Kloptdatwel?

Pseudowetenschap

Stralingsangst leidt tot ongelukken

by 14 Comments

In de Israëlische kustplaats Akko vielen maandagochtend vroeg vijf doden en raakten twaalf personen gewond door een explosie van een tank met propaangas. De Israëlische krant Haaretz bericht dat de politie vermoedt dat de tank ontploft is als gevolg van doelbewuste brandstichting om een illegaal geplaatste zendmast op de bovenste verdieping te vernielen. Wijkbewoners zouden al eerder sabotagepogingen hebben gedaan om van de zendmast af te komen, die volgens hen kankerverwekkende straling zou verspreiden.

Bericht van maandag 17 februari 2014 van de Israëlische krant Haaretz
Bericht van maandag 17 februari 2014 in de Haaretz

Er kunnen natuurlijk nog andere motieven een rol spelen bij deze brandstichting met tragische afloop, maar als het inderdaad ging om angst voor de schadelijke effecten van de elektromagnetische velden die gebruikt worden voor mobiel telefoonverkeer, dan is het extra cru dat er net vorige week daarover een (wederom) geruststellend rapport uitkwam in het Verenigd Koninkrijk. Het Mobile Telecommunications and Health Research Programme (MTHR) kwam met zijn Report 2012 (pdf), waarin de resultaten van 31 onderzoeksprogramma’s worden samengevat.

Het rapport bevat onderzoek op verschillende gebieden. Zo werd er bijvoorbeeld gekeken of er een verband was tussen het belgedrag van zwangeren en het ontwikkelen van kanker bij hun kinderen. En een ander onderzoek keek naar het verband tussen leukemie en bellen. Geen van deze twee onderzoeken liet een verhoogd risico zien dat aan telefoongebruik toegeschreven kan worden. Dit is in overeenstemming met het merendeel van de oudere onderzoeken.
Ook onderzocht werd of de manier waarop het telefoonsignaal wordt verstuurd een effect heeft. De informatie van een telefoongesprek wordt omgezet in een digitaal signaal dat op een draaggolf wordt ‘geplakt’ (modulatie). De ‘straling’ kun je je voorstellen als een mooie golvende lijn, die als je er wat op inzoomt, eruit ziet als een tamelijk willekeurig op en neer springende lijn. De vraag is of die modulatie van de draaggolf een ander (biologisch) effect kan hebben dan de ongemoduleerde draaggolf. Anti-stralingsactivisten maken van dit verschil nogal eens een belangrijk punt. Het werd op verschillende manieren getest en de conclusie is dat er geen aanleiding is gevonden om te veronderstellen dat het wat uitmaakt.
Het rapport gaat verder ook in op maatregelen om blootstelling aan straling te beperken (hands-free bellen bijvoorbeeld), standaarden voor toekomstige metingen en doet voorstellen voor vervolgonderzoek. De opstellers van het rapport zien echter geen reden om de reeds besproken onderwerpen nog eens te bekijken en leggen de prioriteiten o.a. bij provocatiestudies en langetermijnstudies om mogelijke effecten van mobiel telefoneren op gedrag en neurologische effecten te bekijken.

Websites van anti-stralingsactivisten als stopumts zijn opmerkelijk genoeg niet blij met het goede nieuws van dit rapport en wijzen al vast op wat kritiek van gelijkgestemden. Ten eerste wijzen ze er op dat het onderzoek betaald wordt door overheid en industrie die er belang bij zouden hebben om negatieve effecten van elektromagnetische velden te verdoezelen. Dat van die financiering klopt wel, maar meteen in de eerste paragraaf van het rapport staat te lezen wat er gedaan is om (ongewenste) invloed te voorkomen:

The Programme has had total funding of approximately £13.6 million provided jointly by government and industry. In order to ensure that none of the funding bodies could influence the outcome of the research, projects were selected and monitored by an independent Programme Management Committee (PMC).

Een ander punt waar ze over vallen is dat nergens in het rapport de bevindingen van Lennart Hardell worden genoemd, die nu juist doorslaggevend waren waren voor het indelen van de straling in categorie 2B (‘mogelijk kankerverwekkend’) door het International Agency for Research on Cancer (IARC). Eigenlijk is dat niet zo heel raar als je weet hoe die indeling tot stand is gekomen. Daar was nogal wat gedoe over en de rol van Hardell is bepaald niet onomstreden. Meer daarover valt te lezen in een artikel uit 2012 van Lorne Trottier op Science Based Medicine: ‘Are Cell Phones a Possible Carcinogen? An Update on the IARC Report‘.
De resultaten van Hardell worden over het algemeen toegeschreven aan bias veroorzaakt door het verzamelen van gegevens over het telefoongebruik die berusten op de herinnering van de geënquêteerden. Als de resultaten waar zouden zijn, zouden we nu ook veel meer gevallen van hersentumoren moeten aantreffen dan er in werkelijkheid worden gezien. De andere bekende studie (Interphone), die geen verhoogd risico liet zien, sluit veel beter aan bij de werkelijkheid.

Confrontatie van het werkelijke aantal tumoren met de voorspellingen op basis van diverse studies.
Confrontatie van het geonden aantal tumoren met de voorspellingen op basis van diverse studies (de ‘Swedish study’ is die van Hardell)

Ik ben bang dat de anti-stralingsactivisten voorlopig door geen enkel onderzoek dat hun ongelijk laat zien, overtuigd kunnen worden. Ze zullen dus onterechte angst blijven verspreiden omtrent de risico’s van zendmasten en in Israël hebben we daar nu misschien een heel tragisch gevolg van gezien.

Oplichting met levensenergie

by 96 Comments

We hebben het allemaal wel eens gezien. Een foto van een persoon die is omgeven door een aura. Met het aura zou het gaan om heuse “levensenergie.” “Kirlianfotografie” zou dit aura zichtbaar maken. Edoch, er is niets bovennatuurlijks aan de hand. De natuurkunde van de Kirlianfotografie is niet geheimzinnig. Maar er bestaan helaas nog veel misverstanden over aura’s en Kirlianfotografie. 

Een opstelling voor het maken van Kirlianfoto's.
Een opstelling voor het maken van Kirlianfoto’s.

De technologie rondom de wisselspanning werd ontwikkeld aan het eind van de 19e eeuw. Het opzetten van elektrische netwerken maakte onderdelen als weerstanden, condensatoren, spoelen, batterijen, etc. al snel tot gemeengoed. Met gemakkelijk verkrijgbare elektronische onderdelen en een fotografische plaat is een opstelling als hiernaast snel gebouwd.

Oplichting met levensenergie 1
Kirlianfotografie
(foto: Thomas.Wedekind | Wikimedia Commons)

Een metalen plaat staat onder de elektrische wisselspanning van de spanningsbron. De frequentie is minstens honderd maal zo hoog als de 50 Hz van het lichtnet. Het voltage is bijna duizend maal zo hoog als de 220 volt van het lichtnet. Bovenop de metalen plaat bevindt zich een elektrisch isolerende plaat. Daarbovenop ligt het af te beelden voorwerp en boven of onder dat voorwerp ligt de fotografische plaat. Het voorwerp is elektrisch geaard. Alles speelt zich af in een donkere kamer.

Wanneer het voorwerp in de opstelling is blootgesteld aan het sterke elektrisch veld dat van de koperen plaat af komt, dan er wordt een aantal elektronen en ionen weggerukt uit dat voorwerp. In de lucht rondom het voorwerp botsen die elektronen en ionen vervolgens met luchtmoleculen, maar uiteindelijk voegen elektronen, ionen en luchtmoleculen zich weer samen. Bij dat samenvoegen komt energie vrij in de vorm van licht.  De lucht rondom het voorwerp wordt dan een soort lichtbron en op de fotografische plaat zie je derhalve een kransje van licht rondom het voorwerp. Elektrische velden zijn het sterkst waar de hoeken van het voorwerp het scherpst zijn en daar ziet men dan ook het meeste licht. De foto’s zijn vaak erg fraai.

Oplichting met levensenergie 2
Coronoa-otnlading rondom isolator van hoogspanningslijn
(foto: Nitromethane | Wikimedia Commons)

Het proces wordt corona ontlading genoemd en het is een wijdverbreid fenomeen. Met het onder zeelieden bekende Sint-Elmusvuur gaat het bijvoorbeeld om corona ontlading. Hoogspanningskabels staan vaak onder voltages van tegen een kwart miljoen volt. Afhankelijk van de atmosferische omstandigheden kunnen ze een belangrijk deel van de getransporteerde energie verliezen door corona ontlading (zie foto).

De eerste Kirlianfoto’s werden eigenlijk al 40 jaar voor Kirlian gemaakt. Veel artikelen melden dat de Poolse arts Jakub Jodko-Narkiewicz aan het eind van de 19e eeuw Kirlianfoto’s getoond zou hebben op tentoonstellingen in Parijs en Moskou.

Semjon Davidovitsj Kirlian was een elektriciën uit Krasnodar die aan het eind van de jaren 30 als hobbyist intensief met deze vorm van fotografie begon te experimenteren. Professionele wetenschappers raakten in eerste instantie maar langzaam geïnteresseerd. Het was pas omstreeks 1960 dat kranten en populaire wetenschapsbladen in de Sovjet Unie artikelen begonnen te publiceren over het onderwerp. Er kwam toen al snel een ware rage op gang. Grootschalig onderzoek begon er daar toen ook naar mogelijke toepassingen in de medische diagnose.

Het duurde een jaar of tien voordat de rage overwaaide naar de Westerse wereld. In 1970 publiceerden Lynn Schroeder en Sheila Ostrander een geruchtmakende boek, Psychic Discoveries Behind the Iron Curtain. Het boek maakte indertijd veel los omdat het Westen een onrustbarend grote achterstand zou hebben opgelopen in het onderzoek naar paranormale verschijnselen. In Tsjecho-Slowakije zouden Schroeder en Ostrander, bijvoorbeeld, een “psychotronische generator” hebben gezien waartegen geen artillerie of straaljager bestand zou zijn. Zaken als “Pyramid Power” (het verhaal over de scheermesjes die weer scherp worden na een nacht onder een piramide) en Kirlianfotografie werden uitgebreid behandeld in het boek en besproken in interviews op televisie.  Voor veel Westerlingen was dit de eerste kennismaking met die onderwerpen. De parapsychologe Thelma Moss, hoofd van het Neuropsychiatric Institute aan UCLA, ondernam vervolgens ook bedevaarten naar de Sovjet Unie en schreef er twee boeken over: The Probability of the Impossible: Scientific Discoveries & Explorations in the Psychic World (1974) en The Body Electric: A Personal Journey into the Mysteries of Parapsychological Research, Bioenergy and Kirlian Photography (1979). Invloedrijk was verder een boek met een aantal artikelen die waren samengebracht door Stanley Krippner en Daniel Rubin: The Kirlian Aura –  Photographing the Galaxies of Life (1974). In geen van deze boeken was er ook maar de schijn van een poging tot natuurkundige uitleg. Kirliaanse aura’s werden besproken in termen van bioplasma’s en astrale lichamen.

Boek uit 1974 over Kirlianfotografie. Ondanks dat de samenstellers academici zijn is de benadering van het verschijnsel vooral een occultistische.
Boek uit 1974 over Kirlianfotografie. Ondanks dat de samenstellers academici zijn is de benadering van het verschijnsel vooral een occultistische.

De paranoia van de Koude Oorlog is inmiddels grijs verleden, maar de paranormale gemeenschap heeft z’n fascinatie met Kirlianfotografie nooit verloren.

Zoals reeds eerder gezegd zijn de materialen voor Kirlianfotografie goedkoop en is de procedure gemakkelijk uitvoerbaar. Met een werkende opstelling zijn er vervolgens veel grootheden (frequentie, voltage, samenstelling van de lucht, etc.) die men kan variëren om tot een iets andere afbeelding te komen. Er is veel op die manier geëxperimenteerd. Wilde claims zijn er gedaan over hoe met Kirlianfoto’s fysieke en psychologische aandoeningen vastgesteld zouden kunnen worden nog voordat die aandoeningen symptomatisch zijn. Hier is echter nooit iets van overeind gebleven. Na de vinding van Wilhelm Röntgen in 1895 duurde het maar een paar maanden voordat röntgenfoto’s door de medische stand gebruikt werden voor het bekijken van gebroken botten en het zoeken naar, bijvoorbeeld, kogels in lichamen. Maar ook na een halve eeuw naarstig speuren is er voor Kirlianfotografie geen zinvolle medische toepassing ontwikkeld.

De adepten van het bovennatuurlijke vertellen graag over hoe een vers boomblad omgeven is door een helder Kirliaans aura en hoe dit aura een stuk minder is bij een verwelkend boomblad. Bij een dood boomblad zou er uiteindelijk bijna niets meer te zien zijn. Het zou hier gaan om een manifestatie van de wegebbende “levensenergie.” Het op die manier postuleren van een occult “élan vital” is natuurlijk een beetje kort door de bocht. De natuurkundige waarheid is eigenlijk heel erg voor de hand liggend. Een helder Kirliaans aura krijg je als je voorwerp een goede elektrische geleider is. Goede elektrische geleiding houdt in dat elektronen en/of ionen makkelijk bewegen binnen het voorwerp. Het water met opgeloste ionen waar levend weefsel voor het grootste deel uit bestaat is een heel goede geleider. Het verwelken van een boomblad gaat doorgaans gepaard met uitdroging.

Heel halsstarrig is ook het broodjeaapverhaal over het fantoomledemaat dat met Kirlianfotografie zichtbaar gemaakt zou kunnen worden. Scheur een stuk van een boomblad af en daar waar het afgescheurde deel zich bevond zou een heel helder aura op de Kirlianfoto te zien blijven. Dit gebeurt inderdaad wanneer je van een volledig blad een Kirlianfoto maakt en als je dan vervolgens, zonder het blad van de isolerende plaat weg te halen, een stuk van het blad wegsnijdt en dan weer een foto maakt. Ook hier is de verklaring eenvoudig. Er is vocht achtergebleven waar het stuk blad is weggesneden. Bladeren zijn altijd een beetje vochtig en er is maar weinig vocht nodig om een lichtbron te vormen in de Kirlianfotografie. Het elektrisch veld onttrekt ook nog eens vocht aan het blad, dus dat komt daar nog bij. Verder gaan er kleine bliksemschichtjes door de isolerende plaat bij een hoog elektrisch voltage. Zulke bliksemschichtjes creëren permanente poriën in de isolerende plaat en als er opnieuw een elektrisch veld wordt aangelegd dan vinden ontladingen bij voorkeur weer plaats via die poriën. Wie dit experiment goed uitvoert en het verminkt blad weer gewoon op een nieuwe, schone en droge isolerende plaat fotografeert, die ziet helemaal niets.

Oplichting met levensenergie 3
Het laten nemen van dit soort foto’s is vaste prik op paranormaalbeurzen.
(foto: Aysel pekersoy | Wikimedia Commons)

En hoe zit het dan met foto’s als van die dame hiernaast? Op iedere paranormaalbeurs is er wel een stand te vinden waar je je zogenaamde Kirlianaura op die manier kunt laten fotograferen. Ze zetten je tegen een zwarte achtergrond en soms geven ze je zelfs een elektrisch doosje in je hand dat met de camera verbonden is. Het gaat hier echter niet om Kirlianfotografie. Het is een gewone foto en LED lichtjes in de camera zijn verantwoordelijk voor het auralicht. Omdat die lichtjes heel erg uit focus zijn ziet het er allemaal erg wazig uit. Dit soort camera’s is te koop op het internet. Zolang als de uitbater van de stand niet weet dat dit helemaal niets met Kirlianfotografie heeft te maken, zolang pleegt hij, juridisch gezien, geen fraude. Maar opgelicht, zowel letterlijk als figuurlijk, word je als beursganger natuurlijk wel!

Zie ook het Skepterartikel Aura’s in het blikveld – Onderzoek naar kleurrijke ervaringen van Rob Nanninga (Skepter 16.3, 2003)

Creationismedebat tussen Bill Nye en Ken Ham

by 19 Comments

Wetenschappers moeten niet voor publiek debatteren met creationisten. Dat kan alleen maar onterechte geloofwaardigheid geven aan een standpunt dat volkomen in strijd is met van alles dat wetenschappelijk geaccepteerd is. Voor de wetenschap valt er niets te winnen in zo’n debat. Dat is in het kort een breed gedragen standpunt dat met name bekend is geworden door de uitleg van Richard Dawkins. Geen wonder dat er meteen discussie losbarstte toen bekend werd dat ‘Science Guy’ Bill Nye op 4 februari in debat zou gaan met Ken Ham, nota bene in diens Creation Museum. Sommigen waren zelfs bezorgd of Nye wel in staat zou zijn om voldoende weerwoord te geven. Was het een goede zet van Nye om de uitnodiging aan te nemen of heeft hij het kamp van de wetenschap en het gezonde verstand een slechte dienst bewezen? Oordeel zelf:

Voor wie niet het geduld heeft om het hele debat te bekijken, kan ook even snel een grappige samenvatting lezen, die wel duidelijk vanuit een skeptische perspectief is geschreven (een wat neutralere samenvatting staat hier). Won Nye het debat zoals Jerry Coyne in een artikel op New Republic stelt? Nou, op inhoud wel natuurlijk, althans voor wie de wetenschappelijke methode sowieso al wel zag zitten. Maar hoe zit het met het overtuigen van creationisten van hun ongelijk? Pas als je daar in slaagt, zou ik spreken van een echte overwinning. Overigens vonden andere creationisten, van de ID-soort, dat Ham hun zaak geen goed deed en moet Ham van de bekende televisie-evangelist Pat Robertson ook inbinden.

Shane Greenup (van rbutr.com) bekeek het debat en hem viel het op dat er zoveel veel mensen geïnteresseerd waren in het debat. Ruim een half miljoen mensen volgden het via de live-uitzending op YouTube en intussen hebben een al weer paar honderdduizend mensen het achteraf bekeken. Een uitgelezen kans om zo’n grote groep kennis te laten maken met de wetenschappelijke kijk op de zaak. Maar Nye probeerde teveel informatie in één keer naar voren te brengen. Bij de creationisten zal het overgekomen zijn als een ‘Gish Gallop’, misschien was het beter geweest om maar een paar zaken als bewijsmateriaal in detail te bespreken en daar aan vast te houden in het debat. De kans was dan groter geweest dat je ‘de oppositie’ een beetje in de wetenschappelijke richting zou hebben gekregen.

In zijn column op Slate.com  geeft Phil Plait (‘The Bad Astronomer’) zijn mening over het debat. Ook hij lijkt van het uitgangspunt van Dawkins terug te komen. Plait constateert dat de helft van de Amerikanen een of andere vorm van creationisme aanhangt en dat dat niet echt vanzelf lijkt te veranderen: “We’ve been losing this debate in the public’s mind all along by not showing up.” Hij ziet echter een betere kans om het debat te winnen als religieuze personen zich in de strijd mengen die wél een wetenschappelijke instelling hebben en de Bijbel niet letterlijk nemen. Ham stelt namelijk in feite dat evolutie anti-religieus is, wat flauwekul is, maar waarschijnlijk het beste ontkracht kan worden door andere religieuzen. Evolutie is niet onverenigbaar met elke religieuze opvatting, wel met die van Ham. Plait sluit af met:

Debating a creationist may seem to elevate creationism as a debatable topic—and again, to be clear, it isn’t—but in this case, that may be the price paid to elevate the conversation, and to get the public talking. Clearly, what we’ve been doing for decades isn’t helping, so it may very well be time our methods evolved.

Op de Huffington Post komt Herb Silverman ook een beetje terug van het standpunt dat je helemaal niet met creationisten als Ham in discussie moet gaan. Maar hij stelt dat dat beter door iemand als hijzelf kan gebeuren dan door Dawkins zelf. Niet omdat Silverman een betere debater zou zijn, maar omdat een fundamentalist meteen aan geloofwaardigheid en aan roem zou winnen alleen al door op hetzelfde podium als een grootheid als Dawkins te mogen verschijnen.
Ik kan dat argument niet helemaal meer volgen. Als de randvoorwaarden voor een debat redelijk zijn, het te bereiken publiek interessant genoeg, wat is er dan op tegen? Vooral het enorme publiek dat je tegenwoordig via Internetuitzendingen kunt bereiken, heeft het speelveld veranderd. Ja, je kunt misschien door een onverwacht argument met een mond vol tanden komen te staan, maar is het erg om toe te geven dat je verrast bent en te zeggen dat je op zoiets graag een andere keer terugkomt? Je eigen achterban zal het je graag vergeven en de harde kern van de achterban van je opponenten krijgt daardoor vast niet nog een slechter beeld van je. De grote aantallen kijkers die mogelijk wel overtuigd kunnen worden door een rustige doordachte uiteenzetting van het wetenschappelijk gefundeerde verhaal moeten we denk ik niet vergeten.

Het evolutie vs. creationisme debat speelt meer in de Verenigde Staten dan bij ons. Dat blijkt nog grappig uit de laatste bijdrage van Nye (vanaf 2:41:30), waarin hij nog wat toevoegt aan zijn motivatie om het debat aan te gaan. Hij waarschuwt zijn landgenoten dat als ze alle via wetenschap vergaarde kennis zomaar overboord zetten en niet verder zoeken naar antwoorden op nieuwe vragen, dat dan de Verenigde Staten voorbij gelopen zouden worden door andere landen. Dat zullen die patriotten toch niet over zich af willen roepen?

Fukushima Hoaxes

by 7 Comments

Even schrikken: “Op 5 jan 2014 is er nog meer tragedie te melden rond Fukushima. Medewerkers van het Russische ministerie van Defensie registreerden op 31 december twee ondergrondse explosies hebben geregistreerd in het gebied rond Fukushima: eentje met een magnitude van 5,1 en een kleinere van 3,6 kort daarop.” Alsof de kernramp bij Fukushima in werkelijkheid nog niet erg genoeg is, scheppen sommigen er blijkbaar genoegen in om dit soort onzin te verzinnen en actief te verspreiden op Internet.
Het aangehaalde kromme citaat komt van de website ‘Wij Worden Wakker‘, die neemt het nieuwtje over van ‘The European Union Times‘ en die weer van ‘WhatDoesItMean.com‘. Zo gaat het met veel van die verhalen, de ene dubieuze site neemt het van de andere over en met een beetje pech ziet het verhaal er op een gegeven moment net geloofwaardig genoeg uit dat het ‘viral’ gaat via Facebook en Twitter.

Fukushima-disaster-640x250

Hoaxes rondom Fukushima zijn niet zo wijd verspreid in Nederland, misschien omdat Fukushima zo’n eind weg ligt. Op de bekende stekkies voor complotdenkers als WantToKnow.nl en Niburu.nl zie je er in ieder geval niet al te vaak berichten over. Hoe het met de verspreiding via Facebook zit, is lastig vast te stellen. Op de beruchte Amerikaanse sites als Infowars en NaturalNews is dat heel wat anders, daar koppelen ze het liefst elk afwijkend natuurfenomeen aan de gevolgen van de kernramp. De westkust van de Verenigde Staten ligt natuurlijk ook maar nét aan de overkant van de Stille Oceaan en kijkt zowat op Fukushima uit …

Het is geen doen om alle spookverhalen hier te ontzenuwen, maar ik zal een paar van de meest in het oog springende voorbeelden geven en verwijzingen geven naar sites die kunnen helpen om de waarheid van de verdraaide feiten, halve waarheden en complete verzinsels te onderscheiden.

Golfhoogtes van de tsunami, geen stralingsniveaus
Golfhoogtes van de tsunami, geen stralingsniveaus

Eén van de afbeeldingen die de laatste tijd maar blijft opduiken in de alarmerende berichten is het kleurige plaatje hiernaast. De websites Snopes.com geeft de achtergrond en in hetzelfde stuk staat trouwens ook de achtergrond van het enge citaat in de eerste alinea van deze blog.
In augustus 2013 brachten de Japanse autoriteiten het slechte nieuws dat er heel veel radioactief besmet geraakt koelwater in zee loopt, omdat het via het grondwater vermengd raakt. Een aangebrachte laag die dat zou moeten voorkomen, blijkt niet helemaal waterdicht.
Buiten de serieuze media werd dit bericht vaak vergezeld van dit plaatje alsof het zou gaan om de verspreiding van dat radioactieve water. Daar slaat het echter helemaal niet op. Het is gemaakt door het National Oceanic and Atmospheric Administration in maart 2011 meteen na de aardbeving, die de opeenvolgende catastrophes in gang zette, en laat zien wat de golfhoogte was van de tsunami die volgde. Niks niet radioactieve straling!

Screenshot van YouTube video die hoge stralingsniveaus laat zien op stradn bij San Francisco
Screenshot van YouTube video die hoge stralingsniveaus laat zien op strand bij San Francisco

Van wat recentere datum is een video op YouTube, waarin een ongewoon stralingsniveau op een strand bij San Francsico wordt gemeten met een Geigerteller:

This shocking video was taken December 23rd 2013 with a quality Geiger Counter south of Pacifica State Beach (Surfers Beach) California.
Background radiation reading is 30 CPM. Near the ocean it’s 150 CPM. The moister coming from the ocean waves seems to be what makes the Geiger Counter jump up 5X. This is not normal at all. More thorough testing needs to be done.

Deze metingen worden even in het juiste perspectief gezet in een bespreking van Ken Adachi op ‘Educate-Yourself’ [update 3/3/2014: in de commentaren wordt er terecht op gewezen dat de rest van die site vol onzin staat. Merkwaardig, maar ook ‘loonies’ kunnen natuurlijk wel eens een goed stuk schrijven]. De hogere achtergrondstraling komt van het zand, is niet uitzonderlijk hoog en het niveau waarbij het alarmerende piepje afgaat kun je zelf instellen. De maker van het filmpje heeft een hele berg aan complotvideo’s rond Bigfoot en de moord op Kennedy op zijn YouTube-kanaal staan, ook geen goed teken. Erg overtuigend is het filmpje sowieso niet als je er wat beter op let: waarom dalen de meetwaarden bijvoorbeeld als de maker van het filmpje met zijn apparaat dichter naar het ‘besmette’ water loopt?

antipode van Fukushima, komt hier die reactor soms weer te voorschijn na een meltdown?
antipode van Fukushima – komt hier die reactor soms weer te voorschijn na een meltdown?

Van het laatste plaatje kan ik me nauwelijks voorstellen dat iemand het serieus zou nemen, zie het daarom maar als humoristische uitsmijter.

Veel van deze bangmaakverhalen worden snel ontkracht, maar als je niet weet waar je moet zoeken, loop je die verhalen misschien mis. Op Skeptoid las ik een aantal blogs die behoorlijk wat van de onzinverhalen weerleggen (1,2,3). Snopes is vaak snel en op een site als ‘Deep Sea News‘ is ook veel goede informatie te vinden met betrekking tot de gevolgen voor het leven in de zee. ‘Educate-Yourself’ dat ik al aanhaalde, heeft ook een lange lijst met misinformatie [NB de rest van die site staat vol onzin].

Een andere manier om achter dit soort debunks te komen is natuurlijk om de browserapp van rbutr.com te installeren (nu ook voor Firefox!) of daar te zoeken op bestaande rebuttals. Zelf zoeken in Google met wat woorden uit het dubieuze nieuws en extra zoekterm ‘hoax’ werkt ook vaak goed.

Buitenlandse ‘doctors’ mengen zich in Nederlandse stralingsdiscussie

by 27 Comments

Wie heeft er tegenwoordig geen smartphone, tablet of laptop? Met z’n allen maken we steeds meer gebruik van mobiel internet. Meer gebruik betekent dat er meer capaciteit geboden moet worden door de providers. Die willen daarom nieuwe zendmasten plaatsen, ook om het nieuwe G4-netwerk operationeel te maken. Dat roept echter maatschappelijke weerstand op, zoals het NOS Journaal van zaterdag 11 januari berichtte. Bewoners vinden de nieuwe masten lelijk, maar bij doorvragen blijkt dat ze vooral de mogelijke gevaren van de elektromagnetische straling voor de gezondheid vrezen.

In het Journaal kwam onder andere een woordvoerster van een actiecomité in Hoofddorp aan het woord. Het Haarlems Dagblad besteedde eind vorig jaar al aandacht aan dit Bewoners Collectief Zendmastprotest. Het gaat mij nu niet om dit collectief – waarvan ik de goede bedoelingen en oprechte zorgen absoluut niet wil betwisten of ridiculiseren -, maar om een andere organisatie die in het artikel in de krant werd genoemd en die zich in de Nederlandse stralings- en zendmastdiscussie heeft gemengd. Ik citeer:

Dus kregen B en W van Haarlemmermeer vorige week een brief van een internationale groep doktoren, onder wie een Nobelprijswinnaar. Dat ‘Doctors for safer schools’ had via het Bewoners Collectief gehoord dat B en W masten willen toestaan vanaf vijftig meter van scholen en kinderdagverblijven, eenzelfde afstand als bij 380 kV-masten. En dat verontrustte de doctoren, aangezien er binnen vijfhonderd meter ‘duidelijk gevaren zijn voor de volksgezondheid’.

Wie zitten er achter dat mysterieuze ‘Doctors for Safer Schools’, die in het artikel achtereenvolgens als ‘doktoren’, ‘doctors’ en ‘doctoren’ worden aangeduid? Zijn het artsen, wetenschappers, gezondheidsdeskundigen? Kennelijk bevindt er zich een Nobelprijswinnaar in hun midden. Het antwoord op alle vragen is vrij simpel te vinden, want de ‘Doctors’ hebben een eigen website, waarop ook hun ledenlijst in te zien is. En eerlijk gezegd verontrustte die lijst me nogal. Van veel van de leden kan de objectiviteit en de deskundigheid op het gebied van elektromagnetische velden sterk betwijfeld worden.

Doctors to the rescue

‘Doctors for Safer Schools’ is opgericht door Stephen Sinatra en Kerry Crofton. Sinatra is een Amerikaanse arts die zich met een veelheid aan gezondheidszaken bezighoudt. Hij is volgens zijn Wikipediapagina cardioloog, voedingsdeskundige, specialist op het gebied van anti-aging en bovenal voorvechter van integrative medicine. Het met deze vorm van geneeskunde verhelpen van symptomen gerelateerd aan elektrosensitiviteit wordt op de website van de ‘Doctors’ dan ook warm aanbevolen. Sinatra is tevens de man achter het Heart MD Institute, een internetplatform over integrative medicine waarop ook aandacht wordt besteed aan elektrosensitiviteit. Sinatra is verder ‘bio-energetisch psychotherapeut’. Het klinkt allemaal heel indrukwekkend, maar er zijn genoeg zaken die een skeptische blik rechtvaardigen. Zo verkoopt Sinatra door hemzelfde geproduceerde en gepropageerde voedingssupplementen en treedt hij regelmatig op bij Dr. Oz, een televisieshow die op het Science-Based Medicine blog voortdurend wordt bekritiseerd vanwege het promoten van kwakzalverij.

Sinatra propageert verder een techniek die ‘grounding’ of ‘earthing’ wordt (gronden/aarden), waarbij je met je blote voeten contact maakt met de aarde. Het idee is dat de elektronen van de aarde een heilzame werking op het lichaam hebben. Een studie van Sinatra onder 10 personen, gepubliceerd in het Journal of Alternative and Complementary Medicine, zou dat moeten bewijzen. Of die studie deugdelijk was opgezet en uitgevoerd, mogen anderen beoordelen; er lijkt in elk geval niet geblindeerd te zijn en er was ook geen controlegroep. Het Journal of Alternative and Complementary Medicine werd recentelijk door VtdK-bestuurslid en emeritus hoogleraar psychiatrie Michiel Hengeveld nog gekenschetst als een ‘clubblad van niet-reguliere behandelaars waaronder vele notoire alternatievelingen’.

Medeoprichter Kerry Crofton is geen arts, maar psychologe, eveneens betrokken bij het reeds genoemde Heart MD Institute. Op de reeds genoemde website van dit platform wordt bij de informatie over elektrosensitiviteit vooral naar haar werken verwezen. Zij speelt vermoedelijk een belangrijke rol bij ‘Doctors for Safer Schools’, want welke pagina van hun website je ook bezoekt, haar naam verschijnt overal in de adresbalk:

Kerry-Crofton-websites

Verder wordt door de ‘Doctors’ prominent verwezen naar een website van Safer-Tech Solutions waarop we wederom voornamelijk het hoofd van Crofton tegenkomen en waarop onder meer haar boek A Wellness Guide For The Digital Age wordt gepromoot ($19.95; 40% korting bij aanschaf van 30 exemplaren). Crofton blijkt verder een commentator te zijn voor the American Academy of Anti-Aging Medicine, waar ook Sinatra een certificaat van heeft. ‘Anti-aging medicine’ wordt echter niet erkend door organisaties als de American Board of Medical Specialties en de American Medical Association. De genoemde Academy is ook bepaald niet onomstreden. Ondertussen vraag ik me vooral af waar een psychologe haar deskundigheid op het gebied van elektromagnetische straling op baseert. Ze geeft in elk geval toe dat ze geen wetenschapper is.

Maar we hebben een Nobelprijswinnaar!

DevraDavis-Disconnect
Devra Davis probeert ons iets duidelijk te maken.

Die Nobel co-laureate is dus Devra Lee Davis. Zij is gepromoveerd in de (mij niet bekende) ‘science studies’ en is bovendien Master of Public Health. Davis waarschuwt al geruime tijd voor de vermeende gevaren van mobiel bellen. In 2010 verscheen van haar hand het boek Disconnect: The Truth About Cell Phone Radiation, What the Industry Has Done to Hide It, and How to Protect Your Family. De titel maakt al duidelijk dat het een boek met een missie is, en de kaft versterkt het gevoel dat de auteur geenszins van plan is objectieve, gewogen informatie te bieden.

Op die kaft zien we namelijk de woorden TRUTH, RADIATION, INDUSTRY, PROTECT en FAMILY in hoofdletters staan, terwijl de apps op de afgebeelde smartphone allemaal een doodshoofdje hebben. Inhoudelijk is het boek volgens deze kritische recensie een regelrechte ramp. Davis is hoogst selectief, compleet bevooroordeeld, op zoek naar complotten en totaal niet in staat de conclusies van diverse geruststellende onderzoeken correct weer te geven of op waarde te schatten. Welke organisatie wil zo iemand als Scientific Advisor hebben?

Maar die Nobelprijs dan? Pepijn van Erp heeft dit verhaaltje al eerder doorgeprikt. In 2007 werd de Nobelprijs voor de Vrede (dus niet voor de Geneeskunde) toegekend aan het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de Verenigde Naties, dat deze prijs met Al Gore mocht delen. Davis was ‘lead author’ voor het IPCC, maar – zo stelde Pepijn van Erp vast – dat waren meer dan 830 anderen ook. Erg bescheiden is mevrouw Davis dus beslist niet, en gelet op de genoemde recensie van haar boek ook niet erg deskundig.

De rest van de club

Onder de overige leden van ‘Doctors for Safer Schools’ tref ik helaas ook veel mensen aan die ik niet direct zou beschouwen als objectieve en onafhankelijke experts op het gebied van elektromagnetische straling en gezondheid. Wat te denken van Drew S. Sinatra – inderdaad, de zoon van -, een in Canada werkzame naturopaat en acupuncturist, die ook vitamines injecteert en aan homeopathie doet? Of wat te denken van Magda Havas PhD? Zij is op Kloptdatwel? ook al eens langsgekomen. Haar onderzoek lijdt aan zware methodologische fouten. Zo kwam ze tot de conclusie dat elektrogevoelige personen een hogere hartslag krijgen als ze worden blootgesteld aan de straling van een draadloze telefoon. Dit resultaat kon echter goed verklaard worden door foute blindering, het gebruik van ongeschikte apparatuur en elektrische interferentie van de draadloze telefoon met de meetapparatuur. De website EMF & Health bevat nog veel meer kritiek op het povere onderzoek van Havas. Wat te denken van een studie zonder enige vorm van blindering onder vier (!) diabetespatiënten naar de effectiviteit van bepaalde filters tegen ‘dirty electricty’? Filters die ook nog eens geproduceerd werden door een persoon met wie Havas wel eens artikelen schrijft.

‘Doctors for Safer Schools’ is inderdaad een internationaal gezelschap. Ook de Duitser Dietrich Klinghardt, die onder meer – uiteraard – homeopathie beoefent, heeft zich bij hen aangesloten. Beter medisch onderlegde skeptici kunnen zich naar hartenlust uitleven op alle absurde theorieën, therapieën en producten die op de website van de Dietrich Klinghardt Academy worden gepresenteerd. David Gorski heeft enkele jaren terug al een begin gemaakt in een bijdrage die zeer kritisch is over Klinghardt’s magische ideeën over toxiciteit en chronische infecties, over elektromagnetische straling als oorzaak van chronische ziekten en over Klinghardt’s voorliefde voor homeopathie, acupunctuur, neuraaltherapie en toegepaste kinesiologie (‘spiertesten’). Uiteraard heeft Dietrich Klinghardt ook veel aanhangers. Een van hen, een zekere ‘Mercola’, heeft op de website van de Academy als commentaar achtergelaten dat Klinghardt “one of the most brilliant and gifted medical pioneers of our times” is. Dat is prachtig, behalve als die ‘Mercola’ Joseph Mercola is, een omstreden Amerikaanse osteopaat die tegen pasteurisatie van melk en tegen vaccins is en ook aparte ideeën heeft over HIV/AIDS. Genoemde Joseph Mercola komt er in Paul Offit’s laatste boek Do You Believe in Magic? dan ook niet best vanaf.

Misschien wel de interessantste persoon op de ledenlijst is Hans Scheiner. Daarmee moet wel bedoeld zijn Hans-Cristoph Scheiner, een Duitse ‘holistisch arts’ die zich ook met ‘Mobilfunk und Gesundheit’ heeft beziggehouden. Wie op de website van zijn praktijk in München kijkt, ziet een keur aan alternatieve behandelingen die worden aangeboden. Voor onder meer homeopathie, biologische kankertherapie, ooracupunctuur en elektroacupunctuur volgens Voll kan men bij Dr. Scheiner terecht. Of beter gezegd: KON men bij Dr. Scheiner terecht, want de beste man is op 13 juni 2012 overleden. Merkwaardig dat hij dan toch gehandhaafd wordt op de ledenlijst van ‘Doctors for Safer Schools’. Maar goed, de site vermeldt eerlijk dat “this site is still in process – completion coming soon”, dus we kunnen niet verwachten dat gebeurtenissen van anderhalf jaar geleden al verwerkt zijn.

Over de overige leden zal ik kort zijn. Martin Blank komt op het eerste gezicht over als een serieuze wetenschapper die tweemaal gepromoveerd is. Hij was echter ook betrokken bij het zogenaamde BioInitiative Report over de relatie tussen elektromagnetische straling en gezondheid. Over dit rapport oordeelde de Nederlandse Gezondheidsraad in augustus 2008 dat het “geen gebalanceerd en objectief beeld geeft van de huidige stand van de wetenschap en dat het geen aanleiding geeft om de gangbare opvattingen over de risico’s van blootstelling aan elektromagnetische velden te herzien”. Carolyn Dean (arts en naturopaat) is een bekende van de tuchtrechtelijke autoriteiten en werd in 1995 al eens ongeschikt verklaard de geneeskunde uit te oefenen. Lee Cowden is de William Lee Cowden die zich met integrative medicine (waaronder homeopathie) bezighoudt en die momenteel allerhande producten tegen de ziekte van Lyme aan de man brengt. Op zijn website komt Stephen Sinatra weer voorbij. Ook Cowden heeft veroordelingen van de tuchtrechter op zijn naam staan, onder meer voor het injecteren van een Hodgkinpatiënt met een homeopathisch middel dat niet was goedgekeurd door de FDA en voor andere dubieuze praktijken.

Over de overige drie leden (Montano, Barnhill en McKinney) kon ik vrijwel niets vinden. De bevindingen over de tien hiervoor besproken leden zeggen wat mij betreft echter al genoeg.

Geen objectieve informatie

‘Doctors for Safer Schools’ en het aanverwante Safer-Tech Solutions hebben een nogal aparte, selectieve en suggestieve manier van het presenteren van informatie. Zo stelt de website van de ‘Doctors’ dat de WHO elektromagnetische straling heeft gekwalificeerd als een “2B carcinogen – in the same category as lead, automotive exhaust, and DDT”. Dat is toch wel een vorm van framing. Je kunt het ook anders presenteren. Groep 2B bevat de mogelijk kankerverwekkende stoffen en agentia. Elektromagnetische straling is daarmee in de laagste groep carcinogenen geplaatst (2A = waarschijnlijk kankerverwekkend; 1 = kankerverwekkend). Ze bevindt zich daar in het gezelschap van lood, uitlaatgassen en DDT, maar ook van koffie, ingemaakte groenten en talkpoeder. Aanwijzingen dat we ons geen zorgen hoeven te maken, zijn er genoeg. Wie overigens eist dat zeker moet zijn dat een stof niet-kankerverwekkend is, zal teleurgesteld zijn dat de WHO dat voor geen enkele stof kan garanderen. Het meest in de buurt komt groep 4, met de waarschijnlijk niet-kankerverwekkende stoffen. In die groep bevindt zich slechts één stof.

Op Safer-Tech Solutions treffen we ook de nodige suggestieve plaatjes aan, vergelijkbaar met de kaft van het boek van Davis. Welke gedachten gaan er door ons hoofd bij het zien van een plaatje van een zwangere vrouw achter de laptop met een mobiele telefoon aan haar oor? De makers van de site zijn zo vriendelijk wat golfjes in te fotoshoppen die duidelijk moeten maken wat er volgens hen met de hersenen van de aanstaande moeder en met de foetus gebeurt. Ze hadden trouwens ook voor een stofzuigende zwangere vrouw kunnen kiezen, want de elektrische motoren van stofzuigers schijnen zelfs op enkele tientallen centimeters afstand nog een buitengewoon sterk magnetisch veld te produceren. Maar ja, wie maak je nog bang voor een stofzuiger?

Wie met vragen zit, kan overigens de mensen van Safer-Tech Solutions gerust bellen. Een telefonische consultatie van 60 minuten kost $75. Je krijgt dan Kerry Crofton, de psychologe dus, of iemand anders van ‘the team’ aan de lijn. Als dat dezelfde mensen zijn die onder ‘Our Team‘ staan, zitten we gebakken. We vinden daar grotendeels dezelfde mensen als bij ‘Doctors for Safer Schools’ – inclusief de overleden Hans Scheiner -, maar ook een aantal andere ‘grootheden’, zoals:

– Henry Lai, die al meer dan 25 jaar ongeblindeerde en niet-gerandomiseerde proeven met straling op dieren uitvoert (zie de reacties onder dit artikel);
– Alasdair Philips, de man achter Powerwatch en een oude bekende op het blog Bad Science van Ben Goldacre;
– William Rea, die zich met environmental medicine bezighoudt, gelooft in meervoudige chemische gevoeligheid, gegrild is door Harriet Hall en bekend is bij de autoriteiten;
– Louis Slesin, de man achter Microwave News, met wie de hele discussie over elektromagnetische straling zo’n beetje begonnen is.

Tot besluit

Plaatselijke colleges die moeten beslissen over de verlening van een zogenaamde omgevingsvergunning voor een zendmast moeten daarbij alle betrokken belangen afwegen. De maatschappelijke onrust waartoe de plaatsing van zo’n mast kan leiden, is een factor die in de afweging meegenomen moet worden. Iets heel anders is echter blindelings afgaan op een brief die een groep vermeende experts ongevraagd heeft toegezonden. Zoals hiervoor bleek, zijn veel van de bij ‘Doctors for Safer Schools’ betrokken artsen (Sinatra, Klinghardt, Dean, Cowden) en genezers (Sinatra jr.) op het alternatieve terrein werkzaam en passen zij onbewezen en niet zelden ronduit pseudowetenschappelijke behandelingen toe. Dit is ook daarom van belang omdat zij daarbij vaak uitgaan van ideeën over straling, energie, toxiciteit en gezondheidsschade die in de reguliere medische wetenschap en de natuurwetenschappen ronduit ongebruikelijk en op goede gronden verworpen zijn. Sommige van de ‘Doctors’ (bijvoorbeeld Crofton) geven toe geen wetenschapper te zijn, andere (Havas, Blank, Davis) hebben onderzoeken en boeken gepubliceerd die als selectief, niet-objectief en onder de maat zijn beoordeeld door mensen die er evident meer verstand van hebben. Wapperen met academische titels komt nogal arrogant over, zeker als die titels ND (naturopathie) en Lac. (acupunctuur) zijn. Wapperen met een piepklein stukje Nobelprijs is al helemaal treurig.

‘Doctors for Safer Schools’ is een organisatie met een missie. De ‘Doctors’ zijn er absoluut niet op uit om neutrale, feitelijke en gebalanceerde informatie te verstrekken. En dát is een factor die een college zeker in de belangenafweging moet betrekken.