Kloptdatwel?

Search Results for: homeopathie

De lange tenen van Coen Vermeeren

by 44 Comments

Coen Vermeeren mocht weer eens in de media over ufo’s praten. Hij was vorige week te gast bij Radio Swammerdam, een wetenschapsprogramma op AmsterdamFM. Bijna een uur lang mocht hij oplepelen wat hij allemaal in zijn boekje UFO’s bestaan gewoon heeft opgeschreven en kwamen andere complottheorieën aan bod. En die vermaledijde skeptici ontbraken natuurlijk ook niet.

Ik hoorde eigenlijk niets in dat gesprek dat Rob Nanninga niet heeft weerlegd in zijn bespreking van het boek of in zijn eerdere stuk over de ufo-complottheorieën van Vermeeren. Enigszins interessant wordt het vanaf minuut 41 wanneer ook de kritiek op Vermeeren ter sprake komt, onder andere die van de Stichting Skepsis.

‘Opposition’

Hij begint al met te stellen dat Skepsis van mening zou zijn dat mensen niet in ufo’s, homeopathie of elfjes zouden mogen geloven als ze dat zelf willen. Of er boeken over schrijven of een openbaar debat over voeren. Waar haalt ie dat vandaan? Skepsis stelt zich alleen ten doel om betrouwbare informatie over die onderwerpen te geven, zo mogelijk gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Een debat kan best, als je maar de juiste voorwaarden daar voor schept. Of het een universiteit past om onderwerpen te programmeren in de setting die Vermeeren als directeur van Studium Generale daar voor al vaak gekozen heeft, waarbij pseudowetenschappers een kritiekloos podium krijgen, is waarover Skepsis duidelijk een andere visie heeft dan Vermeeren.

Vermeeren bazelt rustig verder over Skepsis: “maar ik vind het verdacht worden als dat soort mensen betaald op Google bovenaan willen komen staan, zodat iedereen die googelt op “ufo’s” of wat dan ook, dat ze dat dan meteen als waarheid willen programmeren.”  (42:03). Over de Google Ads van Skepsis was Vermeeren ook al op zijn Facebook pagina gevallen: “Onderstaande BETAALDE (!) advertentie zegt genoeg: controlled en payed [sic] opposition!? Wie heeft daar belang bij vraag je je af…. Opletten dus !”

Vermeeren-FB1

De opmerking die ik met het Facebook-account van Skepsis plaatste bij dit bericht, dat het hier niet ging om betaalde advertenties, maar om Google Ads die de Stichting Skepsis cadeau krijgt via het “Google Grants for Non-Profits”-programma werd gewist (archief, zie de opmerking helemaal onderaan). In ieder geval is wel duidelijk dat ze aardig goed werken 😉

De ‘Skepsis-brief’

We gaan verder met het interview. Vanaf 42:30 “je kunt toch gewoon met mij in debat? Nou ze hebben dus nog nooit met mij het debat aangegaan. Sterker nog, ze sturen gewoon een brief naar de universiteit van ‘wij vinden dat die meneer ontslagen moet worden.'” Dit verhaal van Vermeeren dat  Skepsis aan de TU Delft een brief zou hebben geschreven waarin verzocht zou zijn om zijn ontslag heeft hij wel vaker verteld. Het is echter flauwekul. In juli 2010 heeft professor Frans Sluijter, toenmalig voorzitter van Skepsis, als privé-persoon en alumnus van de TU Delft een brief gestuurd aan de rector magnificus om zijn zorgen uit te spreken over de programmering van Studium Generale onder leiding van Vermeeren. Dit naar aanleiding van presentaties van de magneetmotor van Yildiz en de ufo-presentaties van Vermeeren zelf. Hij was overigens niet de enige die zijn zorgen uitsprak richting het bestuur van de universiteit, bleek uit het antwoord van de rector maanden later.
De brief van Sluijter staat nu op de website van Skepsis, zodat iedereen kan lezen dat daarin echt geen sprake is van een verzoek om het ontslag van Vermeeren. Misschien dat andere briefschrijvers zich zo hebben uitgelaten, maar Skepsis niet. Ook een opmerking over dit broodje aap met verwijzing naar de brief, mocht niet blijven staan op de Facebook-pagina van Vermeeren (archief). Sterker nog, het account van Skepsis is na deze twee verwijderde opmerkingen geblockt van die pagina. Je kunt je afvragen hoe Vermeeren het überhaupt voor zich ziet, een debat met Skepsis, als zelfs deze corrigerende opmerkingen die nog niet eens over de inhoud van zijn pseudowetenschappelijke betogen gaan, niet worden getolereerd.

Fouten gemaakt?

“Was er ook terechte kritiek tussen de kritieken?” vraag de interviewer van Radio Swammerdam (43:40). “Um, is er terechte kritiek? Ja kijk, luister, als je een boek schrijft over zo’n groot onderwerp. Waar je dus het moet doen met materiaal wat er is, dus heel veel niet. Ja, dan kun je ook fouten maken. Ik ben volgens mij niet op fouten betrapt.” Pardon? De enige uitgebreide serieuze inhoudelijke kritieken van zijn stukken staan op de website van Skepsis en die tonen met bronverwijzingen precies aan waar Vermeeren de fout ingaat, meestal door kritiekloos andere internetbronnen over te nemen. Op Kloptdatwel heb ik ook nog wel eens een keer laten zien waar Vermeeren zit te blunderen en reeds lang verklaarde ‘vreemde’ beelden van ruimtestations als bewijsmateriaal voor ufo’s aanziet.

Nog meer verdachts

Nog iets verder (45:10) vertelt Vermeeren dat hij wel verwantschap voelt met de homeopaten, die ook zo in het verdomhoekje worden gezet door Skepsis en de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Hij was blijkbaar uitgenodigd voor een homeopathisch congresje, de contacten verklaren ook waarom hij zelf homeopaat Lex Rutten een kritiekloos podium gaf bij Studium Generale. En dan vindt hij het ook nog verdacht dat die skeptische clubs niet hun websites volschrijven met kritiek op de verderfelijk praktijken van Big Pharma. Tsja, ten eerste moet ie dan toch echt wat beter kijken, want daar wordt best over geschreven in Skepter en daarnaast wordt die taak redelijk vervuld (kan altijd beter) door de de medische faculteiten, de Inspectie voor de gezondheidszorg, de Gezondheidsraad, de Commissie ter Beoordeling van Geneesmiddelen, het ministerie van VWS, de KNMG en andere beroepsorganisaties. Skepsis houdt zich voornamelijk bezig met die onderwerpen waar wetenschappers op hun gebruikelijke podia al geen aandacht meer aan besteden. Verhalen over ufo’s bijvoorbeeld.

Op skepsis.nl vind je hoe het zit

Maar ja, Vermeeren heeft bedacht waarom hij de kritiek van Skepsis niet serieus hoeft te nemen (47:15):

Eigenlijk zou je het zo moeten zeggen: kijk vooral op de website van de Stichting Skepsis om te weten hoe het wél zit. Want alles wat zij zeggen dat niet zo is, dat is waarschijnlijk wel zo. 180 graden omgedraaid.

Intussen mogen ze zich aan de TU Delft verheugen op een volgende discutabele lezing van Studium Generale: op 21 april krijgt Leendert Vriens van antistralingsclubje StopUMTS daar vrij baan voor Mobiele straling gevaarlijk?

Reclame voor homeopathische griepvaccinatie mag niet. Natuurlijk niet.

by 42 Comments

homeopathie-pillen400x267De jaarlijkse griepprik is soms een beetje een teleurstelling qua effectiviteit, maar een homeopathische griepvaccinatie in de vorm van suikerkorrels werkt natuurlijk helemaal niet. Gelukkig is het dan ook bij wet verboden om er reclame voor te maken. De voorzitter van de Reclame Code Commissie bevestigde dit recentelijk.

Onder de kop “Kies voor gezondheid en kies voor de homeopathische griepvaccinatie” werd ons in de bestreden reclame op Facebook wijsgemaakt dat steeds meer mensen ziek worden van de gewone griepprik. Maar geen nood:

“Gelukkig is er ook een homeopathische griepvaccinatie met nagenoeg geen bijwerkingen met als extra voordeel dat het een hogere bescherming biedt dan de reguliere griepprik.”

Een hogere bescherming? Vooral dat laatste is wel een erg boude bewering van de eigenaar van deze Facebookpagina, een homeopaat in noordoosten van het land. De reclame-uiting orakelde rustig verder:

“De homeopathische vaccinatie is voor iedereen geschikt en geeft een bescherming van meer dan 89 procent. Bij herhaling zelfs meer dan 94 procent. Bijkomende voordeel van een homeopathische vaccinatie is dat inname met alleen korrels heel eenvoudig is, en de bijwerkingen vrijwel nihil zijn.”

De naam van het wondermiddel werd niet genoemd, maar vermoedelijk gaat het om Polyinfluenzinum (ook de naam Influenzinum komt wel voor), een door de firma Dolisos ontwikkeld homeopathisch middel dat het griepvaccin in homeopathische verdunning bevat. Dolisos is al meer dan tien jaar geleden overgenomen door het bekende Boiron, dat onder meer Polyinfluenzinum 200K verhandelt. Deze cryptische aanduiding betekent 200 keer verdund volgens de Korsakov-methode. Die bestaat uit het oplossen van de uitgangsstof in water, schudden, het glas leeggooien en vervolgens weer vullen met water. Dat zou een verdunning van 1:100 moeten opleveren.[1] Vervolgens herhaal je dat 200 keer en dan heb je 200K. Griepvaccin verdund met een factor van rond de 10400, geen wonder dat het middel geen bijwerkingen heeft.

Maar met zo’n duizelingwekkende verdunning is ook een werking wel erg onwaarschijnlijk. Die claim van 89% respectievelijk 94% bescherming komt vermoedelijk uit een onderzoekje naar het middel dat Dolisos ooit, jaren geleden, heeft uitgevoerd. Er wordt beweerd dat in een groep van 100 personen, van wie 82% jaarlijks door de griep werd geveld, slechts 11% griep kreeg nadat ze preventief Polyinfluenzinum hadden gekregen. Bij herhaling het volgende jaar was dit nog maar 6%, maar hier wordt opeens het begrip ‘ flu symptoms‘ gebruikt. Dit weinig geloofwaardige onderzoek is nooit ergens gepubliceerd, maar het verhaal circuleert lustig op internet.

Dat een groep werd onderzocht waarin echt 82% jaarlijks griep kreeg, is wel erg onwaarschijnlijk, want een kans van meer dan acht op tien is een onrealistisch hoge kans op griep. Het zou best kunnen dat hier weer eens griep en (zware) verkoudheid door elkaar zijn gehaald. Geen wonder dat vaak de term ‘griepverschijnselen‘ of ‘flu symptoms‘ valt. 11% kans op griep klinkt een stuk realistischer. Dat zou betekenen dat het middel helemaal niets heeft gedaan, zoals te verwachten is van suikerpilletjes met een drupje griepvaccin 200K erop. Een controlegroep schijnt dit onderzoekje niet gehad te hebben. Terzijde, het is natuurlijk ook raar dat een griepvaccin dat (deels) gemaakt is van de verkeerde virusvarianten wel opeens heel effectief zou zijn in homeopathische verdunning.

reclamecodecommissielogoDe voorzitter van de Reclame Code Commissie hoefde zich over dit alles niet uit te laten. De zaak was tamelijk eenvoudig: deze reclame mag gewoon niet volgens de Geneesmiddelenwet. “Nu de ‘homeopathische griepvaccinatie’ wordt aangeprezen voor hetzelfde doel als een reguliere griepprik, te weten het voorkomen van griep, is sprake van de aanprijzing van een (immunologisch) geneesmiddel”, aldus de voorzitter. Reclame voor geneesmiddelen waarvoor geen handelsvergunning is verleend, is ingevolge artikel 84, eerste lid, Geneesmiddelenwet verboden. Uiteraard is er in Nederland geen handelsvergunning verleend voor een homeopathisch griepvaccin. De reclame was dus duidelijk in strijd met de wet.

De voorzitter velde op dezelfde datum een identiek oordeel in een zaak tegen dezelfde adverteerder, maar nu ging het om reclame-uitingen op zijn website. Ook die waren in strijd met de Geneesmiddelenwet. Overigens waren zowel de teksten op de website als die op Facebook al tijdens de procedure verwijderd door de adverteerder. Een echt verweer voerde hij niet, al liet hij beide klagers wel weten dat ze niet wisten waarover ze spraken. Daar dacht de RCC-voorzitter toch anders over.

Nu kan, zoals eerder uitgelegd, de Reclame Code Commissie geen sancties opleggen. Echter, de minister van VWS en de Inspectie voor de Gezondheidszorg kunnen dat wel. Op overtreding van artikel 84 Geneesmiddelenwet staat een bestuurlijke boete van ten hoogste 450.000 euro. Zo’n vaart zal het wel niet lopen bij een reclame van een lekenhomeopaat op Facebook en op de eigen website, maar duidelijk moge zijn dat dit soort reclame-uitingen zeker niet geheel risicoloos kunnen worden gedaan.

Noot

[1] Overigens is het allerminst zeker dat bij verdunnen volgens de Korsakov-methode, genoemd naar een Russische homeopaat, echt een verdunning van 1:100 wordt verkregen. Bepaalde uitgangsstoffen hechten zich aan de wand het glas en blijven daar plakken (kaliumchloride bijvoorbeeld). Mij is niet bekend hoe dat zit met virusstammen. Als die na 200 verdunningen nog steeds aan de wand kleven en vervolgens met alle geluk van de wereld op een suikerpilletje gedruppeld worden, zou je in theorie een oraal griepvaccin hebben.

School mag docent die bijklust als homeopaat kort houden

by 20 Comments

methode-homeopathique-smallEen school in het Drentse Hoogeveen wilde paal en perk stellen aan de nevenactiviteiten van een van haar docenten. Die bleek namelijk bij te klussen als klassiek homeopaat. In het verleden waren de nodige privileges aan hem toegekend, zodat hij soms ook onder schooltijd met zijn nevenactiviteiten bezig kon zijn. De directeur legde de docent een verbod op en dat hield glansrijk stand bij de rechter.

De docent was al sinds 1992 bij de school werkzaam. Zijn aanstelling betrof laatstelijk 0,8846 fte, dus heel omvangrijk kan zijn homeopathische praktijk niet zijn. Kennelijk bestond er binnen de school aanvankelijk wel een zekere sympathie voor. Zo was al in een vroeg stadium met hem afgesproken dat hij nooit op woensdag les hoefde te geven. In 2006 werden nog wat extra privileges toegekend. De docent mocht voor zijn activiteiten als homeopaat in dringende gevallen telefonisch overleg voeren onder lestijd en bovendien in uitzonderingsgevallen en na overleg zijn lessen van die dag annuleren. Leerlingen van de school mocht hij in principe slechts behandelen na overleg met en toestemming van minstens een van de ouders (NB. een kind kan vanaf zestien jaar zelfstandig een geneeskundige behandelingsovereenkomst aangaan). In 2012 werd alles nog eens schriftelijk bevestigd.

Kennelijk wist de directeur al die tijd van niets, en toen die er in 2013 achter kwam, werden de afspraken als onaanvaardbaar bestempeld en ingetrokken. De docent kreeg een verbod om zijn werk als klassiek homeopaat te verrichten binnen de gebouwen en op de terreinen van de school. Ook mocht hij niet langer zijn lessen onderbreken of annuleren als zijn nevenactiviteiten daarom vroegen. Ten slotte werd het hem verboden leerlingen van de school ook buiten de school om te behandelen.

De docent ging in beroep, maar verloor de zaak bij de rechtbank. Ook de Centrale Raad van Beroep gaf hem nul op het rekest. De school mocht oordelen dat deze betaalde nevenactiviteiten in strijd waren met de belangen van de school en daarbij bovendien terugkomen op eerder gemaakte afspraken. De Centrale Raad stelt onder meer:

“Zoals ook de rechtbank heeft gedaan, onderschrijft de Raad de afwegingen die het bestuur in het bestreden besluit heeft gemaakt. Gezien de afhankelijkheidsrelatie tussen een leraar en een leerling is het ongewenst dat een leraar ook nog een rol als klassiek homeopathisch behandelaar van leerlingen heeft. Bovendien veroorzaakt het bieden van betaalde behandelingen aan leerlingen een ongewenste belangenverstrengeling. Evenzeer begrijpelijk is het standpunt van het bestuur dat appellant zich tijdens zijn lessen niet ook beschikbaar mag houden voor zijn nevenactiviteiten. De stelling van appellant dat er ook andere leraren zijn die hun lessen onderbreken, treft geen doel, reeds omdat hij geen concrete voorbeelden heeft genoemd van collega’s die gedurende de lessen beschikbaar blijven in verband met betaalde nevenactiviteiten. Gelet hierop heeft het bestuur in redelijkheid mogen oordelen dat het optreden van appellant als klassiek homeopathisch behandelaar op school en ook buiten school jegens leerlingen in strijd is met de belangen van de stichting. Dat betekent dat deze nevenactiviteiten van appellant niet zijn toegestaan.”

Dat is duidelijke taal. Overigens zou het oordeel waarschijnlijk hetzelfde zijn uitgevallen als de docent bijkluste als – ik noem maar wat – tennisleraar, masseur of platenbaas en soortgelijke privileges had. In die zin gaat het in deze casus om nevenactiviteiten van docenten an sich en de daarbij spelende afhankelijkheidsrelatie of belangenverstrengeling, en niet specifiek om de homeopathie. Het meest opvallende is dan ook de grote ruimte die de docent aanvankelijk kennelijk kreeg om zijn homeopatenpraktijk uit te oefenen, soms zelfs tijdens de lesuren. In de uitspraak is het vak waarin de docent onderwijs geeft geanonimiseerd, dus we zullen nooit te weten komen wat hij precies doceert. Hopelijk geen natuurkunde, scheikunde of biologie.

Reclame voor Bachbloesems in strijd met de wet

by 80 Comments

bachflesjesEdward Bach (1886-1936) meende dat mensen ziek konden worden van negatieve gemoedstoestanden. Gelukkig kon de goede dokter daar wat aan doen. Naar eigen zeggen dan, want de door Bach ontwikkelde remedies op basis van bloemen – Bachbloesems – hebben veel weg van homeopathie. Er zit niets in en het werkt ook niet. Toch zijn Bachbloesems nog erg populair en producenten maken er graag reclame voor. Dat mag echter niet zomaar, aldus recentelijk de voorzitter van de Reclame Code Commissie.

Meer over de merkwaardige ideeën van Edward Bach is te vinden in dit artikel van Richard Monvoisin uit de Skepter, waarin ook het bereidingsproces wordt uitgelegd. De Encyclopedie der pseudo-wetenschappen zegt er het volgende over:

“De Bach-preparaten worden als volgt bereid. De bloemen dienen in volle bloei op een zonnige wolkenloze dag ‘s ochtends voor negen uur geplukt te worden. Ze worden vervolgens in een schaal bronwater in de volle zon gelegd tot ze verwelken, en de geneeskracht dus in het water trekt. De bloemen worden dan verwijderd en het bronwater wordt in een verhouding van 1 op 480 met cognac vermengd. Het zo ontstane medicijn wordt druppelsgewijs ingenomen met wat water, analoog aan aromatherapie. Voor de toepassing dient de patiënt eerst een diepgaand gesprek met de therapeut te hebben, en zich ook met de gedachten van Bach vertrouwd te maken. Voor niets van dit alles bestaat enige wetenschappelijke fundering.”

Maar ongefundeerd of niet, de Bachbloesems zijn nog altijd populair. Bijvoorbeeld bij voormalig winnaressen van de Miss Nederlandverkiezing. Zij mochten in september vorig jaar in het Algemeen Dagblad tips geven om de verkiezing te winnen. Een goede tip was om geen Ritalin tegen de spanning te nemen. Een minder geslaagde tip was het alternatief dat ze voorstelden: “Bloesemdruppels voor onder je tong. Rustgevend én homeopatisch.”

Het klopt geen van beide. De druppels doen uit zichzelf niets en ze zijn strikt genomen ook niet homeopathisch. Thaler e.a. onderzochten in 2009 de effectiviteit van Bachbloesem-remedies bij psychologische problemen en pijn. Ze vonden ofwel überhaupt geen onderzoeken ofwel onderzoeken die geen effectiviteit boven placebo aantoonden. Een jaar later publiceerde Edzard Ernst een systematische evaluatie, die ook niets opleverde, behalve dan de duidelijke conclusie dat “the most reliable clinical trials do not show any differences between flower remedies and placebos”. Einde verhaal voor de Bachbloesems dus, althans vanuit wetenschappelijk perspectief.

Maar een adverteerder dacht daar heel anders over. In een advertentie in de gratis krant Metro schreef hij ter aanprijzing van zijn handelswaar:

“Bachbloesems helpen bij uiteenlopende klachten als angst, stress, faalangst, neerslachtigheid, verdriet, laag zelfbeeld, etc. Daarnaast helpen ze ook goed bij slaapproblemen, adhd, stoppen met roken, afslanken, menopauze…”

Klanten hoefden slechts € 28,95 af te tikken voor een flesje van dit prachtige product. Nogal prijzig voor een flesje placebo, en reden genoeg de Reclame Code Commissie eens te vragen wat zij van deze ongefundeerde aanprijzingen vond.

De zaak was kennelijk eenvoudig genoeg om zonder zitting door de voorzitter van de Reclame Code Commissie afgedaan te worden. Hij bleek bovendien bereid nog enige spoed te betrachten, aangezien de Metro-bijlage met de advertentie ook tijdens de Nationale Gezondheidsbeurs van 11 t/m 14 februari 2016 zou worden verspreid. De voorzitter oordeelde als volgt:

“In de uiting worden diverse situaties opgesomd waarin het aangeprezen product ‘helpt’, namelijk bij angst, stress, faalangst, neerslachtigheid verdriet, laag zelfbeeld, slaapproblemen, ADHD, stoppen met roken, afslanken en menopauze. Klager maakt vooral bezwaar tegen de mededeling dat het product helpt bij ADHD, dat volgens hem een ziekte in de zin van de Geneesmiddelenwet is. Adverteerder heeft de stelling van klager dat ADHD als ziekte kan worden gekwalificeerd onvoldoende weersproken. In de uiting wordt verder de indruk gewekt dat het aangeprezen product bij ADHD een effectieve werking heeft (“helpt”). Deze werking kan worden opgevat als een werking die gelijk is aan een geneesmiddel. De gemiddelde consument zal kunnen menen dat bij ADHD in plaats van een door een arts voorgeschreven geneesmiddel ook het aangeprezen product kan worden gebruikt omdat het ‘helpt’. Dit laatste zal, mede gelet op de context van de uiting waarin wordt gesproken over “therapie” en waarbij het aangeprezen product wordt omschreven als een “recept”, door de consument worden opgevat in de zin dat het product in dergelijke gevallen ‘geneest’. De voorzitter onderschrijft op grond van het voorgaande het oordeel van de Keuringsraad KOAG/KAG dat het aangeprezen product in de uiting in feite als geneesmiddel wordt gepositioneerd. Het product zal op grond van het voorgaande ook in die zin door de gemiddelde consument worden opgevat en dient volgens het aandieningscriterium te worden aangemerkt als geneesmiddel in de zin van artikel 1 aanhef en onder b Geneesmiddelenwet.”

Voor dit ‘geneesmiddel’ is natuurlijk geen handelsvergunning verleend, en reclame voor dergelijke geneesmiddelen is ingevolge de Geneesmiddelenwet verboden. Daarmee was deze advertentie in strijd met de wet. De voorzitter achtte het na dit oordeel niet meer nodig nog te beoordelen of de reclame-uiting ook misleidend was. Dat is wel jammer, want ‘laag zelfbeeld’, ‘roken’ en ‘overgewicht’ zijn natuurlijk niet per definitie ziekten. Het was mooi geweest als de voorzitter tevens had geoordeeld dat de reclame vanwege het totaal ontbreken van bewijs van werkzaamheid van de Bachbloesems ook misleidend en daarmee oneerlijk was. Hij volstond echter met de verklaring dat sprake was van strijd met de wet, en daarmee met de Nederlandse Reclame Code en de Code Publieksreclame voor Geneesmiddelen.

Uw tandarts: uw kwakzalver? Over richtlijnen in de tandheelkunde

by 1 Comment

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

“Net als in de geneeskunde, zou ook in de mondzorg natuurlijk gewerkt moeten worden volgens evidence-based richtlijnen. Dat verbetert de kwaliteit van de zorg en helpt ongefundeerde verschillen in aanpak tussen zorgverleners verminderen. Ook kunnen de ruim 8.500 in ons land actieve tandartsen dan beter laten zien hoe de kwaliteit van de zorg zich verhoudt tot de kosten. De kosten voor mondzorg bedragen 3% van de totale zorgkosten; dat is even hoog als de kosten van huisartsenzorg. De tandarts moeten mensen boven de 18 veelal zelf betalen. Logisch dus dat patiënten willen weten wat ze kunnen verwachten.”

Dit schreef de Gezondheidsraad in april 2012 in zijn advies De mondzorg van morgen, dat het toen aanbood aan de minister van VWS. Daarin adviseerde de Gezondheidsraad om de wetenschappelijke onderbouwing van de praktijk te versterken en stelde hij dat er evidence-based richtlijnen moeten komen, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Ook de invoering van richtlijnen verdient dan aandacht. Nu is het namelijk zo dat de richtlijnen die er zijn niet altijd worden nageleefd. Zo is er weinig uniformiteit over de noodzaak van periodieke controles, zijn er grote verschillen tussen tandartsen in de behandeling van cariës in het melkgebit van jonge kinderen en volgen lang niet alle tandartsen de richtlijn die aangeeft wanneer een verstandskies wel en niet getrokken zou moeten worden.

Op weg naar een KiMo

De tandheelkundige beroepsgroep nam de handschoen op en de uit 1998 stammende weinig actieve Federatie Tandheelkundige Wetenschappelijke Verenigingen (FTW) werd nieuw leven ingeblazen en ging streven naar de oprichting van een Kennis instituut Mondzorg (KiMo). Ook ACTA (Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam) en de KNMT (Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde, een van de twee beroepsorganisaties van tandartsen, de grootste naast de Associatie Nederlandse Tandartsen, ANT) waren vanaf het begin bij dit initiatief betrokken. Peter Holland, oud voorzitter van de KNMG en voorgedragen door de KNMT, werd kwartiermaker en betrok alle 22 mondzorgpartijen in ons land bij zijn plannen.
Behalve tandartsen, mondhygiënisten, tandprothetici, orthodontisten en kaakchirurgen maakte ook de Nederlandse Vereniging van Bio-energetische tandartsen (NVBT) – nomen est omen – deel uit van de stichting. De ruim 100 NVBT-tandartsen zijn berucht wegens hun voorliefde voor acupunctuur, homeopathie, neuraaltherapie en waanideeën over de relatie tussen rotte kiezen, amalgaamvullingen en afwijkingen aan de inwendige organen.
In september 2014 werd consensus bereikt over de ‘governance’ en op 15 december 2014 gingen alle partijen akkoord met de oprichting van KiMo. Begin 2015 bleek de KNMT echter terug te komen op haar voorgenomen besluit, hetgeen resulteerde in de bijeenkomst van alle partijen op 18 mei 2015, alwaar alsnog tussen alle partijen, inclusief KNMT en ANT, overeenstemming werd bereikt over statuten van KiMo. Maar tijdens een ledenvergadering van de KNMT in juni 2015 kwam haar achterban in opstand en was het KNMT-bestuur genoodzaakt wederom op haar toezegging terug te komen. Later trok ook de ANT zich terug uit het KiMo. Naar verluidt waren de tandartsen het niet eens met de prominente plaats die voor de niet academisch opgeleide mondzorgers was ingeruimd en men vreesde ook dominantie door academische tandheelkundige instituten, die te weinig kennis zouden hebben van de ‘huispraktijk’ van gewone tandartsen en veel geld zouden gaan verdienen aan de uit de richtlijnen voortvloeiende na- en bijscholing.
Onbekend met deze feiten verzond de VtdK in augustus 2015 brieven naar de besturen van KNMT en ANT, waarin hen werd gewezen op de ware (kwakzalvers)aard van de NVBT. Bij de start van het KiMo in oktober 2015 werd definitief duidelijk dat de KNMT is teruggekomen op het eerdere besluit en tezamen met de ANT een eigen richtlijneninstituut heeft opgericht naar analogie van het NHG, de Nederlandse Vereniging Praktijkstandaarden Mondzorg (NVPM). Dat instituut loopt wel de subsidie mis, die door Zorginstituut Nederland voor drie jaar is toegekend aan het KiMo.

Komisch is dat het KiMo gekozen heeft voor een kleine slagvaardige Raad van Toezicht (RvT) van 3 volstrekt onafhankelijke leden van buiten de tandheelkunde met – dixit KiMo – ‘grote bestuurlijke vaardigheden’. De RvT bestaat uit: prof. dr. Lex Bouter, oud rector van de VU, prof. dr.Ludo Hellebrekers, oud-voorzitter van KNMvD (Diergeneeskunde) en Peter Holland, arts, oud-voorzitter van de KNMG. Bouter, die bij zijn aantreden als rector een zeer hoog salaris bedong, werd wegens bestuurlijke wanprestaties voortijdig uit zijn functie als rector magnificus van de VU ontheven en Holland is een aardige man, die mij en de VtdK ooit opschrikte toen hij als KNMG-voorzitter stelde dat het alleen aan artsen voorbehouden zou moeten zijn alternatieve geneeswijzen toe te passen. Hellebrekers lijkt mij overigens een prima kracht.

Het KiMo wordt geleid door professor Burgersdijk, emeritus uit Nijmegen, en wij vroegen bij hem begin december 2015 opheldering over het feit dat de NVBT prominent deel nam in zijn KiMo, waarop hij ons de ‘geruststellende mededeling’ deed dat dat niet klopte: de NVBT maakte geen deel uit van de FTW en nam heus niet deel aan het KiMo. Toen wij vroegen waarom zijn website anders meldde deelde Burgersdijk ons mee, dat hij daar niets aan kon doen omdat de KNMT de zeggenschap over die website bezat en hij kon daar niet meer op ingrijpen. Ondanks de losse toon van zijn nonchalant opgestelde e-mails daarover konden wij geween horen en geknars der tanden.

Dankbetuiging. De schrijver dankt Joffe voor zijn commentaar op een eerdere versie van dit stuk.