ze die hele klachtenregeling hadden toegepast en of ik ertegen in beroep kon gaan. Het antwoord dat kwam verbaasde me nog meer dan zijn eerste brief:

Op dit moment is er binnen Wageningen UR nog geen commissie wetenschappelijke integriteit ingesteld. Daartoe worden wel voorbereidingen getroffen. Tot die tijd wordt er al naar gelang de inhoud van een klacht binnen de organisatie bekeken hoe daarop te reageren.

Overduidelijk betreft uw grief jegens het door u aangehaalde artikel geen klacht die vatbaar is voor een onderzoek naar de wetenschappelijke integriteit van de auteurs. In eerdere mails geeft u aan kritiek te hebben op onderhavig artikel en dat u van mening bent dat het artikel teruggebracht zou moeten worden tot ‘wat die is: een minorscriptie met ernstige gebreken’.

en:

Zolang de klachtenprocedure wetenschappelijke integriteit voor derden en de commissie wetenschappelijke integriteit nog niet zijn geïnstitutionaliseerd binnen Wageningen UR, bestaat er geen enkele mogelijkheid voor de stichting Skepsis om bij Wageningen UR te klagen. Zou dit al wel de situatie zijn dan zou uw klacht open staan voor de commissie maar zal die op grond van het bovenstaande tot niet-ontvankelijkheid leiden. Nu er in casu geen enkele regeling van toepassing is komt er ook geen besluit waartegen u een bezwaarschrift kunt indienen.

Geen bezwaar mogelijk? Kan dat zo maar? Ik heb dat nog bij de secretaris van het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI) voorgelegd. Net voor Kerst vorig jaar kreeg ik als antwoord dat het LOWI van mening was dat de WUR dat toch verkeerd zag. Het mocht wel degelijk als een besluit van het College van Bestuur gezien worden, waartegen beroep in principe mogelijk was, maar:

In het onderhavige geval gaat het om een wetenschappelijke controverse waar de wetenschappelijke discussie zich toespitst op het (ten onrechte) gebruiken van statistieken en het ontbreken van E. Coli en de noodzaak van (herhaal)proeven dienaangaande, en ten slotte de conclusies die op grond hiervan al dan niet getrokken kunnen worden. Zo een discussie hoort thuis in het wetenschappelijk forum en niet bij het LOWI noch bij het CvB van de WUR.

Ik ben het met deze visie volstrekt oneens. De fouten in het onderzoek zijn niet helemaal uit het artikel zelf te halen. En belangrijker: waarom worden de auteurs die aan de WUR zijn verbonden niet aangespoord om de fouten,  die bij hun inmiddels welbekend zijn, te corrigeren? Daar zijn allerlei manieren voor. Voor mijn part schrijven ze er een blog over. Als er maar iets komt waar je naar kunt verwijzen als de zoveelste homeopathische organisatie naar het onderzoek verwijst als ‘uitstekend onderzoek van een respectabele universiteit dat de werking van homeopathie bewijst’. En ik weet dus nog steeds niet of er ook maar één persoon met verstand van experimenteel onderzoek serieus heeft gekeken naar mijn bezwaren. Zelfs van Kemp weet ik dat niet, die liet ook niets meer van zich horen.

Toevallig was net twee weken eerder een interessante casus aan de Universiteit Utrecht naar voren gekomen. De betrokken onderzoekers trokken hun artikel terug, omdat ze een fout ontdekten die waarschijnlijk nooit door iemand anders zou worden opgemerkt als ze het zelf niet hadden gemeld. Dat is natuurlijk wel even slikken: “We realiseren dat terugtrekking kan leiden tot reputatieschade”, maar “toch vonden we het niet goed om niks te doen. Je moet als onderzoekers je verantwoordelijkheid nemen als er iets is misgegaan. Je wilt voorkomen dat andere onderzoekers je gaan citeren, of verkeerde keuzes maken als gevolg van dit artikel.” Dat lijkt mij een houding die toe te juichen is. Deze casus, die in mijn ogen aardig vergelijkbaar is met de biggenstudie,  legde ik de juristen van de WUR en het LOWI ook nog voor als lichtend voorbeeld, maar ik heb niets meer van ze vernomen.

Propaganda

En zo blijft er dus een onzinnig artikel staan zonder enige kanttekening vanuit de universiteit Wageningen. En het wordt nog regelmatig aangehaald. Soms in wetenschappelijke artikelen, maar minstens zo vaak in publiciteitsuitingen van de homeopathielobby. Het Britse Homeopathy Research Institute (HRI, “an innovative international charity created to address the need for high quality scientific research in homeopathy“) diende onlangs een stuk in bij de commissie  voor wetenschap en technologie van het Britse parlement. In het stuk pleit het HRI voor nader onderzoek naar de inzet van homeopathie in de veesector om het antibioticagebruik te verminderen en aldus het grote probleem van resistentie tegen te gaan. In het stuk wordt de biggenstudie opgevoerd als één van de  belangrijkste studies die nog niet eerder is gepresenteerd aan de commissies van het parlement: HRI submission to antimicrobial resistance inquiry published (zie ‘full text’ voor het ingediende stuk). Toevallig of niet, in ons land schreef op hetzelfde moment het Patiënten Platform Complementaire Gezondheidszorg samen met de Artsenvereniging Voor Integrale Geneeskunde een brief van vergelijkbare strekking aan de Tweede Kamer. Ook daarin wordt de biggenstudie aangehaald.
Zouden ze dat nu leuk vinden aan de WUR, deze aandacht voor die studie? Intussen hebben ze daar nu wel een Commissie voor Wetenschappelijke Integriteit ingesteld met nieuwe vertrouwenspersonen. Zelf heb ik er na al dit geneuzel niet zoveel trek meer in om het nogmaals te proberen. Ik troost me met de gedachte dat ik niet de enige ben die tegen dit soort problemen aanloopt. Wordt het niet eens tijd voor een onafhankelijke ombudsman voor de wetenschap?

foto titelpagina  Flickr:woodleywonderworks

Bij het overlijden van Paul Crouch

by 19 Comments

In de loop van de jaren 80 kwam er op grote schaal kabelTV. Nederlanders kregen te maken met een assortiment van zenders in plaats van de gebruikelijke twee.  Amerikaanse televisiedominees waren erbij als bokken op een haverkist. Trinity Broadcasting Network (TBN) was al snel te bekijken op een grote hoeveelheid Europese kabelnetwerken. In veel Europese huishoudens werd TBN de eerste Amerikaanse zender waar men 24 uur per dag naar kon kijken. Het opgeheven vingertje van TV-dominee Paul Crouch en de suikerspincoiffure van z’n vrouw Janice Crouch werden in die huishoudens de image van Amerika. Paul Crouch is op 30 november 2013 op 79-jarige leeftijd overleden.

TV-dominee Paul Crouch met een opgeheven vinger en rechtsonder op de voorgrond het embleem van TBN.
TV-dominee Paul Crouch met een opgeheven vinger en rechtsonder op de voorgrond het embleem van Trinity Broadcasting Network.

Paul Crouch kwam uit een godsdienstig milieu. Reeds als student raakte hij betrokken bij christelijke radioprogramma’s. Na enige tijd te hebben gewerkt als manager van enkele christelijke televisiezenders begon hij in 1973 het Trinity Broadcasting Network (TBN).

TBN was een in eerste instantie een gezamelijke onderneming van het echtpaar Crouch met het echtpaar Jim en Tammy Faye Bakker. Maar al in 1975 kwam het tot een breuk. De Bakkers richtten toen hun eigen Praise The Lord (PTL) netwerk op.

JessicaHanh
Jessica Hahn was naïef, onschuldig en maagd toen ze voor Praise The Lord kwam werken. Na het ophefmakend schandaal over seksueel verkeer met TV-dominee Jim Bakker liet ze haar borsten vergroten en ging ze in de Playboy Mansion wonen. Ze heeft tot drie maal toe naakt geposeerd voor Playboy.

Schenkingen aan een kerk zijn in de VS aftrekbaar voor de belasting. Kerken betalen vervolgens geen belasting over hun inkomen. Er zijn echter regels die moeten voorkomen dat een onderneming met winstoogmerk zich als kerk voordoet. Zo zijn er, bijvoorbeeld, grenzen aan de hoogte van de salarissen die bestuursleden zichzelf mogen betalen. Maar het christendom staat op een voetstuk in de VS en er moet wel heel erg veel mis zijn voordat justitie en belastingautoriteiten hun pijlen gaan richten op een kerk. Een van de heel zeldzame gevallen waarin het Openbaar Ministerie een vervolging wegens fraude wist af te dwingen betrof de PTL.

De PTL had het dan ook wel erg bont gemaakt. Het was een seksschandaal dat de inleiding vormde tot de volledige ontmanteling. De argeloze Jessica Hahn was 20 en vervuld van evangelische hartstocht toen ze voor Jim en Tammy Faye was komen werken. Het is nog altijd niet duidelijk of het nu verkrachting of verleiding was geweest, maar uiteindelijk heeft Jim Bakker haar na het seksueel samenzijn bijna 300.000 dollar uit de kerkkas betaald. “Als je de herder helpt, dan help je de kudde,” zo zou hij Jessica in z’n seksuele opwinding nog uitgelegd hebben.

HOMOMOEDER
Tammy Faye op een Gay Pride Festival in Washington, DC, in 2002. Links van haar staat de bekende drag queen Lady Bunny.

Jim Bakker werd wegens fraude veroordeeld tot 45 jaar gevangenisstraf, maar kwam na minder dan 5 jaar alweer op vrije voeten. Het is verbluffend dat Jim er inmiddels in is geslaagd om weer een nieuwe tele-evangelische onderneming op te bouwen. Jessica Hahn werd actrice en bracht het in 1992 tot Playboy Celebrity Centerfold. Terwijl Jim in de gevangenis zat, liet Tammy Faye zich in 1993 van hem scheiden. Ze trouwde kort daarop met Roe Messner, een aannemer die een aantal van de grootste kerkgebouwen in de VS had gebouwd. Echter, in 1996 werd ook deze echtgenoot wegens fraude tot een gevangenisstraf veroordeeld. In de laatste jaren voor haar dood in 2007 is Tammy Faye een soort homomoeder geworden en werd ze een vaste verschijning bij Gay Pride manifestaties.

Met het echtpaar Crouch en de TBN is het minder stormachtig verlopen dan met de Bakkers en de PTL. Door middel van zwijggeld en schikkingen buiten de rechtbank om werd veelal voorkomen dat het uit de hand liep met de schandalen.

In 1999 publiceerde Paul Crouch De Omega Code. De roman en de film verschenen tegelijkertijd. Het zou hier echter gaan om regelrecht plagiaat van de twee jaar eerder door Sylvia Fleener geschreven roman Het Omega Syndrome. Uiteindelijk kwamen de partijen tot een vergelijk en werd er een geldbedrag overgemaakt.

PAULandHINN
Prayer, Praise & Hairspray. TV-dominee Paul Crouch (links) samen met collega TV-dominee en gebedsgenezer Bennie Hinn (rechts).

Geruchten over Pauls homoseksualiteit deden al heel lang de ronde. Haarlak en glanzende, felgekleurde confectiepakken kunnen zulke geruchten in de hand werken. Maar in 2004 werd het allemaal wat concreter. Een voormalige TBN werknemer, Enoch Lonnie Ford, onthulde hoe Paul Crouch hem tot seks had overgehaald met een mengsel van versiertrucs en ontslagdreigementen. Vervolgens zou Ford $425.000 hebben ontvangen in ruil voor z’n stilte. Desalniettemin dreigde Enoch Lonnie Ford een paar jaar later memoires te publiceren waarin verslag van het seksueel samenzijn werd gedaan. Crouch en TBN werd aangeboden dit te voorkomen door voor tien miljoen dollar de rechten op de memoires te kopen. De advocaten kwamen er aan te pas en de uitkomst was dat publicatie van de memoires in strijd zou zijn met de overeenkomst bij de eerdere transactie van 425.000 dollar.  TBN beaamt dat die transactie heeft plaatsgevonden, maar voegt daaraan toe dat het met de beweringen van de voormalige werknemer om pure leugens gaat.

In de loop der jaren zijn kinderen, kleinkinderen en andere familieleden van het echtpaar Crouch veel van de centrale bestuursfuncties bij de TBN gaan bekleden. Brittany Koper is een kleindochter.  Na haar Master of Business Administration te hebben gehaald kwam ze in eerste instantie te werken op personeelzaken. Een paar jaar later werd ze financieel directeur. Kort na die functie te hebben aanvaard, bracht ze Paul Crouch ervan op de hoogte dat de financiële praktijken bij TBN in strijd met de wet waren en dat ze hier niet mee akkoord kon gaan. Dit was in 2011. Ze werd onmiddellijk ontslagen en het kwam tot rechtszaken en een ophefmakende scheuring binnen familie en kerk.  TBN beschuldigde Brittany van de verduistering van grote geldbedragen. Brittany’s vader koos haar partij en ging werken bij een concurrerende tele-evangelische organisatie. De familieheibel trok de aandacht van de pers en de Los Angeles Times en de New York Times kwamen met onthullende artikelen over de financiële handel en wandel bij TBN.

De Crouches hadden, verspreid over de VS, enige tientallen villa’s. Voor het comfortabel transport hadden ze de beschikking over limousines en over twee eigen straalvliegtuigen. Een fotoserie van de New York Times geeft een goede impressie van deze uitbarsting van belastingvrije overdaad.

Paul en Janice Crouch zijn beiden grootgebracht in de pinkstergemeente, maar, zoals veel TV-dominees, hebben ze hun organisatie nooit nauw verbonden aan een specifieke protestantse richting. Bij TBN, en in de wereld van het tele-evangelisme in het algemeen, wordt er vaak een gedachtegoed gepredikt dat lijnrecht ingaat tegen veel traditioneel christendom en dat in de laatste decennia bekend is geworden als “prosperity theology” of, in het Nederlands, “welvaartsevangelie.” Daar waar in het traditioneel christendom bescheidenheid en nederigheid als nastrevenswaardig worden gezien, daar houden de TV-dominees het publiek veelvuldig voor dat materiële welstand een manifestatie is van Gods zegen. Door middel van opzichtige dure auto’s, protserige huizen en dure sierraden zou men dan vervolgens z’n godvruchtigheid kunnen tonen. De TV-dominees verzekeren hun volgelingen dat een overgemaakt geldbedrag eigenlijk een investering is en dat wie voldoende “aan God” overmaakt z’n investering middels godswonderen vervolgens meer dan terugverdient.

Je zou zeggen dat het met deze tele-evangelische boodschap om een nogal doorzichtige manier van oplichten gaat. Maar het is verbijsterend hoeveel mensen erin trappen. In de wereld van het tele-evangelisme is TBN verreweg de grootste: 18000 zenders en kabelaanbieders en 80 satellieten helpen de boodschap te verspreiden. Jaarlijks wordt er door TBN een slordige 100 miljoen dollar aan donaties binnen gehaald. Er zijn tientallen kleinschaligere tele-evangelische clubs die op dezelfde lucratieve manier opereren. Een paar jaar geleden deed de Nederlandse televisiemaker en satiricus Rob Muntz zich voor als een Nederlandse TV-dominee en verscheen als gast in de shows van verschillende Amerikaanse TV-dominees.  Het resultaat (deel 1 en deel 2) is uiterst amusant.

Het is gebruik binnen skeptische organisaties om godsdienst zo veel mogelijk buiten de discussie te houden. Het kritisch en wetenschappelijk evalueren van homeopathie, paragnosie en perpetuum mobile’s is tenslotte iets waarin verschillende religieuze en niet-religieuze overtuigingen eensgezind moeten kunnen zijn. Maar organisaties als de TBN vallen in een geheel andere categorie dan de gevestigde kerkgenootschappen. De tele-evangelische imperiums lijken in niets op een katholieke parochie of een hervormde gemeente. Waar gebruikelijke kerken nog in een vorm van zielzorg voorzien, daar is het tele-evangelisme verworden tot een marathon inzamelingsactie. De nalatenschap van Paul Crouch is een treurige. Hij heeft een industrie helpen creëren die niet wezenlijk verschilt van homeopathie of andere vormen van kwakzalverij: de meest kwetsbaren in de samenleving worden meedogenloos uitgemolken door middel van valse beloftes. Tele-evangelisme is weinig meer dan een methode om op zo groot mogelijke schaal geld over te hevelen van minder-bedeelde lichtgelovigen naar schreeuwerige, egomane multi-miljonairs.

Amateurarcheologen nemen illegaal monsters in piramide van Cheops

by 10 Comments

Om bewijs te verzamelen voor een wilde theorie dat de piramides van Gizeh veel ouder zijn dan algemeen wordt aangenomen, schraapten twee Duitse amateurarcheologen fragmenten van een cartouche in de Grote Piramide. Stefan Erdmann en Dominique Görlitz voerden deze illegale handeling al enige tijd geleden uit en wisten de monsters mee terug te nemen naar Duitsland, waar ze die aanboden voor onderzoek aan een universitair instituut in Dresden. In Egypte kwamen ze er pas onlangs achter toen een YouTube filmpje van dit vandalisme opdook en de autoriteiten zijn in rep en roer over deze overtredingen van internationale verdragen. Terugkeren naar Egypte lijkt voorlopig uitgesloten voor de twee piramidevandalen. 

Dominique Görlitz en Stefan Erdmanns op het plateau van Gizeh
Dominique Görlitz en Stefan Erdmann op het plateau van Gizeh

Görlitz en Erdmann willen met hun actie bewijs verzamelen voor de theorie dat de piramides duizenden jaren ouder zijn dan met de huidige wetenschappelijke kennis wordt aangenomen. Dat de piramide van Cheops dus niet van 2.560 BCE zou zijn, maar van liefst 20.000 jaar geleden. Het zouden restanten zijn van een verloren beschaving, die door de Egyptenaren onder de farao’s zijn hergebruikt als koninklijke graftombes. De aanval op de gangbare theorie spitst zich toe op een cartouche van de naam van Cheops, die in 1837 ontdekt werd door Richard William Howard Vyse in één van de ruimtes boven de Koningskamer. Die ruimtes zijn ontworpen om de enorme druk van de bovenliggende steenmassa slim te verdelen, zodat de Koningskamer niet zou instorten. Howard Vyse verschafte zich met explosieven toegang tot die sinds de bouw nooit betreden ruimtes en ontdekte o.a. die cartouche, een soort graffiti die door de bouwers zou zijn achtergelaten.

De cartouche van Cheops uit de Grote Piramide
De cartouche van Cheops uit de Grote Piramide

Er zijn echter mensen die denken dat Howard Vyse deze cartouche vervalst heeft, onder andere de fantast Zecharia Sitchin, die ook verantwoordelijk is voor die bizarre Nibiru-verhalen. Er zijn echter weinig redenen om te denken dat wetenschappers er compleet naast zitten met de leeftijd van de piramides van Gizeh, die is met heel wat meer vondsten ondersteund dan alleen die cartouche.
De schade die de twee Duitsers hebben aangericht, lijkt overigens wel mee te vallen. De monsters die ze namen zijn slechts millimeters groot en zijn niet van de cartouche zelf, als we ze kunnen geloven, maar van de witte laag eromheen. De monsters zouden niet in Egypte zelf onderzocht kunnen worden en daarom boden ze die aan aan het Fresenius Instituut in Dresden. Echter zonder erbij te zeggen waar de fragmenten vandaan kwamen. Görlitz en Erdmann zeggen de ophef niet zo te begrijpen en hebben een brief met excuses gestuurd naar de Egyptische autoriteiten en zijn bereid alsnog te betalen voor het nemen van de monsters.

De YouTube video die leidde tot de ophef in Egypte rondom deze zaak is overigens niet meer te bekijken. Het blijkt dat deze onbezonnen actie onderdeel uitmaakte van het plan een documentaire te maken, waarvoor ze ook geld inzamelden via crowdfunding.

Verder lezen:

En zie ook het Skepterartikel ‘Piramidomanie -Nieuwe onthullingen uit het oude Egypte‘ van Marcel Hulspas (Skepter 13.1, 2000) voor meer pseudowetenschappelijke ideeën over de leeftijd van de Egyptische monumenten.