Kloptdatwel?

kwakzalverij

Vrijspraak Jomanda: patiënten alternatieve behandelaars onvoldoende beschermd

by 3 Comments

Jomanda is in hoger beroep vrijgesproken door het Hof. Dat meldde nos.nl op 17 december 2010. Jomanda stond terecht voor haar betrokkenheid bij de dood van actrice Sylvia Millecam. De NOS lichtte eerder de eis van het Openbaar Ministerie als volgt toe:

“Volgens het OM heeft Jomanda een grote rol gespeeld in de overtuiging van Millecam dat ze geen borstkanker had, maar een bacteriële infectie. Ook twee alternatieve artsen bevestigden dat. Hun handelen leidde volgens het OM tot het uitstellen van een adequate behandeling met uiteindelijk de dood als gevolg”.

Het Hof heeft de redenering van het OM dus niet gevolgd. De uitspraak van het Hof is te vinden op rechtspraak.nl. Op 16 november beschreven we in kloptdatwel in het kort de voorgeschiedenis, klik hier.

Het Hof licht toe dat alleen beoordeeld is of Jomanda opzettelijk  de gezondheid van Millecam heeft benadeeld. Lichtere vergrijpen zoals gezondheidsschade door schuld konden niet worden beoordeeld omdat deze al waren verjaard. Omdat het Hof niet bewezen acht dat Jomanda Millecam heeft afgehouden van reguliere zorg, komt het Hof tot de conclusie van vrijspraak. De uitspraak wordt verder als volgt toegelicht:

“Het hof heeft vastgesteld dat de wet (in het bijzonder de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg) niet verbiedt dat een niet-arts raad en bijstand geeft op medisch terrein. Dat mag zelfs als die persoon totaal niet medisch deskundig is, zoals Jomanda. Dit mag alleen zolang door haar raad en bijstand maar geen (aanmerkelijke kans op) schade aan de gezondheid wordt veroorzaakt. Het risico op schade door advies van een niet-arts is bij een ernstige ziekte in het algemeen groot. Ook bij Jomanda – die zichzelf genezend medium noemt – is dat zo, omdat zij op medisch gebied in het geheel niet deskundig is”. … “Als een alternatief genezer bij zijn adviezen tegelijk adviseert een arts te bezoeken, zal – ook al zijn die adviezen op zichzelf mogelijk schadelijk –  niet snel sprake zijn van een opzettelijke benadeling van de gezondheid”.

Twee alternatieve artsen zijn wel veroordeeld tot een voorwaardelijke straf voor hun betrokkenheid bij de dood van Millecam. Skepsis en de Vereniging tegen de Kwakzalverij waren van mening dat Millecam keer op keer was voorgehouden dat ze niet aan kanker leed. Millecam raakte hiervan overtuigd en dit heeft tot haar dood geleid omdat ze zich onttrok aan de juiste behandeling.

Het is te hopen dat de uitspraak er toe leidt dat in de Wet betere waarborgen worden opgenomen om patiënten van alternatieve behandelaars te beschermen. Het lijkt ons dat die bescherming op dit moment behoorlijk tekort schiet.

Voor wie meer achtergronden wil – op het Skepsis blog heeft Jan Willem Nienhuys een overzichtsartikel over de zaak Millecam geschreven, klik hier.

Justitie eist jaar voorwaardelijk tegen Jomanda

by 4 Comments

De Officier van Justitie heeft in hoger beroep 1 jaar voorwaardelijk geëist tegen Jomanda. Dat meldt de website van de NOS. Jomanda staat terecht vanwege de dood van de actrice Sylvia Millecam. De NOS schrijft:

“Volgens het OM heeft Jomanda een grote rol gespeeld in de overtuiging van Millecam dat ze geen borstkanker had, maar een bacteriële infectie. Ook twee alternatieve artsen bevestigden dat. Hun handelen leidde volgens het OM tot het uitstellen van een adequate behandeling met uiteindelijk de dood als gevolg”.

Eerder was Jomanda vrijgesproken. Het OM is hiertegen in beroep gegaan (lees hier het bericht van de NOS). In 2008 gelastte het Hof in Amsterdam het OM om vervolging tegen Jomanda in te stellen. De Stichting Skepsis en de Vereniging tegen de Kwakzalverij hadden bij het Hof bezwaar aangetekend tegen een eerdere beslissing van het OM om Jomanda niet te vervolgen (lees hier het bericht van de NOS).

Bron illustratie voorpagina: NOS

Internet wakkert complotdenken aan

by 2 Comments

Internet wakkert complotdenken aan 1
De website van de kritische prikkers

Vroeger, voor de zegetocht van Internet, werd informatie gefilterd door deskundigen en autoriteiten. De mainstream media, zoals in Nederland de kwaliteitskranten en het NOS Journaal, gingen (en gaan nog steeds) vaak te rade bij deskundigen. Maar steeds meer mensen zoeken hun informatie op het internet. Steeds  meer mensen vertrouwen op de resultaten van een google zoekopdracht. Ze komen dan snel bij onzin sites. En die zien er vaak gelikt en betrouwbaar uit. Kijk zelf eens op deze twee sites en beoordeel of het uiterlijk van de sites iets zegt over hun betrouwbaarheid: de website van de vereniging kritisch prikken (die vaccinaties wil ontmoedigen) en de website van KWF Kankerbestrijding. Beide kwamen naar boven bij een google search naar het vaccinatie programma tegen HPV bij meisjes.

Internet wakkert complotdenken aan 2
De website van kwf

Internet draagt ook bij aan versnippering in de samenleving. Tegenwoordig zijn er in veel mindere mate dan vroeger centrale bronnen meer waar iedereen naar toe gaat voor informatie. Iedereen heeft in no-time een gelikte website in de lucht en bedient zijn eigen achterban. ‘Kloptdatwel’ is een voorbeeld. Maar ook dubieuze claims worden op die manier goed verspreid. Kijk eens naar de website van de kritische prikkers (opgericht door homeopathen) en trek je eigen conclusie. Iedereen heeft zijn eigen website en zijn eigen gelijk. Dat verklaart mede het succes van websites die gevaarlijke onzin verkopen.

Internet geeft op die manier ruim baan aan de verspreiding van complottheorieën. Herinner je je nog de golf van complotdenken die over Nederland spoelde in het kader van de vaccinaties tegen de varkensgriep? De overheid zou ons willen inenenten met nano-chips. Ook de succesvolle campagne van de vereniging kritisch prikken tegen inenting van meisjes tegen het HPV virus deed regelmatig een beroep op complotdenken. Voor meer informatie over inentingen en complotdenken: zie dit NOS artikel en dit artikel uit Skepter.

In de NRC werd enkele maanden geleden uitgelegd dat internet de sociale controle heeft uitgeschakeld die vroeger tegenging dat onzin zich snel kon verspreiden. Als iemand in de dorpskroeg onzin orakelde werd de betreffende persoon gevraagd of het niet eens tijd was om naar huis te gaan. En daarmee was het afgelopen. Nu wacht thuis het weblog.

Het zou goed zijn als op school zou worden uitgelegd hoe je bij betrouwbare informatie kunt komen en hoe je onzin kunt herkennen. We benaderen deze uitdaging alsof internet niet bestaat. We hebben nog veel te weinig in de gaten hoe belangrijk het is dat we internet weerbaarheid leren. Kennis en betrouwbare informatie zijn immers de fundamenten van onze samenleving.

Ook zou het goed zijn als instanties die betrouwbare informatie verspreiden zich meer zouden verdiepen in de spelregels van de internetsamenleving. Dat zou een  mislukking zoals die van de HPV-vaccinatiecampagne in 2009 kunnen voorkomen. Toen raakten veel meiden en ouders aan het twijfelen over de veiligheid van de HPV-inenting en besloten om die niet op te halen. Wij denken: dat kan beter.

Gemengd nieuws

by 1 Comment

Gemengd nieuws 3
Hylands teething tablets (bron: NPR radio)

In de New York Times las ik op 27 oktober dat Ben Goldacre via twitter gewaarschuwd had tegen een homeopatisch middel dat aan kleintjes wordt gegeven die last hebben van doorbreken van tandjes. Het bleek te gaan om een besluit van de FDA (de Amerikaanse Voedsel en Warenautoriteit) van 23 oktober 2010 om het middel onmiddellijk van de markt te halen. De FDA was gewaarschuwd dat het middel kinderen ernstig ziek had gemaakt. Het middel was in de vrije verkoop verkrijgbaar en werd aangeprezen als homeopathisch. Het was niet op werkzaamheid en bijwerkingen onderzocht, aldus het bericht van de FDA. Echt homeopathisch is het middel beslist niet. De tabletten bevatten geen eindeloos verdunde stoffen, maar wel een forse dosis atropine. En die stof was de boosdoener die de kinderen ziek had gemaakt. Volgens de FDA bevatten de tabletten van Hyland onaanvaardbare concentraties belladonna. Deze plant staat in Nederland bekend als Wolfskers en bevat als werkzame stof atropine. Dit middel wordt bij toegepast bij hartritmestoorinissen en is erg giftig. Volgens de wikipedia kan 1 besje van de Wolfskers genoeg zijn om een kind te doden.

Treurig is dat de website van Hyland nog in ontkenning verkeert – wie op de op de ‘recall’ pagina van de Hyland-website klikt op ‘teething tablet safety‘ krijgt zelfverzekerd te lezen dat de belladonna in de tabletten geen klachten kan veroorzaken. Tja.

Lastig praten

by 1 Comment

Lastig praten 4
De boekenplank van ‘path of wisdom’ (van de website ‘path of wisdom’)

Op de startpagina voor homeopathie vind je een open brief aan skepsis, afkomstig van de website path of wisdom.nl. Ik weet niet hoe lang die brief er al staat. Naar aanleiding van de open brief gaat dit stukje over de vraag hoe een zinvol gesprek kan ontstaan tussen een skepticus en iemand met een opmerkelijke kennisclaim.

De open brief laat zien dat dit gesprek erg lastig is. Veel skeptici zullen zich bij het lezen van de brief ongelukkig het volgende afvragen:  (a) hoe kan ik hier een paar feiten ontdekken, liefst controleerbaar, (b) hoe moet ik me verdedigen tegen persoonlijk gerichte opmerkingen en verwijten, (c) waar vind ik aanknopingspunten voor een gesprek dat tot conclusies kan leiden die we ons allebei in kunnen vinden.

Wat is de oplossing? Een gesprek vraagt van beide zijden openheid en de bereidheid om te twijfelen en ter discussie te stellen. Over een overtuiging kun je niet praten. Ook vraagt het van beide zijden respect, je onthouden van persoonlijke getinte opmerkingen en oncontroleerbare uitspraken doen over de motieven van de ander. Waarschijnlijk zijn er meer ideeën die bijdragen aan een goed gesprek, maar dit zijn volgens mij een paar goede om mee te beginnen.

Het risico voor de skepticus is dat die het gesprek uit de weg gaat en zich terugtrekt op een eiland van gelijk. Het bezwaar is dat je dan eigenlijk niet skeptisch meer bent. Skepsis is in de basis de bereidheid om te twijfelen. Mag ik een andere aanpak voorstellen? Die bestaat uit twee onderdelen.

(a)  Ik denk dat het slim is beide zijden accepteren dat de bewijslast voor opmerkelijke theorieën en ideeën ligt bij degene die ze formuleert. Zolang een opmerkelijke stelling niet is bewezen, hoeft niemand deze te accepteren. De skepticus heeft geen plicht om stellingen te bewijzen of te ontkrachten. Het risico is immers dat je anders veel energie steekt in steeds opnieuw aanwijzingen zoeken voor steeds weer nieuwe beweringen. Er zijn immers erg veel opmerkelijke claims – de brief op de homeopathie-startpagina is één van de vele. Je energie en aandacht is nu eenmaal beperkt. Natuurlijk staat het de skepticus vrij om  zelf energie te steken in opmerkelijke claims, als je daar motivatie voor voelt. Redenen kunnen zijn dat je interesse is gewekt of dat je je zorgen maakt over de gevolgen. Dit laat echter onverlet dat degene die de bewering doet verantwoordelijk is voor het bewijs. (b) Het gesprek zou kunnen beginnen met overleg over een methode  hoe je samen kunt vaststellen dat de opmerkelijke bewering klopt.

Ik vraag me af of we de genoemde uitgangspunten kunnen toepassen op de open brief. Er zijn veel persoonlijk getinte opmerkingen en uitspraken over intenties van skeptici in de brief (een van de minst vervelende is punt 21 dat ik direct kan ontkrachten – er wordt heel wat afgelachen tijdens skeptische werkgroepbijeenkomsten). Laten we aan de schrijver verzoeken om af te zien van persoonlijk getinte opmerkingen. Er zijn verder veel opmerkingen en stellingen die oncontroleerbaar zijn, zoals bv punt 11. Daarover hoeven we niet te overleggen, dat zijn persoonlijke belevingen die we elkaar gunnen. Er zijn ook zaken in de open brief en op de website path of wisdom die aanleiding geven tot zorgen – lees b.v. de ideeën over kankerbestrijding van path of wisdom. Die opmerkingen zijn in strijd met wetenschappelijke inzichten en kunnen mensen afhouden van een goede behandeling. We maken ons zorgen dat dit soort opmerkingen zomaar mogen worden gepubliceerd.

Lastig praten 5
Hypericum D30 (www.idealo.de)

Maar er zijn ook dingen in de brief waarover we het in principe snel eens kunnen worden, zaken die we rustig kunnen controleren. Daar zijn we als skeptici in geïnteresseerd. Ik stel voor punt 8 uit de open brief bij de hoorns te vatten. Daar staat het volgende: “waarom zou volgens jullie bij een kaakoperatie bv. een parasetamolletje wel tegen de pijn helpen en Hypericum D30 niet? Hebben jullie dat wel eens uitgeprobeerd?”

Laten we eens een onderzoekje doen naar de pijnbeleving van mensen die een kaakoperatie moeten ondergaan (hoort een wortelkanaalbehandeling daar bij?). We zouden dan de pijnstilling door hypericum D30 kunnen vergelijken met die van paracetamol (of vermoedelijk de wat zwaardere pijnstillers of verdovingen die worden gebruikt bij zulke ingrepen). Als dat even goede resultaten oplevert, dan zijn we al bijna overtuigd. Zou dat kunnen?