Kloptdatwel?

Search Results for: speld

Happinez 8 2012: een nieuw begin

by 55 Comments

happinez2012_8 (1)

Happinez 8, het december-januarinummer heeft als thema ‘nieuw begin’. Toepasselijk natuurlijk, zo rond de jaarwisseling en je kunt er alle kanten mee op. Het kan gaan over nieuwe voornemens, over de kalenderwisseling van de Maya’s of over een nieuwe tijd die eindelijk is aangebroken. Van dat laatste klinkt in veel artikelen wel iets door.
Neem bijvoorbeeld het eerste ‘Het nieuwe nu’: ‘We staan aan de vooravond van een nieuwe tijd. Overal om ons heen zijn initiatieven om de wereld mooier, eerlijker en duurzamer te maken. (…)’, tja , die retoriek van ‘een nieuwe tijd’ is al eeuwen oud en mensen blijven het maar mooi vinden…
Maar voor het Mayathema in de vorm van de vraag ‘Wordt alles anders in 2012?’ moest ik wel even ‘terugbladeren’ naar het vorige nummer, Happinez raadpleegt namelijk een heuse ziener, Ton van der Kroon, en dat kon ik u als Kloptdatwel-lezer natuurlijk niet onthouden. Verder in deze aflevering een stukje over ‘nieuwe economie’ en over detox. Ook hier heeft het blad zoals gebruikelijk een paar deskundigen uitgezocht om deze onderwerpen op passende wijze in de Happinez-mindstyle te belichten.

Op de drempel van een nieuwe tijd

Ziener Ton van der Kroon
Ziener Ton van der Kroon

In de agenda wordt een lezing aangekondigd over het einde en het nieuwe begin van de Mayakalender. De lezing heeft als titel ‘Op de drempel van een nieuwe tijd’ en wordt gegeven door Ton van der Kroon, die zichzelf ziener noemt. In nummer 7 stond een interview met hem waarin hij als volgt wordt geïntroduceerd:  ‘Ton is niet makkelijk te plaatsen. Hij geeft workshops waarin mannen hun ware kracht kunnen vinden, gaat naar zogeheten krachtplekken in de wereld om daar energetisch werk te doen, zet zich in voor vrede in het Midden-Oosten, geeft lezingen over het einde en het nieuwe begin van de Mayakalender, hoort stemmen en ziet visioenen.’
Toen hij voor het eerst zo’n stem hoorde op zijn 18de was hij nog erg sceptisch maar inmiddels zegt hij te weten dat hij op de stem, die hij zijn gids noemt, kan vertrouwen. Als de interviewster hem de vraag stelt: ‘Waar draait het nu om in onze tijd?’ tunet hij in, hij sluit zijn ogen en zijn stem verandert wat van toon als hij antwoordt:

Alleen vanuit rust en stilte is het mogelijk om dit in feite creatieve proces waarin we zitten te bezien. Door afstand te nemen van ons eigen verhaal worden we een toeschouwer en daardoor verandert onze perceptie. Niets is wat het lijkt en alles is zoals het is. Dit toeschouwersprincipe is voor de komende tijd van cruciaal belang. Het betekent dat je doet door niet te doen. Je grijpt niet in, maar je kijkt en voelt alleen maar. Dat stelt je in staat om het grotere plaatje, het onderliggende verhaal, te zien en dan ga je de zin erin ontdekken. Ook in de negatieve dingen. Wanneer je in een crisis belandt kun je je afvragen: waarom overkomt mij dit? Maar dan zit je in een benauwd bewustzijn, in het oordeel van goed en slecht. De kunst is een stap naar achteren te doen en vanuit het beschouwende bewustzijn te gaan waarnemen. Dan krijg je een groeiend besef van het grotere geheel en zie je dat alle hoogten en diepten onderdeel zijn van het leven. Je kijkt ernaar als naar een film.

Tjonge, jonge, wat een wijsheid. De mond van de interviewster viel open van verbazing over wat ze zag en hoorde. Waar kwam die gids zo snel vandaan? Toen Ton zijn normale stem weer terug had, glimlachte hij:’Daar heb ik tegenwoordig een aan- en uitknop voor’.

Het theaterstukje heeft op het Happinez-publiek blijkbaar indruk gemaakt, want de lezing die aan het eind van het artikel werd aangekondigd was helemaal uitverkocht. Er waren zelfs zoveel aanmeldingen dat besloten is het evenement op 27 januari nog eens te herhalen.

Nieuwe economie

Econoom Ad Broere
Econoom Ad Broere

Een lang artikel is gewijd aan het thema ‘nieuwe economie’. Die is nodig, want het geldsysteem dat we nu hebben, werkt niet goed meer, aldus Helen Toxopeus, een van de economen die in het artikel aan het woord komen. Geld is voor veel mensen een doel geworden in plaats van een middel. Als iedereen nu eens leert inzien dat geld een middel is in plaats van een doel, lossen alle problemen zich vanzelf op, lijkt ongeveer de boodschap.
Er volgt een opsomming van allerlei plannen en initiatieven die een bijdrage zouden kunnen leveren aan die nieuwe economie. Vaak komen de woorden  duurzaamheid en spiritualiteit voorbij en veelvuldig wordt gesproken over een bewustzijnsverandering, die al volop aan de gang zou zijn. Waar deze precies vandaan komt, wordt niet duidelijk, maar ik vermoed dat de Maya’s erachter zitten of anders het sterrenbeeld Aquarius. De oude economische dogma’s moeten worden vervangen, de oplossing wordt gezocht in het teruggrijpen op nog oudere gebruiken. Zo is econoom Ad Broere een voorstander van het herintroduceren van ruilhandel en lokaal geld. Verder laat hij zich inspireren door het Oude Testament. Het lijkt hem een goed idee om een moderne variant van het jubeljaar te introduceren, in Leviticus 25 staat er een stukje over geschreven. Eens in de 49 jaar zouden alle schulden worden kwijtgescholden, waardoor iedereen met een schone lei verder kon. Volgens Broere gebeurde dit op basis van het inzicht dat een samenleving op den duur ten onder gaat aan schulden.
Tja, het lijkt mij dat dit toch meer problemen zal opleveren dan oplossen…

Hoofdredacteur Marije de Jong doet er in haar voorwoord nog een schepje bovenop, zij vindt het een prachtig plan en schrijft dat de traditie tot in de middeleeuwen bij joden en christenen in gebruik was.
Echter volgens  Wikipedia en ook mijn oude Winkler Prins-encyclopedie was de praktische betekenis ervan gering. Het was vooral een onderdeel van het joodse gedachtegoed, waar het een teken van de komst van de Messias was.download (1)

Dit doet me wel wat denken aan ‘De uitgevonden traditie‘, een vorm van geschiedvervalsing die bekend geworden is door de historicus Hobsbawm. De tactiek werd massaal ingezet aan het einde van de 19de eeuw teneinde een nationale identiteit te creëren.

Misschien dat Ad Broere en aanhangers van zijn ideeën net als de 19de-eeuwse nationalisten vinden dat je best de feiten een beetje mag verdraaien als je daarmee een hoger doel dient. Het gaat tenslotte om niet minder dan het afbreken van het oude economische dogma en het begeleiden van de mensheid naar het paradigma van de nieuwe economie!

Een nieuw begin voor je lichaam

Het laatste artikel dat ik behandel uit deze Happinez, trof ik aan in de rubriek ‘gezondheid’ en gaat over detox. Hoewel ons lichaam al over een ingenieus schoonmaaksysteem beschikt, kan het daarbij wel wat hulp gebruiken, omdat er veel valt schoon te maken, zegt detoxcoach Jacqueline van Lieshout, die de bestseller ‘In 28 dagen van gifbelt naar tempel’ schreef, die werd uitgegeven bij Ankh-Hermes. Volgens Jacqueline worden schadelijke stoffen uit onder andere voeding, cosmetica en onze leefomgeving niet goed afgevoerd, dit kan het immuunsysteem verzwakken, waardoor ziekten makkelijker kunnen ontstaan.

Het boek van verjongingscoach Jesse van der Velde
Het boek van verjongingscoach Jesse van der Velde

Meer onder de noemer detox komen we verderop in het artikel tegen bij de zichzelf verjongingscoach noemende Jesse van der Velde. Onlangs schreef hij het boek:  Voor altijd jong, wat ook al een bestseller werd. Hij adviseert om een detoxkuur onder begeleiding te doen, vooral omdat er ook een emotionele reiniging optreedt: ‘Als we fysiek gaan reinigen, kunnen oude emoties terugkomen. Je reinigt jezelf van ingrijpende gebeurtenissen uit het verleden en van minder prettige herinneringen, emoties of associaties.’ Een  idee, dat verwant is aan het in alternatieve kringen voorkomende gedachtegoed dat stelt dat alle ziektes veroorzaakt kunnen worden door onverwerkte emoties (denk hierbij bijvoorbeeld aan Brandon Bays).  Met behulp van een therapeut die in dit soort emotionele reiniging gelooft, kun je dus maar zo dergelijke onzin op de mouw gespeld krijgen. Het lijkt mij voor de hand liggend dat als je een paar dagen niet of nauwelijks eet, zoals in veel detox kuren het protocol is, je ook emotioneel wat sneller uit balans raakt. Om hier dan aan te koppelen dat er een emotionele reiniging plaatsvindt, vind ik best raar.

Toch worden velen blijkbaar wel enthousiast van bovenstaande detoxideeën, gezien het gegeven dat het onderwerp nog steeds bestsellers oplevert.  Maar wat wordt eigenlijk verstaan onder detox en klopt er iets van de beweringen van de aanbieders van detoxdiëten en producten?

Op de website senseaboutscience is het verslag te lezen van een clubje jonge Engelse wetenschappers dat op zoek ging naar antwoorden op deze vragen. De definitie alleen leverde al problemen op, want iedere aanbieder bleek er weer iets anders onder te verstaan. Verontrustend was dat veel van de beweringen over hoe het lichaam werkt niet klopten en soms waren de adviezen zelfs gevaarlijk.

Ze besloten een ‘anti detox’-folder te maken waarin ze uitleggen waarom ‘detox’ zinloos is: detox heeft namelijk geen enkele betekenis, behalve dan als het gaat om drugsverslaving of acute vergiftiging. Gelukkig is het lichaam prima in staat om om te gaan met de meeste chemische stoffen die we dagelijks tegenkomen, dankzij de lever en de nieren. De beste en enige manier waarmee je ‘dit ingenieuze schoonmaaksysteem’ om met de woorden van Jacqueline van Lieshout te spreken, kan ondersteunen, is door het opvolgen van de gewone gezondheidsadviezen (zoals die in Nederland onder meer worden uitgedragen door het Voedingscentrum).

images (2)
Zowel het definitieprobleem als het gebrek aan kennis over de werking van het menselijk lichaam komen we in deze Happinez tegen, want wat Van Lieshout onder detox verstaat, is toch weer iets anders dan wat Van der Velde ermee bedoelt. Vooral Van de Velde is erg inconsequent in de hantering van het begrip. Eerst waarschuwt hij dat je niet zomaar opeens moet gaan detoxen, omdat er dan schadelijke stoffen vrijkomen in je bloed, die vervolgens organen en weefsels kunnen beschadigen. Dat klinkt gevaarlijk, maar van de Velde’s oplossing is even simpel als kolderiek: ‘Je kunt dit voorkomen door langzaam af te kicken van alcohol, frisdrank en sterk bewerkte voedingsmiddelen.’
In een tekstkader vinden we dan nog zijn opvattingen over de oude emoties die opeens naar boven zouden komen, reden waarom je zo’n kuur onder begeleiding zou moeten doen. Even verderop staat dan iets wat best verstandig klinkt: ‘constant gezond eten is aanzienlijk beter dan af en toe een detoxkuur doen.’ Maar een paar alinea’s verder lezen we : ‘detoxen is echt voor iedereen geschikt’ en als reden daarvoor geeft hij: ‘twee van de belangrijkste oorzaken van ziekte zijn toxiciteit en een tekort aan voedingsstoffen.’ Misschien dat Van de Velde hier met detox een dieet dat vrij is van vergif en rijk is aan voedingsstoffen bedoelt? Het valt trouwens nog niet mee om dergelijk eten te bemachtigen, lees ik even later ‘want ons voedsel is tegenwoordig van mindere kwaliteit en er zitten te veel stoffen in die ons lichaam meer kracht kosten dan energie opleveren.’
Er volgt een onsamenhangend verhaal waarin nog meer bangmakerij en merkwaardige ideeën naar voren komen. Zo denkt Van de Velde dat, zoals het er nu naar uit ziet, onze generatie niet zo oud wordt als de vorige. En dat heeft volgens hem zeker met verkeerde voeding te maken (de reden van de verhoogde pensioenleeftijd is hem blijkbaar ontgaan). Al met al zien we zowel bij Jacqueline van Lieshout als bij Jesse van de Velde veel misvattingen over voeding en de manier waarop het lichaam daarmee omgaat. Lezers worden ongerust gemaakt door het voortdurend suggereren dat het moderne leven ons vervuilt met onzichtbare gifstoffen waarmee we niet kunnen omgaan, tenzij we natuurlijk de aanbevolen adviezen opvolgen die beschreven staan in hun boeken!

 

http://www.tonvanderkroon.nl/ton_van_der_kroon/man.html

http://jessevandervelde.com/start-niet-zomaar-met-detoxen/ (filmpje)

http://en.wikipedia.org/wiki/Detoxification_(alternative_medicine)

http://www.trouw.nl/tr/nl/6849/Sylvain-Ephimenco/article/detail/3362821/2012/12/13/Het-paradijs-van-de-nieuwe-economie.dhtml (leuke column van Ephimenco over de nieuwe economie)

 

 

 

Boek review: When Prophecy Fails

by 4 Comments

 “Op 21 december vergaat de wereld. Het zal beginnen met een grote golf die de stad zal wegvagen. Om middernacht zal een clubje uitverkorenen worden opgehaald door buitenaardsen. Zij zullen de uitverkorenen meenemen naar hun planeet Clarion, waar ze nog lang en gelukkig zullen leven”.

Klinkt als iets wat je de afgelopen week ergens had kunnen horen, niet? Wees gerust, want dit speelde al in 1954.

Een man met een overtuiging is moeilijk te veranderen. Zeg hem dat je het niet met hem eens bent en hij loopt weg. Laat hem feiten of cijfers zien en hij zal twijfelen aan je bronnen. Doe een beroep op logica en hij zal je punt niet begrijpen. We hebben allemaal weleens ervaren hoe zinloos het lijkt om te proberen iemand met een sterke overtuiging van gedachten te doen veranderen, en misschien hebben vaste lezers van Kloptdatwel dit nog wat vaker ervaren dan anderen. Sociaalpsycholoog Leon Festinger kende dit ook en samen met zijn collega’s schreef hij het boek When Prophecy Fails (‘Als Voorspelling Faalt’, gepubliceerd in 1956), dat gaat over de eerste toetsing van wat we in de psychologie tegenwoordig kennen als kernbegrip: cognitieve dissonantie.

In het voorwoord wordt het als volgt omschreven:

Dissonantie is het ongemak wanneer een persoon twee tegengestelde gedachten (cognities) heeft. Bijvoorbeeld de cognitie: ‘ik weet dat roken dodelijk kan zijn’, en de cognitie: ‘ik rook twee pakjes per dag’. Omdat dissonantie onprettig is, zullen mensen dit willen verminderen door één of beide cognities aan te passen zodat ze meer ‘consonant’ met elkaar zijn. In dit geval kunnen rokers de sigaretten opgeven, of op een of andere manier rechtvaardigen dat zij roken (bijvoorbeeld ‘van roken word ik rustig’of ‘roken helpt me minder te eten’). Hoe belangrijker de kwestie en hoe groter de mate van toewijding daaraan, hoe groter de dissonantie – en hoe groter de behoefte om die te reduceren.

Boek review: When Prophecy Fails 1
When Prophecy Fails gaat over een heftigere dissonantie: wat als iemand ergens volledig van overtuigd is, zichzelf heeft toegelegd om dit te ondersteunen en daarvoor onomkeerbare stappen heeft ondernomen; stel dat deze persoon wordt geconfronteerd met niet te ontkennen bewijs van zijn of haar ongelijk, wat dan? Vaak zal de persoon na deze ervaring niet alleen onaangedaan zijn, maar nog méér overtuigd van de juistheid van zijn overtuiging! Een hernieuwde ijver om anderen te overtuigen en bekeren naar zijn zienswijze is ook niet uitzonderlijk. Festinger stelde de vraag: hoe en waarom vindt een dergelijke reactie op tegengesteld bewijs plaats? Het boek begint met het stellen van de vijf voorwaarden die volgens de auteurs nodig zijn om tot zulk gedrag te komen:
1) men moet diep overtuigd zijn van het geloof en er moet een relevantie zijn tot een bepaalde actie: hoe een gelovige zich gedraagt of doet;
2) men moet zijn toegewijd aan het geloof door een actie te hebben ondernomen die moeilijk ongedaan gemaakt kan worden;
3) het geloof moet voldoende specifiek zijn en voldoende met de echte wereld te doen hebben zodat een gebeurtenis het geloof kan ontkrachten;
4) zo’n gebeurtenis moet plaatsvinden en door de persoon als zodanig worden erkend;
5) de individuele gelovige moet sociale steun hebben (lid zijn van een groep mensen die hetzelfde geloven).

Boek review: When Prophecy Fails 2
William Miller – Kreeg na 3 einde-van-de-wereld-voorspellingen alleen maar meer volgelingen. Pas na de 4e vond men het welletjes.

Het boek vervolgt met een historisch overzicht waarin volgens de auteurs het gedrag optrad. Bijvoorbeeld het geval van William Miller die na het bestuderen van de bijbel dacht dat Jesus in 1843 opnieuw zou komen en iedereen ‘beoordeeld’ zou worden, praktisch gezien het einde van de wereld. Uiteindelijk kreeg hij duizenden volgelingen (Millerieten) en werden er kranten uitgegeven en pamfletten gedrukt. Er werd gedacht aan 23 april 1843, maar dat ging voorbij zonder dat er iets gebeurde. Dan eind 1843: ook niks. In het begin van 1844 werd gezegd dat, in plaats van het Christelijke jaar 1843, het ook weleens het Joodse jaar 1843 zou kunnen zijn. Wat betekende dat het tot 21 maart 1844 allemaal alsnog kon gebeuren. 21 maart 1844: weer fout.
Gek genoeg beschrijven de geschiedschrijvers telkens een hernieuwde toewijding nadat een voorspelde datum voorbij was. Toen een Milleriet vervolgens met een nieuwe datum kwam, 22 oktober 1844, stortte de volgelingen zich daar weer op. Extra kranten werden gedrukt en men ging langs de deuren om zoveel mogelijk zieltjes te winnen. De toewijding was nog nooit zo groot geweest. Het effect was er: boeren lieten die zomer hun gewassen voor wat ze waren, winkels werden gesloten, mensen verkochten hun bezittingen en betaalden er bijvoorbeeld hun schulden mee af (‘schoon’ naar de hemel) of gaven het geld aan de drukkerij van de beweging.
Met het normaal aanbreken van 23 oktober was dit de vierde keer binnen anderhalf jaar dat hun geloof in het einde van de wereld ontkracht werd. Hoewel met de eerste drie niet uitgekomen voorspellingen het promoten van het geloof alleen maar versterkt werd, betekende deze vierde keer dan toch echt het einde van de Millerieten. Hoewel het een van de duidelijkste voorbeelden uit de geschiedenis lijkt waar aan alle vijf voorwaarden was voldaan, kan het zijn dat het toch niet goed is gedocumenteerd.

Festinger had, om in ieder geval één keer een goed gedocumenteerde casus te hebben, een groep mensen nodig die in de nabije toekomst een ramp verwachtte. Blij verrast was hij dan ook toen hij in september in de Lake City Herald een advertentie zag staan waarin werd gewaarschuwd om te vluchten vanwege een overstroming van Lake City op 21 december. When Prophecy Fails beschrijft vervolgens hoe handlangers van Festinger infiltreren/deelnemen aan de groep zodat ze deze goed kunnen observeren.

Spoiler alert! Hieronder worden delen van het ‘plot’ besproken.

De spil van de groep blijkt ene Marian Keech te zijn. Via een ‘spirituele gids’ genaamd Sananda krijgt zij boodschappen door via automatisch schrift. Deze Sananda zou een ‘Guardian’ van de planeet Clarion zijn die vroeger ook wel bekend stond als ‘Jesus’. Boodschappen die Keech van Sananda ‘doorkrijgt’ worden tijdens groepsavonden besproken. Op zo’n avond wordt één van de undercover-handlangers van Festinger door Keech gevraagd om de avond in te leiden. Omdat hij in zijn rol als observator de groep natuurlijk zo min mogelijk moet beïnvloeden, maar ook geen idee heeft hoe hij zich hieruit moet redden (ontwijken helpt niet, Keech staat erop) zegt hij maar dat de groep moet mediteren. Na 20 minuten van ongemakkelijke stilte begint een van de aanwezigen (Bertha) opeens raar te doen. Bertha blijkt ook iemand ‘door te krijgen’, en niet zomaar iemand, ‘The Creator’ (God) zelf!

Grappig zijn de beschrijvingen over hoe Bertha haar nieuw gevonden autoriteit probeert te versterken. Met de stem van ‘God’ zegt ze bijvoorbeeld dat Keech toch niet de ziel zou hebben van Maria Magdelena (wat haar door Sananda was verteld), want Sananda zou ‘van niets weten’. En God hoeft ook niet zulke mooie woorden zoals ‘thee’ en ‘thou’ te gebruiken zoals Sananda altijd doet, dat is alleen maar tijdsverspilling. Helaas verpest ze het een beetje. Ze zegt bijvoorbeeld dat God een kleine oneffenheid van haar huid zal helen. Maar wanneer er niets gebeurt en de groep dat ook aangeeft, zegt ze snel dat het een test was om te kijken of de groep wel eerlijk is. Ook een toneelstukje waarbij ze doet alsof ze ter plekke de nieuwe Christus zal baren, om vervolgens (met de stem van God) te verklaren dat het een grapje was ‘om de groep te laten zien dat alles mogelijk is’, doet haar geloofwaardigheid geen goed. Wanneer ze alles aan haar man vertelt en hem met de stem van God opdrachten geeft en hem zelfs dreigt te zullen doden als hij ongehoorzaam is, loopt het helemaal slecht af. Hij reageert namelijk door te zeggen dat als ze er niet snel mee ophoudt, hij haar eens zal laten nakijken door een psychiater. Vanaf dat moment lukt het haar niet meer om zelfverzekerd met de stem van God praten en wordt ze praktisch gezien door de groep genegeerd.

Dit versterken van autoriteit zien we nog eens terugkomen wanneer er een ander medium wordt bijgehaald. Keech zegt aan het begin van de bijeenkomst bijvoorbeeld nog even snel dat haar Sananda zich op het 8ste spirituele niveau bevindt, en de ander slechts op het 7e, dus als ze elkaar tegenspreken, dan heeft haar Sananda automatisch gelijk. En tja, als je twee mensen die willekeurige gedachten als ‘een boodschap uit het universum’ in dezelfde kamer zet, dan kan het weleens gebeuren dat de een de ander tegenspreekt natuurlijk.

Uiteindelijk volgt natuurlijk moment suprême: het aanbreken van de 21ste december 1954, zeg maar ‘D-Day’. De ontwikkelingen in de groep illustreren goed hoe mensen kunnen omgaan met cognitieve dissonantie. Kort samengevat en zoals op Wikipedia te lezen valt:

  • Vóór 20 december. De groep mijdt publiciteit. Interviews worden maar mondjesmaat gegeven. Direct contact met Keech is voorbehouden aan hen die de groep ervan kunnen overtuigen dat ze ware gelovigen zijn. De groep ontwikkelt een soort geloofssysteem – gevoed door de automatische berichten van de planeet Clarion – waarin de details van de vloedgolf, de reden ervan en de manier waarop de groep zal worden gered worden uitgewerkt;
  • 20 december. De groep verwacht dat een buitenaardse bezoeker hen rond middernacht zal roepen en hen zal meenemen naar een klaar staand ruimteschip. Zoals geïnstrueerd zorgt de groep ervoor dat ze geen enkel metalen voorwerp meer op zich dragen. Naarmate middernacht dichterbij komt, worden ritsen, beha’s en andere metaal houdende kledingstukken verwijderd. Daarna wordt er gewacht;
  • 00:05, 21 december. Geen bezoek. Iemand in de groep merkt op dat het op een andere klok nog 23:55 is. De groep komt overeen dat het nog geen middernacht is;
  • 00:10. Ook de tweede klok geeft aan dat het middernacht is. Nog steeds komt er geen bezoeker. De groep is stomverbaasd. De vloedgolf zelf is niet meer dan zeven uur van hen verwijderd;
  • 04:00. De groep heeft enkele uren in ultieme verbazing stilgezeten. Tevergeefs worden enkele pogingen gedaan om een aanvaardbare uitleg te geven. Keech begint te huilen;
  • 04:45. Opnieuw ontvangt mevrouw Keech een buitenaards bericht. Het bericht meldt dat God heeft besloten de aarde te sparen en niet te vernietigen. De vloedgolf zal niet plaatsvinden. De kleine groep heeft, door de hele nacht te waken, zoveel licht verspreid dat God de wereld heeft gespaard;
  • ’s Middags, 21 december. Kranten worden gebeld en de groep wil interviews geven. In groot contrast met de voormalige schuwheid richting de pers, begint de groep met een actieve campagne om de boodschap over een zo groot mogelijk publiek te verspreiden.

Tja, wat vind ik er nu eigenlijk van? Van de ene kant moet ik toegeven dat het me als een voorstander van de wetenschap goed doet om te kunnen zeggen dat ik dit boek gelezen heb. Het beschrijft  het onderzoek mooi en laat zien waar de problemen lagen, hoe deze werden opgelost en wat voor gevolgen dit had. Tijdens het beschrijven van de gebeurtenissen wordt telkens de link gelegd met een van de vijf voorwaarden, zodat we er wel aan herinnerd worden dat we een wetenschappelijk verslag aan het lezen zijn. Dat is handig want je zou het tijdens het lezen zomaar vergeten. Maar aan de andere kant is het daarom ook wat saai en langdradig. Het had naar mijn mening veel spannender, leuker en sneller beschreven kunnen worden zonder af te doen aan het wetenschappelijke.

Om een voorbeeld te geven: De korte samenvatting op Wikipedia van de nacht van de 20ste op de 21ste (zoals die hierboven staat) was voor mij één van de redenen waarom ik het boek graag wilde lezen. Alleen in het boek zelf las ik per ongeluk over de gebeurtenis heen… Zo weinig indrukwekkend werd dit beschreven.

Mocht je je willen verdiepen in de achtergrond van cognitieve dissonantie’, dan is dit boek aan te raden. Wil je je daarentegen ‘slechts’ verdiepen in het onderwerp cognitieve dissonantie, dan meen ik een ander boek te moeten aanraden: Mistakes Were Made (but not by me). Hoewel ik Mistakes nog niet gelezen heb wordt het me vaak enthousiast aangeraden door mijn omgeving (lees: andere skeptici) terwijl ik ze over When Prophecy Fails amper (enthousiast) hoor.

 

Geinteresseerd geraakt in een van de genoemde boeken? Koop het via de onderstaande link bij Bol.com en steun daarmee Kloptdatwel.nl!

Een preview van het Einde der Tijden in De Balie

by 8 Comments

Een preview van het Einde der Tijden in De Balie 5
Kom je ook?

Hier op Kloptdatwel.nl zijn we niet de enigen die geïnteresseerd zijn in het Einde der Tijden, zoals bijvoorbeeld verwacht wordt op aanstaande vrijdag 21 december 2012. Debatcentrum De Balie in Amsterdam organiseerde deze week een Kenniscafé bestaande uit een rijk gevulde avond waarin op verschillende manieren de aanstaande verwoesting van onze planeet werd belicht.

De stemming zat er, skeptisch gezien, al direct goed in toen het volledige publiek aan het begin van het programma toegaf er wel vertrouwen in te hebben dat de aarde volgende week nog bestaat. Echter, iets later op de avond liet een aantal bezoekers doorschemeren wel wat te zien in de komende ‘verandering van bewustzijn’ over de hele wereld. Een enkeling verwoordde de teleurstelling over de negatieve blik hierop door de (veelal skeptisch georiënteerde) sprekers. Er is, klaarblijkelijk, enige discrepantie tussen de verschillende kampen over hoe er gedacht wordt over de vrolijkheid van het snel naderende vergaan van de aarde.

Het eerste onderdeel van de avond, een spoedcursus apocalyptisch denken, werd verzorgd door Maarten Keulemans die in zijn boek Exit Mundi ruim zeventig scenario’s voor het einde van de wereld verzameld heeft. De bijbehorende website, hoewel ietwat gedateerd ogend, biedt een schat aan informatie voor de ware ‘einde der tijden’-enthousiast. Mooi zijn ook de titels van zijn verkozen rampscenario’s zoals ZZAPP!, WHAMMO!, en BLUB… BLUB!

In een lezing die wat nuchterder van toon was, legde archeologe Laura van Broekhoven nog eens even rustig uit hoe het ook alweer zit met die Maya-kalender en hoe ze toch echt niet het einde van de wereld voorspeld hebben. Gesneden koek voor de doorgewinterde skepticus uiteraard! Ondertussen werd overigens duidelijk dat de aanwezige experts ook niet wisten hoe laat de wereld precies zou moeten vergaan, maar volgens de algemene consensus in de zaal zou dat om 12:11 uur vrijdag begin van de middag moeten zijn. Een beetje vroeg voor onze borrel [zie afbeelding], maar ja dat wisten die Maya’s toen natuurlijk nog niet!

Hierna werd Joke van Saane, godsdienstpsychologe aan de VU, door presentator Martijn van Calmthout1 aan de tand gevoeld over de vraag waarom mensen nou zo graag in doemscenario’s geloven. Vooral bij haar kwam het idee ter sprake dat mensen deze aanstaande gebeurtenissen vaak positief benaderen en reikhalzend uitkijken naar de komende veranderingen waarin het, in hun ogen, alleen maar beter kan worden. Als minst ‘skeptische’ spreker was het juist interessant dat ze deze andere kijk op het Einde der Tijden belichtte, terwijl de rest van de avond vooral ging over massa-uitstervingen door kometen, vulkanen en klimaatveranderingen. Er blijkt, zoals eerder gezegd, nogal uiteenlopende ideeën te zijn over hoe de zaken eruit zullen zien op 21 december 2012.

Verder stond er op het programma nog een ietwat deprimerende uiteenzetting door paleoklimatoloog Lucas Lourens over mogelijke planetaire doemscenario’s en de rol die de uitstoot van fossiele brandstoffen door de moderne mens kan spelen in een potentiële herhaling van een al eerder voorgekomen massa-uitsterving. Hierna was er nog even tijd voor een vrolijke afsluiter met een onzinfilmquiz over films met geheel toepasselijke thema’s, denk aan Armageddon, Deep Impact en The Matrix, uitgekozen door George van Hal. Ondanks het feit dat niemand uit onze Skepsis-delegatie het lukte om de quiz te winnen, was het toch zeker een leuke avond om op terug te kijken!

1. Martijn van Calmthout omschreef zich overigens als ‘gepatenteerd atheïst’ en blijkbaar zijn goddeloosheid zeer serieus neemt. Tenminste, dat of zijn woordgebruik is gewoon wat curieus.

Het einde der tijden, of dat van het gezonde verstand?

by 38 Comments

Het einde der tijden, of dat van het gezonde verstand? 6
Professor ir. Klaas van Egmond

Professor ir. Klaas van Egmond stond al aardig hoog op mijn lijstje van hoogleraren met “rare hobby’s”. Deze week weet hij er weer een boel bonuspunten bij te scoren. Studium Generale van de Universiteit Utrecht, waar Van Egmond hoogleraar is, leek het aardig om in het kader van die ‘einde der tijden/Maya-kalender’-sprookjes aan een aantal wetenschappers te vragen welke drie boeken je het beste nog snel gelezen kunt hebben voor dat naderende einde op 21 december 2012.
Als eerste gaf prof. dr. Beatrice de Graaf een aardig geestig onderbouwd antwoord. Zij suggereert De Historiën van Herodotus, de Bijbel (altijd fijn als het over het einde der tijden gaat) en het hilarische The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy van Douglas Adams. Vervolgens was het de beurt aan Klaas van Egmond en die liet het volgende optekenen:

De top 3 van prof. ir. Klaas van Egmond:
“ik denk niet dat de wereld eind 2012 zal vergaan. Wel zal het het einde zijn van een lange periode van ontwikkeling. De Maya’s voorspelden een gelaagde tijdsontwikkeling waarbij steeds weer een versnelling (van de ontwikkeling) optrad met een factor 20. De tijd begint dan inderdaad met de oerknal 15 miljard jaar geleden. De laatste versnellingen waren het gelijktijdig ontstaan van Egypte, Sumerie, Inca-bescaving etc. 5200 jaar geleden (13 x 20 tot de macht 2), de uitvinding van de stoommachine zo’n 260 jaar geleden (13 x 20 tot de macht 1), de doorbraak van internet zo’n 13 jaar geleden (13 x 20 tot de macht 0) en dit jaar (13 x 20 tot de macht -1) de ontploffing van het financiële systeem. Alle ontwikkelingen zijn dan naar ‘oneindig gegaan’ en komen dan dus (alleen al theoretisch) tot stilstand. De enige zinnige literatuur op dit vlak is wat mij betreft”:

1. Johan Calleman: The Mayan Calendar (Bet-Huen Books)
2. Johan Calleman: The Mayan Calendar and the transformation of consiousness
3. Geoff Stray: Voorbij 2012; een volledig overzicht van eindtijdvoorspellingen (Ankh-Hermes)

Voorwaar een stukje tekst dat niet zou misstaan op een site als Niburu! Nu stond van Egmond al bekend als ‘apart’ vanwege zijn interesse in graancirkels en schreef hij een merkwaardige verdediging van Coen Vermeeren. Misschien probeerde hij hier zijn imago even ‘over the top‘ te bevestigen, als (mislukte) grap. “Laat ik ‘m maar even mailen om te vragen hoe serieus hij dit bedoelt“, dacht ik. Een paar minuten na het verzenden van mijn mail ontdekte ik echter zijn column van maandag 17 september in het Digitaal Universiteitsblad [*] van de Universiteit Utrecht. Hij doet daar het hele verhaal nog eens dunnetjes over! Het staat boordevol onzin.

Het einde der tijden, of dat van het gezonde verstand? 7
Tikal II, geen Mayatempel volgens Van Egmond, die hebben immers allemaal negen verdiepingen (foto: WikiMedia)

Volgens Van Egmond hebben alle Mayatempels negen verdiepingen die grote, elkaar overlappende perioden van de aardegeschiedenis voorstellen. Die negen perioden zouden een tijdsduur hebben van 13 x 20^n jaar, waarbij n loopt van +7 naar -1. Als je dat rare idee krijgt, kun je natuurlijk voor al die ‘n’ gebeurtenissen zoeken, die je kunt verkopen als momenten die ‘achtereenvolgende stadia van de evolutie‘ weergeven.

Tussen zijn top 3 voor Studium Generale en zijn eigen column heeft hij blijkbaar nog wel ingezien dat de Inca’s echt niet 5200 jaar geleden al opkwamen, maar de andere  punten is hij vergeten te checken. Zo is de ontwikkeling van de stoommachine niet vast te pinnen op een bepaald jaartal. De eerste stamt al van de eerste eeuw na Christus en het eerste gepatenteerde toestel (van Thomas Savery) uit 1698. Misschien doelt Van Egmond op de machine van James Watt, maar diens versie werd in 1777 in gebruik genomen. Mooi nauwkeurig die 260 jaar!
Waarom brak Internet eigenlijk  in 1999 door? En niet een paar jaar eerder? Halverwege de jaren ’90 werd al de eerste browseroorlog uitgevochten. En is dit jaar werkelijk het financiële systeem ontploft? Volgens mij begon de kredietcrisis in 2007 en kwamen de  problemen met de financiën van o.a. Griekenland al in 2010. Waarom zijn de eerste zeven maanden van 2012 van groter belang in dit verhaal? Alleen omdat het dan lekker past met n=-1?

En dan hoeven we het niet eens te hebben over al die belangrijke ontwikkelingen die niet te plaatsen zijn op deze vrij willekeurige tijdschaal. Boekdrukkunst? Niet zo belangrijk blijkbaar, net zoals de uitvinding van de ‘0’, of bijvoorbeeld de ondergang van het Mayarijk zelf. Dat was dan duidelijk toch maar een rimpeling in de evolutie van de aardegeschiedenis. Wat wil Van Egmond er nu eigenlijk mee zeggen? Misschien dit:

De Maya’s zagen de evolutionaire ontwikkeling van de aarde blijkbaar als een zich voortdurend versnellend proces van exponentiële groei; er komt steeds eenzelfde percentage bij en naarmate er meer is, komt er in absolute zin dus steeds meer bij. Zoals een echte ‘theorie’ betaamt, hebben ze lang geleden voorspellingen gedaan, die we nu achteraf kunnen verifiëren.

Het zijn historisch-numerologische trivialiteiten die, zo opgeschreven, een hoogleraar onwaardig zijn. Maar misschien doelde Van Egmond wel op dit soort zaken toen hij tegenover een gehoor van kinderen vertelde ‘Het gaat slecht met de wereld en de reden is dat  grote mensen altijd te veel overdrijven‘. We moeten dan alleen voor de ‘wereld’ mischien ‘wetenschap’ invullen en voor ‘grote mensen’, ‘hoogleraren met rare ideeën’ lezen.
Van Egmond zal die rare ideeën wel uit zijn boekentopdrie gehaald hebben. Die ga ik dus mooi niet lezen, maar ik wil wel een top drie leesvoer aan Van Egmond voorstellen. Geen dikke boeken, maar een aantal leesbare artikelen. Die moet hij zelfs met  het tempo van kennisopname, waar ik hem nog toe in staat acht, wel voor eind december kunnen hebben gelezen:

  1. Eindigt de Mayakalender in 2012?
  2. Graancirkels maken
  3. TU Delft gekidnapt door aliens!
De top 3 van de derde geraadpleegde wetenschapper, prof. dr. Bert Theunissen, ziet er overigens het meest serieus uit: Man and the Natural World van Keith Thomas, Darwin van Adrian Desmond en James Moore, en Science in Action van Bruno Latour.

[*] 30-5-2017 link vervangen door gearchiveerde kopie. Op de inmiddels vernieuwde DUB-site staat het stuk ook nog, alleen zijn daar de comments verdwenen, beetje slordig.

Praktijk voor handlijnkunde: Neem uw leven in eigen hand

by 103 Comments

Ieder jaar in augustus wordt in het dorpje waar ik woon een evenement met rommelmarkt en oude ambachten georganiseerd. Ik besloot dit keer naast de verkoop van zolderspullen een ludieke dienst aan te bieden met een skeptische inslag.

Ik dacht in eerste instantie aan iets van cold reading, en dan overduidelijk overdreven, als een kermisattractie met een grote glazen bol en bijpassende zigeunerkledij. Het schijnt niet moeilijk te zijn, die jongen van Rambam deed het ook zomaar even (leek het), op een paranormaalbeurs, en had er best succes mee. Maar uiteindelijk voelde ik me daar toch te onzeker over, ik wilde graag iets meer houvast en ging op zoek naar een andere invulling van mijn act.

Een inspiratiebron was een artikel van de website van Skepsis: Grafologie, De bladspiegel van de ziel waarin Skepsisbestuurslid Dick Zeilstra verslag doet van de werkwijze van het door hem opgerichtte bureau Grafospect, Instituut voor wetenschappelijke grafologie. Omdat ik nogal wat mensen ken die grafologie serieus nemen, had ik het artikel een aantal keren gekopieerd thuis liggen, zodat ik het altijd direct kan uitdelen als het onderwerp ter sprake komt. Voor mij was het ook het eerste artikel dat ik van Skepsis las waarna ik natuurlijk onmiddelijk een abonnement op het tijdschrift genomen heb.

Het artikel verhaalt hoe tot in de jaren 1960 grafologie een volstrekt gangbare onderzoeksmethode was in de psychologie, waarmee men meende via het handschrift informatie te kunnen inwinnen over iemands karaktereigenschappen. Nadat de psycholoog Jansen hier een doctoraalscriptie aan gewijd had, waarin werd aangetoond dat er geen verband was tussen handschrift en karaktereigenschappen, nam de methode in populariteit af en werd verwezen naar het rijk van astrologen, handlezers en andere waarzeggers.

In het Skepter-artikel wordt verder ingegaan op het merkwaardige verschijnsel dat ondanks negatieve uitkomsten van validiteitsonderzoek clienten zich doorgaans goed herkennen in een karakteranalyse. In de psychologie is dit bekend onder de naam Forer-effect, of ook wel Barnum-effect: de neiging van mensen om vage en algemeen geldende uitspraken over de eigen persoon te accepteren als een rake, typerende omschrijving, zonder zich te realiseren dat diezelfde omschrijving voor bijna iedereen opgaat.

Wikipedia vermeldt hierover:
‘Het begrip dankt zijn naam aan de Amerikaanse psycholoog Bertram Forer, die in 1948 een persoonlijkheidstest uitvoerde bij zijn studenten en hen daarna een persoonlijkheidsanalyse verstrekte die zogenaamd op die persoonlijkheidstest gebaseerd was. Hij verzocht de studenten vervolgens het waarheidsgehalte van de persoonlijkheidsanalyse een cijfer te geven tussen 0 (= klopt helemaal niet) en 5 (= klopt zeer goed). Het resultaat was dat de persoonlijkheidsanalyse gemiddeld 4,26 punten kreeg.
Groot was de verrassing toen de studenten verteld werd dat zij allemaal exact dezelfde persoonlijkheidsanalyse gekregen hadden. Forer had die samengesteld uit horoscopen uit een krantenkiosk.’

Praktijk voor handlijnkunde: Neem uw leven in eigen hand 8
Een beletteringsapparaat: € 26,95

Het Forer-effect leek me een geschikt uitgangspunt voor een ludieke actie. De tekst die Zeilstra naar zijn grafologieklanten had opgestuurd had goed gewerkt, want uit het tevredenheidsonderzoek was gebleken dat de meesten het als een treffende beschrijving hadden ervaren. De tekst bevat uiteraard algemene waarheden waarin praktisch iedereen zich herkent en is bovendien overwegend positief. Het leek me wel aardig om deze tekst te gebruiken voor mijn act, het zou dan tegelijkertijd kunnen dienen als een mooie gelegenheid om mensen in te lichten over het Forer-effect en naar het Skepter-artikel te verwijzen. Omdat grafologie als kermisattractie minder geschikt is heb ik gekozen voor handlijnkunde als ‘kapstok’ om het verhaaltje aan op te hangen. Na het Wikipedia-artikel over handlijnkunde gelezen te hebben besloot ik me te richten op de drie ‘belangrijkste’ lijnen in de hand de zogenaamde hoofdlijn, hartlijn en levenslijn. Zij zouden informatie bevatten over de gebieden ‘kennisverwerving’, ’emoties’, en ‘levensloop/algemeen welzijn’. De tekst van Zeilstra (die ook bijna dezelfde was als die van Forer) bleek goed op te splitsen in deze drie deelgebieden (en ik heb er zelf nog een klein beetje bij verzonnen). Door deze opsplitsing was het ook beter te onthouden, want voor wat ik van plan was zou het noodzakelijk zijn de gehele tekst uit mijn hoofd te leren.

Praktijk voor handlijnkunde: Neem uw leven in eigen hand 9
Een paar stoelen met een kussen dat ik toch al had: € 0,00

Op de dag van het evenement was het gelukkig erg mooi weer waardoor er hoogstwaarschijnlijk veel publiek zou komen. Ik kon gebruik maken van het tuinhuisje van een vriendin die in het centrum woont en waar wij in haar tuin ook nog een tuincafé en rommelmarktkraam hadden ingericht.
Het was natuurlijk niet de bedoeling dat mensen mijn handleeskunsten al te serieus zouden nemen en daarom vroeg ik er maar twee euro voor. Ook de manier waarop ik het huisje had ingericht en mezelf had aangekleed zouden daar dacht ik wel aan bijdragen.

Praktijk voor handlijnkunde: Neem uw leven in eigen hand 10
Stift + karton: € 1,50

De combinatie met het tuincafé was een succes. Veel mensen die bij ons wat kwamen drinken wilden even later ook hun hand laten lezen. En het handlezen ging me verrassend goed af! Ik was eerst bang dat mijn verhaal veel te gekunsteld zou overkomen of dat ik mijn tekst kwijt zou raken, maar dit viel reuze mee. Ik vroeg regelmatig of men zich herkende in de gegeven beschrijving en dit bleek vaak het geval. Soms ook niet, maar dan viel daar wel weer een mouw aan te passen waardoor het toch weer klopte. Aan het eind van mijn ‘consult’ liet ik mijn klanten een envelop kiezen uit een kistje waar er ongeveer 30 inzaten. Ik vertelde erbij dat in iedere envelop een andere tekst zou zitten en dat het wel heel toevallig zou zijn als zij de tekst zouden trekken die ik ze zojuist verteld had.

Praktijk voor handlijnkunde: Neem uw leven in eigen hand 11
Het Forer-effect aan het werk zien: priceless!

Mocht dit wel het geval zijn dat zou dit een teken zijn van hogerhand, want ‘toeval’ bestaat natuurlijk niet. Op het moment dat men de tekst begon te lezen zagen de meesten de grap ervan in en konden er hartelijk om lachen. Een enkeling was echt verbaasd. (Onderaan de tekst had ik een verwijzing naar het Skepter-artikel en naar het Forer-effect opgenomen.)

Tja, Zeilstra voorspelde het al in zijn artikel uit 1993 dat door de hernieuwde belangstelling voor oude en nieuwe pseudowetenschappelijke methodes een toenemend aantal charlatans een graantje zou willen meepikken. 😉

 

 

Hieronder de tekst die in de envelop zat:

De hoofdlijn geeft informatie over de manier waarop kennisverwerving plaatsvindt:

Beweringen van anderen accepteer je niet, zonder dat je er voldoende bewijzen voor hebt. Je houdt van duidelijke feiten en bent niet bijgelovig. Als een onderwerp je interesseert neem je gemakkelijk nieuwe kennis op.”

De hartlijn geeft informatie over hoe je gevoelsmatig reageert in specifieke situaties:

Je neigt tot impulsief gedrag en het kost je daarom vaak moeite om je geduld te bewaren. In onverwachte situaties kan je daardoor snel handelen, maar dit gaat vaak ten koste van een zorgvuldige overweging. Hierdoor heb je later wel eens spijt van een genomen beslissing.

Je maakt je wel eens zorgen over hoe je door anderen wordt bekeken of beoordeeld, omdat je behoefte hebt aan hun waardering. Naar buiten toe heb je vaak een houding van ‘wie doet me wat’, maar innerlijk weet je wel beter en is het pantser soms dunner dan je lief is. Je hebt ondervonden dat het onverstandig kan zijn om jezelf teveel bloot te geven.

De levenslijn geeft informatie over je levensloop en algemeen welzijn:

Je bent een laatbloeier, in je jeugd en ook nu nog, was en ben je in je denken teveel naar binnen gericht. Je voelt dat zelf wel omdat je ambitieus bent, maar je weet instinctief dat groei veel tijd kost. Aan de andere kant bezorgt dit je ook een flinke dosis onrust die je uit balans kan brengen.

Je hebt de neiging om kritisch op jezelf te zijn. Je slaagt er echter over het algemeen in je persoonlijke zwakheden te compenseren. Hoewel er momenten zijn waarop je leven chaotisch verloopt, laat je je niet op een zijspoor brengen en worden bijzaken van hoofdzaken gescheiden.

Onderaan in een kleiner lettertype (in wordpress gaat dat niet) had ik deze tekst opgenomen:

De neiging van mensen om vage en algemeen geldende uitspraken over de eigen persoon te accepteren als een rake, typerende omschrijving, zonder zich te realiseren dat diezelfde omschrijving voor bijna iedereen opgaat, wordt wel het Forer-effect genoemd. Voor meer info zie het Wikipedia item hierover.

Dit stukje tekst komt voor een groot deel uit een Skepter-artikel dat gaat over grafologie, ik heb het aangevuld met wat Wikipedia-info over handlijnkunde en er zelf nog wat bij bedacht. Voor wie geïnteresseerd is in het hele artikel over grafologie kan kijken op www.skepsis.nl en dan ‘grafologie’ intoetsen bij de zoekmachine.

* Skepter is het tijdschrift dat uitgegeven wordt door de stichting Skepsis.