• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Kloptdatwel?

  • Home
  • Onderwerpen
    • (Bij)Geloof
    • Columns
    • Complottheorieën
    • Factchecking
    • Gezondheid
    • Hoax
    • Humor
    • K-d-Weetjes
    • New Age
    • Paranormaal
    • Pseudowetenschap
    • Reclame Code Commissie
    • Skepticisme
    • Skeptics in the Pub
    • Skeptische TV
    • UFO
    • Wetenschap
    • Overig
  • Skeptisch Chatten
  • Werkstuk?
  • Contact
  • Over Kloptdatwel.nl
    • Activiteiten agenda
    • Colofon – (copyright info)
    • Gedragsregels van Kloptdatwel
    • Kloptdatwel in de media
    • Interessante Links
    • Over het Bol.com Partnerprogramma en andere affiliate programma’s.
    • Social media & Twitter
    • Nieuwsbrief
    • Privacybeleid
    • Skeptisch Chatten
      • Skeptisch Chatten (archief 1)
      • Skeptisch Chatten (archief 2)
      • Skeptisch Chatten (archief 3)
      • Skeptisch Chatten (archief 4)

wetenschappelijke fraude

Het is maar een theorie!

6 April 2012 by Gert Jan van 't Land 335 Comments

‘Evolutie is maar een theorie’. Dit argument van tegenstanders van de evolutietheorie berust op een verkeerd begrip van het woord ‘theorie’. Tegenstanders van de evolutietheorie betogen vaak dat de ‘theorie van de jonge aarde’, een aarde die enkele duizenden jaren geleden door God werd geschapen, een gelijkwaardige verklaring biedt voor wat we weten over de geschiedenis van de aarde. Dat klopt niet. Rational wiki weerlegde onlangs 101 denkfouten van ‘jonge aarde’-gelovigen. Evolutie is niet alleen een theorie, het is ook een wetenschappelijk feit.

Evolutie is maar een theorie

Het is maar een theorie! 1
Zwaartekracht, evolutie: theorie, feit?

‘Evolutie is maar een theorie’. Wie dat zegt verwart twee betekenissen van het woord ‘theorie’. In het dagelijks spraakgebruik kan het woord  ‘theorie’ verwijzen naar een verklaring die nog de nodige onzekerheden bevat, een speculatie of een veronderstelling. In de wetenschap wordt het woord echter heel anders gebruikt. Een wetenschappelijke theorie is ‘een samenhangend geheel van denkbeelden, verklaringen en hypothesen’ die kunnen worden gebruikt om de werkelijkheid te beschrijven. Een wetenschappelijke theorie is goed onderbouwd, breed gedragen en vooral ook toetsbaar. Als de theorie niet klopt, niet overeenstemt met de werkelijkheid, dan kan deze worden verworpen. Dat gebeurde bijvoorbeeld met de theorie dat de zon om de aarde draait. Maar zolang een theorie goed werkt om verschijnselen in de werkelijkheid te verklaren, wordt de theorie in de wetenschap voor waar aangenomen. Sommige theorieën werken zo goed dat er weinig of geen enkele twijfel over is. Maar wanneer is iets een feit? In de wetenschap zijn feit en theorie geen vijanden van elkaar – feiten worden verklaard door een theorie. Wetenschappelijke feiten zijn datgene wat we weten over de wereld om ons heen. Een theorie helpt ons om deze feiten te verklaren. Zwaartekracht is een feit. Appels vallen altijd naar beneden. Dit feit wordt verklaard door de theorie van de zwaartekracht. Deze theorie werkt zo goed dat deze boven twijfel is verheven. In de categorie feit bevindt zich ook de evolutie, de evolutietheorie kan de evolutie uitstekend verklaren. De evolutietheorie is wetenschappelijk boven twijfel verheven.

De Wikipedia definieert het begrip theorie zoals we hier bespreken. De website Language of Bad Physics licht de verschillende betekenissen van het woord theorie ook goed toe. In een uitstekend essay met de titel ‘Evolution is a Fact and a Theory’ haalt Laurence Moran (hoogleraar biochemie aan de Universiteit van Toronto) de bekende evolutiebioloog en schrijver Stephen Jay Gould (1941-2002) aan, die in 1981 schreef:

Het is maar een theorie! 2
Stephen Jay Gould: ‘Het is een wetenschappelijk feit dat mensen van aapachtigen afstammen. De evolutietheorie verklaart deze feiten op dit moment uitstekend’ (foto: sandwalk.blogspot.com).

‘In the American vernacular, “theory” often means “imperfect fact”–part of a hierarchy of confidence running downhill from fact to theory to hypothesis to guess. Thus the power of the creationist argument: evolution is “only” a theory and intense debate now rages about many aspects of the theory. If evolution is worse than a fact, and scientists can’t even make up their minds about the theory, then what confidence can we have in it? Indeed, President Reagan echoed this argument before an evangelical group in Dallas when he said (in what I devoutly hope was campaign rhetoric): “Well, it is a theory. It is a scientific theory only, and it has in recent years been challenged in the world of science—that is, not believed in the scientific community to be as infallible as it once was.”

Well evolution is a theory. It is also a fact. And facts and theories are different things, not rungs in a hierarchy of increasing certainty. Facts are the world’s data. Theories are structures of ideas that explain and interpret facts. Facts don’t go away when scientists debate rival theories to explain them. Einstein’s theory of gravitation replaced Newton’s in this century, but apples didn’t suspend themselves in midair, pending the outcome. And humans evolved from ape-like ancestors whether they did so by Darwin’s proposed mechanism or by some other yet to be discovered’.

Is de theorie van de jonge aarde gelijkwaardig aan de evolutietheorie?

Aanhangers van de ‘theorie van de jonge aarde’ zijn van mening dat de feiten die we weten over de wereld om ons heen ook heel goed kunnen worden verklaard door een theorie die veronderstelt dat de aarde enkele duizenden jaren geleden werd geschapen. Helaas klopt dit niet. Een fundamenteel probleem van de theorie van de jonge aarde is dat haar aanhangers aannemen dat de bijbel een waarheidsgetrouwe bron van informatie is over de geschiedenis van de aarde. Zij verwerpen alle wetenschappelijke feiten die in strijd zijn met dit idee. Daarmee is de theorie van de jonge aarde een geloof, geen wetenschappelijke theorie. Immers – de theorie van de jonge aarde trekt zich niets aan van feiten die niet in haar kraam te pas komen. Het woord ‘theorie’ wordt dus volstrekt verkeerd gebruikt.

In een spraakmakend artikel ‘101 evidences for a young age of the earth and the universe, can science prove the age of the earth’ zette de bioloog Dr. Don Batten in 2009 101 argumenten op de rij ter onderbouwing van de jongeaardetheorie. Rational Wiki heeft een paar dagen geleden een artikel geplaatst waarin alle 101 argumenten worden weerlegd.

Het is maar een theorie! 3
Don Batten is van mening dat de Bijbel de enige betrouwbare bron van informatie is over het ontstaan van de aarde. De Bijbel is volgens Batten immers het relaas van de enige die bij de schepping aanwezig was: God (foto: creation.com).

Don Batten begint zijn artikel met de veronderstelling dat geen enkele wetenschappelijke methode de leeftijd van de aarde kan bewijzen – er is ‘geen onafhankelijke, natuurlijke klok’. Rational Wiki legt uit dat de wetenschap helemaal geen behoefte heeft aan een onafhankelijke klok. Een wetenschappelijke theorie is voldoende, een samenhangend geheel van denkbeelden, verklaringen en hypothesen. Aldus de Rational Wiki: ‘There is no need for an “independent natural clock” thanks to the principle that reality is objective: if analyses of many samples by different methods arrive at the same age, this is strong evidence that the estimate is correct’.

Volgens mij is Batten in feite slechts bezig met een woordspel waarmee hij probeert aannemelijk te maken dat geloof en theorie gelijkwaardige verklaringen bieden voor de werkelijkheid. Dat is niet zo, het zijn fundamenteel verschillende methodes van verklaring. Een geloof is een overtuiging die zich niets hoeft aan te trekken van de werkelijkheid, terwijl een theorie juist wel een duidelijke relatie heeft met de werkelijkheid, zoals ik hiervoor heb proberen uit te leggen. Is Batten in verwarring over de betekenis van de woorden theorie, geloof en feit, of trekt hij bewust een rookgordijn op? Ik denk dat de onduidelijkheid ontstaat omdat Batten eigenlijk bezig is met een poging tot bekering van zijn lezers tot zijn geloof, niet met een wetenschappelijke discussie. Verderop in zijn artikel bekent Batten duidelijk kleur: de Bijbel is de enige bron van betrouwbare informatie over de wereld om ons heen, want gebracht door de enige die bij de schepping daadwerkelijk aanwezig was. Aldus Batten:

‘Science is based on observation, and the only reliable means of telling the age of anything is by the testimony of a reliable witness who observed the events. The Bible claims to be the communication of the only One who witnessed the events of Creation: the Creator himself. As such, the Bible is the only reliable means of knowing the age of the earth and the cosmos’.

Daarna geeft Batten zijn overzicht van 101 argumenten. Een voorbeeld: veel fossiele botten die volgens datering miljoenen jaren oud zouden zijn, zijn nauwelijks gemineraliseerd. Dit wordt in het artikel ‘Dinosaur Bones Just how old are they’ gebruikt als een argument dat de botten niet oud kunnen zijn. Rational Wiki antwoordt dat dit geen geldig argument is:

‘There is no requirement that fossil bones have to be re-mineralized — bones and teeth are naturally made from a mineral (apatite,[wp] which is largely calcium phosphate[wp]) in the first place. Furthermore, this still leaves fossil bones which are dated many millions of years old that have been mineralized. Dinosaur bones date from as far back as 235 million years ago’.[16]

En zo gaat het door. 101 keer.

Filed Under: (Bij)Geloof, Algemeen, Pseudowetenschap Tagged With: creationisme, don batten, evolutie, intelligent design, stephen jay gould, theorie van de jonge aarde, wetenschappelijke fraude, wetenschappelijke theorie

Een weekend skepticisme in Manchester

23 March 2012 by JolandaStrubel 1 Comment

QED staat voor ‘Question, Explore, Discover’ en is een tweedaags sceptisch congres georganiseerd door de ‘Merseyside Skeptics Society’ en de ‘Greater Manchester Skeptics Society’ (klik hier voor details). Het was de tweede editie. Geen Nederlander in zicht, ondanks een interessant programma met o.a. aandacht voor weerwolven, cryptozoölogie, wetenschapsfraude, helderzienden, UFO’s, psychologie, alternatieve geneeskunde en de Islam. En ik had Joe Nickell niet willen missen die uitlegde dat het riviermonster Ogopogo misschien wel bestaat uit vier otters die achter elkaar zwemmen. Voor wie er niet bij was hieronder een verslag (mail naar Kloptdatwel als je er wel bij was).   

Een weekend skepticisme in Manchester 4
Volle bak op de conferentie QED 2012 (www.qedcon.org). De bijeenkomst startte met een borrel, iedereen bleek iedereen te kennen. Toch waren er gelukkig voldoende einzelgängers waar je op af kon stappen met de vraag ‘Goh, jij ook alleen hier?’

 

Zaterdag was er een lekker vroege start om 9 uur (ach, biologisch gezien 10 uur voor een Nederlander).

Een weekend skepticisme in Manchester 5
Weerwolf volgens een 18de-eeuwse illustratie (Wikipedia).
Weerwolven

De spits werd afgebeten door Deborah Hyde. Zij vertelde over weerwolven in Europa in de 16de en 17de eeuw. Weerwolven kwamen in twee soorten verslagen voor: medische verslagen en executierapporten van heksenjagers, de Inquisitie en dat soort instanties. Opvallend aan de medische rapporten is dat er voornamelijk gesproken wordt over het gedrag van de patiënt die ‘wolfachtig’ is te noemen en niet over het daadwerkelijk veranderen in een wolf. Dat wolfachtige gedrag hield bijvoorbeeld in ‘s nachts een lijk opgraven op de plaatselijk begraafplaats en dan met een been over je schouder door het dorp gaan lopen (ik heb een beeld). Deze mensen geven vervolgens aan ‘een vacht aan de binnenkant van hun lichaam’ te hebben. Tja, en dan is er altijd wel iemand van een officiële instantie die dat dan even met eigen ogen wil zien… Bij de executiegevallen is er sprake van de ons bekende vorm van een weerwolf: de man in kwestie (zijn er eigenlijk vrouwelijke gevallen?) heeft vreselijke misdaden begaan in de vorm van een wolf. Soms waren er ook echt aanvallen op voornamelijk kinderen die ook echt door een wolf waren veroorzaakt. ‘Bewijs’ was er in veel gevallen ook tegen de weerwolf: wonden die de wolf had opgelopen werden ook op de man aangetroffen en vaak was de ‘dreiging’ van martelen genoeg om de man te laten bekennen. Opvallend, of eigenlijk ook niet, is dat weerwolven alleen in gebieden voorkomen waar ook echt wolven leven. Later in een andere bijeenkomst vertelde Deborah Hyde over het feit dat toen Fransen zich in Amerika vestigden daar ook weerwolven bleken voor te komen. De theorie was dat deze zich verstopt hadden in de schepen…

Een weekend skepticisme in Manchester 6
Op zondag 10 december 1978 ontsnapte een rode panda uit Blijdorp. Hoewel het diertje vrij snel dood ging, meenden veel mensen de panda te hebben gespot (foto: Wikipedia).
Cryptozoölogie

Vervolgens was er een paneldiscussie over ‘Cryptozoology’, de studie naar dieren waarvan het bestaan niet is aangetoond. Bekende voorbeelden zijn het monster van Loch Ness, de vreselijke sneeuwman of de poema die enkele jaren geleden op de Veluwe zou zijn gezien. Op zich wel gezellig, met bekende mensen als Joe Nickell, Hayley Stevens en Deborah Hyde heb je ook wat aan tafel zitten, maar het ontsteeg het niveau van de anekdote niet echt. Opmerkelijk was een verhaal over een Nederlands geval waarbij mensen verslag doen van waarnemingen van iets wat op dat moment veel in het nieuws is. Er schijnt in de jaren tachtig een baby-panda te zijn ontsnapt uit een dierentuin (vermoedelijk die rode panda die in december 1978 ontsnapte uit Blijdorp). De daarop volgende weken waren er honderden mensen die de panda gezien hadden. Achteraf bleek echter dat de panda al vrij snel na het ontsnappen dood was gegaan en dus niet gespot kon zijn.

Fraude in de wetenschap

Na een korte pauze was er een paneldiscussie over ‘science vs. skepticism’.  Men was het er al snel over eens dat wetenschap niet zonder skepticisme kan. Dat ze eigenlijk synoniem aan elkaar zijn. Bij nieuwe bevindingen is het goed om sceptisch te zijn en om te kijken of iets waarschijnlijk is gezien eerdere observaties (in dit verband viel de term ‘prior probability’). Daarom werd er snel overgestapt op een nieuw discussieonderwerp: het hoe en waarom van fraude in de wetenschap. Interessant onderwerp met de kwestie Stapel in het achterhoofd. De verzamelde experts hadden de mening dat fraude relatief vaker dan gemiddeld voorkomt in de wetenschappen, met, zoals men dat noemde, ‘people related outcomes’ (psychologie en sociologie). Niet exclusief in die velden natuurlijk, er zijn immers ook genoeg bijvoorbeeld medische gevallen bekend, maar waarschijnlijk is het toch makkelijker in die velden om er mee weg te komen.

Een weekend skepticisme in Manchester 7
Ophelia Benson is bezorgd over religieuze onverdraagzaamheid op Engelse universiteiten. Ze schreef eerder boeken over andere religieuze thema’s zoals dit boek.
Silencing for God op universiteiten

‘s Middags na de lunch werd geopend door Ophelia Benson, een vrouw waar ik persoonlijk tot dan toe nog niet van gehoord had, maar die ik zeker ga volgen vanaf nu. Haar betoog moest wat op gang komen, maar de punten die ze vervolgens maakte vonden een gewillig oor in de zaal. Het ging over ‘Silencing for God’ en ze haalde wat recente incidenten in Engeland aan waarbij atheïstische uitingen op Twitter en websites van studentenverenigingen tot buitensporige reacties van besturen van die universiteiten hadden geleid. Er lijkt volgens haar een soort ‘religious privilege’ te heersen, waarbij gelovigen aanstoot mogen nemen aan alles wat hen niet zint en dan vervolgens hun gelijk proberen te halen en vaak ook krijgen. Emotie overheerst in deze affaires in plaats van rationele discussie. Dit stond haar erg tegen. Een interessant punt dat door iemand uit het publiek werd opgeworpen is dat er ook een soort genoegen is in het beledigd zijn (‘pleasure in taking offence’). De spreekster herkende dat wel en  beaamde dat ruiterlijk ook voor zichzelf.

Een weekend skepticisme in Manchester 8
Sarah Angliss (qedcon.org).
Voices of the dead

Vervolgens was er een lichter programmaonderdeel, gepresenteerd door Sarah Angliss, ook een naam die mij niets zei. Ook zij heeft een zeer interessant cv en haar presentatie was getiteld ‘Voices of the dead’. Dit klinkt heel zweverig, maar de titel was zeer letterlijk te nemen. Ze had een originele fonograaf meegenomen en liet een opname horen, opgenomen op een wasrol, van de stem van Florence Nightingale. Niet te verstaan, maar na vertaling bleek Florence gefascineerd door het idee dat haar stem haar zou overleven. Iets waar wij niet meer van opkijken of zelfs bij stilstaan, met alle technologie die we tegenwoordig hebben om geluid vast te leggen. Vervolgens gaf Sarah een demonstratie van de opnametechniek door de stemmen van twee personen uit het publiek op te nemen op een blanco wasrol. Dat gebeurde gewoon met hetzelfde apparaat maar dan met een zwaardere kop met een naald eraan. Toen ze het opgenomen geluid afspeelde viel mij op dat de stemmen (van een vrouw en man) helemaal niet leken op de echte stemmen. Door de manier van opnemen (een trillende toeter die de trillingen met een naald in de was trekt) ging er veel van de klank verloren en was het ook heel moeilijk te verstaan. De proefpersonen hadden langzaam en duidelijk moeten praten, maar dat had niet veel geholpen. En ik altijd maar denken dat mensen vroeger heel vreemd praatten en dat zangstemmen toen heel lelijk waren. Bleek aan de opnametechniek te liggen. Eyeopenertje.

Een weekend skepticisme in Manchester 9
De etalage van een helderziende (‘psychic’). Volgens Polidoro zijn ze in te delen in categorieën: naive (naïef), deluded (misleid), unlikely (onwaarschijnlijk), bereaved (achtergebleven als nabestaande), cunning (sluw), differently ‘honest’ (anders ‘eerlijk’) (foto: wikipedia).
Massimo Polidoro over helderzienden

De volgende spreker was Massimo Polidoro, die een hilarische uiteenzetting deed over verschillende types ‘psychics’ (helderzienden) die hij tegengekomen was onder andere in zijn werk voor de James Randi Foundation. De categoriën waren: naive (naïef), deluded (misleid), unlikely (onwaarschijnlijk), bereaved (achtergebleven als nabestaande), cunning (sluw), differently ‘honest’ (anders ‘eerlijk’). Vooral de ‘unlikely’ categorie kreeg de lachers op de hand, omdat deze mensen dingen claimden die niet echt nuttig waren. Zo was er een vrouw die beweerde dat ze rauwe eieren kon mummificeren. Dat duurde dan wel 9 dagen. En na testen bleek dat niet-ingestraalde eieren er dan net zo uitzagen. Tja, en bij alle ‘psychics’ die hij onderzocht had bij wie de krachten opeens toch niet optraden, waren er altijd wel excuses. Hij had zelf nog niet meegemaakt dat na ‘ontmaskerd’ te zijn mensen toegaven: misschien heb ik mezelf wel voor de gek gehouden.

Omdat ik al behoorlijk veel dingen had gehoord en de stoeltjes behoorlijk krap waren, besloot ik de toespraak van Richard Saunders te missen. De avond (met diner) werd zeer kundig aan elkaar gepraat door Dr. Richard Wisemann. Hij kan niet alleen prima schrijven, maar ook goed praten, het was een echte show.

Een weekend skepticisme in Manchester 10
Edzard Ernst heeft het niet zo op Prins Charles, die alternatieve middeltjes aanprijst (foto: smh.com.au).
Edzard Ernst over alternatieve geneeskunde

Zondagochtend zaten we om 10 uur weer ‘fris’ in de zaal. De dag werd geopend door Prof. Dr. Erzard Ernst. Hij heeft veel onderzoek gedaan naar ‘Alternative medicine’. Sommige van die onderzoeken werden gefinancierd door de beroepsgroep zelf. Dit leidde nogal eens tot problemen als de uitkomst de opdrachtgever niet zinde (lees: geen effect) en Ernst dan toch wilde publiceren. Hij noemde ook alternatieve geneeswijzen die wél werken, zoals sint-janskruid waarvan het effect op depressie is bewezen. Ernst is een fervent opponent van Prins Charles die allerlei onbewezen alternatieve geneeswijzen promoot. Er kwamen heel wat spotprenten voorbij… Ernst vond dat het onderzoek naar alternatieve geneeswijzen vaak wordt belemmerd door emoties. Ernst: ‘It is science, not religion’! Zijn interessante boek ‘Tricks or Treatment’ heb ik ter plekke aangeschaft en laten signeren.

UFO’s: ‘I know what I saw’

Daarna een presentatie van Ian Ridpath over UFO’s. Grotendeels kende ik de verhalen al wel, maar hij was zo grondig dat er toch weer interessante, voor mij nieuwe zaken behandeld werden. Een frappant gegeven was iets dat ook al naar voren was gebracht door Massimo Polidoro: mensen blijven geloven in hun waarneming, ook als de feiten die tegenspreken (zie het voorbeeld van de panda die ik eerder noemde). Als mensen horen dat wat ze voor een UFO aanzagen vermoedelijk een ‘Chinese Lantern’ is geweest, zeggen ze tegen beter weten in ‘nee, dat was het niet. I know what I saw’.

‘Closet atheism’ in de Islam

Voor wie het nog niet moe was, was er daarna een lezing van Maryam Namazie over ‘Secularism, social cohesion and citizenship’. Ze vertelde dat in Engeland en Nederland alternatieve islamitische rechtspraak (‘sharia law courts’) plaatsvindt en dat er onder moslims ook atheïsten zijn (sommigen met boerka) die daar niet voor uit komen (het zijn ‘closet atheists’). De normen van de samenleving waarin mensen leven kunnen erg dominant zijn en het is dan ook een grote denkfout om alle moslims over één kam te scheren.

Een weekend skepticisme in Manchester 11
De Amerikaanse skepticus Joe Nickell legde in twee plaatjes uit hoe we ‘Ogopogo’ kunnen zien. Als een monster?
Joe Nickell: ga op onderzoek uit

Joe Nickell sloot de dag af met het motto: ‘Blijf niet achter de computer zitten om iets uit te zoeken, ga naar de plaats waar het gebeurd is en onderzoek het ter plaatse’. Dan kom je er achter dat het riviermonster Ogopogo (een cryptozoologisch dier) misschien wel bestaat uit vier otters die achter elkaar zwemmen (zie ook hier)! Als je blijft hangen bij de vage websites over dit onderwerp zie je dat natuurlijk nooit. Nickell vertelde ook hoe hij onderzocht dat de Nazca-lines in Peru met eenvoudige middelen kunnen worden gemaakt. Nickell is een aangenaam mens. Hij ziet zichzelf niet als debunker, hij vindt het belangrijk om respectvol te blijven naar mensen en hun claims.

Een weekend skepticisme in Manchester 12
Of als vier otters? Illustraties afkomstig van CSI.

Toen was het echter toch echt voorbij: QED 2012 zat er op. Een aanrader voor de volgende keer! En wie Manchester beter wil leren kennen mag de ‘Manchester Art gallery’ niet missen. Hier bevindt zich een van de meest bizarre stukjes curiosa: een poppenhuis met daarin opgezette kikkers (linkfroghouse)!

 

Foto voorzijde: deel van een foto van campbellpix’s photostream op flickr.

 

 

Filed Under: Algemeen, Bezochte activiteiten, Skepticisme Tagged With: Atheisme, cryptozoölogie, deborah hyde, edzard ernst, joe nickell, massimo polidoro, ophelia benson, qed, religie, skepticisme, ufo, weerwolven, wetenschappelijke fraude

Bewijs voor ‘psi’ opnieuw onderuitgehaald

21 March 2012 by Gert Jan van 't Land 16 Comments

Bewijs voor 'psi' opnieuw onderuitgehaald 13
De bekende psycholoog Daryl J. Bem publiceerde een jaar geleden een controversieel artikel ‘feeling the future’. Zijn onderzoeksresultaten zijn onderuitgehaald (foto: CSI.com).

Een jaar geleden was er veel media-aandacht voor een uiterst merkwaardig onderzoeksresultaat van de bekende psycholoog Daryl Bem: beslissingen van mensen kunnen worden beïnvloed door gebeurtenissen uit de toekomst. Dat schreef de emeritus hoogleraar van de bekende Amerikaanse Cornell Universiteit in een artikel in het gezaghebbende tijdschrift  Journal of Personality and Social Psychology (nr. 100, pp. 407-425).  Al snel werd duidelijk dat de resultaten van Bem niet konden kloppen. Andere onderzoekers probeerden de resultaten van Bem te herhalen, zonder succes. Daarover schreven we eerder op Kloptdatwel. Een artikel in het blad Skeptical Inquirer van CSI (the Committee for Scientific Investigation), de Amerikaanse zusterorganisatie van Skepsis, ontleedde de denk- en onderzoeksfouten van Daryl Bem. Andere wetenschappers kwamen met forse kritiek, zo blijkt o.a. uit dit artikel in de krant New York Times. Opnieuw is er een onderzoek dat de resultaten van Bem onderuithaalt. Bem weigert de bewijzen te accepteren en ook het Journal of Personality and Social Psychology weigert om het artikel van Bem te corrigeren. De redactie wilde het onderzoek dat de resultaten van Bem corrigeert niet publiceren. 

Het was geen toeval dat het artikel van Daryl Bem een jaar geleden leidde tot wereldwijde aandacht. Het had alle ingrediënten voor gegarandeerd mediasucces: een pakkende titel (‘feeling the future’), een bekende professor van een topuniversiteit, een mysterieus onderzoeksresultaat dat het bestaan van ‘psi’ lijkt aan te tonen en de ‘magical ingredient’ sex. In één van in totaal negen experimenten moesten de deelnemers raden achter welk gordijntje op hun computerscherm zich een plaatje zou bevinden. Pas na het maken van een keuze voor een bepaald gordijntje zette de computer willekeurig een plaatje achter één van de twee gordijntjes. Als de computer een erotisch plaatje selecteerde (door Bem aangeduid als ‘explicit reinforcement for correct ‘precognitive’ guesses’) dan raadden de kandidaten het correcte gordijntje veel vaker dan wat als toeval verklaarbaar is. Aldus Bem. Maar Bems experiment zat verkeerd in elkaar en kon deze resultaten helemaal niet onderbouwen, betoogt  een artikel in het blad Skeptical Inquirer. Daarvoor deugden de opzet (methodologie) van het experiment en de gebruikte statistische methoden gewoon niet. Dat bezwaar gold volgens de Skeptical Inquierer ook voor de andere 8 experimenten die Bem beschreef.

Bewijs voor 'psi' opnieuw onderuitgehaald 14
De onderzoeker Richard Wiseman onderzocht de resulaten van Daryl Bem opnieuw en vond geen bewijs voor diens resultaten (foto: richardwiseman.com, Antje M. Pohsegger).

Nu zijn 3 van de 9 experimenten van Daryl Bem exact herhaald door de skeptische onderzoekers Stuart Ritchie en Richard Wiseman. Volgens deze onderzoekers leverden de experimenten geen enkele aanwijzing op voor het bestaan van precognitie. Het betreft geheugentesten: het in de toekomst oefenen van een verzameling woorden zou, geholpen door een ‘stimulus seeking statement’, volgens Bem een positieve invloed hebben op de herinnering aan deze woorden in het heden. Als het waar zou zijn zou dit een zegen zijn voor iedere student. Ritchie en Wiseman vonden echter hiervoor geen enkele aanwijzing. De abstract van hun artikel luidt:

‘Nine recently reported parapsychological experiments appear to support the existence of precognition. We describe three pre-registered independent attempts to exactly replicate one of these experiments, ‘retroactive facilitation of recall’, which examines whether performance on a memory test can be influenced by a post-test exercise. All three replication attempts failed to produce significant effects’  

Ritchie en Wiseman zijn van mening dat Daryl Bems onderzoek slechts ‘experimentele artefacten’ (schijnresultaten) heeft opgeleverd.

Bem stelt in een reactie op het artikel van Ritchie en Wiseman dat het prematuur is om zijn onderzoeksresultaten te verwerpen. Hij stelt dat meer onderzoek nodig is. Verder verdedigt hij zich uiterst zwak door de bal op de man te spelen. Bem suggereert dat de resultaten van Ritchie en Wiseman mede het gevolg zijn van hun skeptische houding: ‘Ritchie, Wiseman, and French are well known as psi skeptics, whereas I and the investigators of the two successful replications are at least neutral with respect to the existence of psi’. Bem verwijst daarmee in één adem ook naar het kritische stuk dat de skepticus Chris French op 15 maart 2012 schreef in de Engelse krant The Guardian (‘Precognition studies and the curse of the failed replications’). Met deze verdediging maakt Bem zich uiterst verdacht. Bem introduceert hiermee zonder spoor van bewijs een nieuwe variabele die zijn onderzoeksresultaten zou kunnen verklaren: de welwillende of neutrale onderzoeker. Hiermee schendt Bem een aantal belangrijke wetenschappelijke uitgangspunten. Hij noemt een verklarende factor voor zijn vreemde onderzoeksresultaten die hij in zijn artikel niet heeft benoemd. Ook stelt hij de herhaalbaarheid en dus de objectiviteit van wetenschappelijk onderzoek ter discussie.

Bewijs voor 'psi' opnieuw onderuitgehaald 15
Voor veel alternatieve media waren de resultaten van Daryl Bem ‘gefundenes fressen’. Ik ben benieuwd of deze media ook aandacht zullen besteden aan de nieuwe onderzoeksresultaten van Ritchie en Wiseman. Hier een voorbeeld van de aandacht die het artikel van Bem opleverde in het tijdschrift ‘Atlantis Rising’, gewijd aan ‘ancient mysteries, the unexplained, future science’.

Het meest treurigmakend is misschien niet eens de reactie van Daryl Bem. Echt verdrietig is dat Ritchie en Wiseman hun artikel zonder succes aanboden aan het Journal of Personality and Social Psychology, het tijdschrift dat Bem eerder ruim baan gaf voor zijn vreemde onderzoeksresultaten. Ook twee andere toptijdschriften weigerden het artikel van de twee skeptische onderzoekers. Zijn deze tijdschriften meer geïnteresseerd in pakkende nieuwtjes dan in wetenschappelijke vooruitgang? Niet echt bemoedigend voor onderzoekers die vreemde resultaten opnieuw tegen het licht willen houden. En daarmee niet echt bevorderlijk voor het zelfreinigend vermogen van de wetenschap. Uiteindelijk bood het internet-tijdschrijft PlosOne ruimte voor het artikel van Ritchie en Wiseman.

 

Met dank aan dit artikel op de website whyevolutionistrue.

Filed Under: Paranormaal, Wetenschap Tagged With: chris french, Daryl Bem, paranormaal, precognitie, richard wiseman, Stuart Ritchie, wetenschappelijke fraude

Wat dreef Diederik Stapel?

25 January 2012 by Gert Jan van 't Land 4 Comments

Op Kloptdatwel hebben we al verschillende keren aandacht besteed aan de omvangrijke wetenschapsfraude van de Tilburgse hoogleraar Diederik Stapel. Hij verzon jarenlang onderzoeksgegevens. Vaak stelden we de vraag: ‘hoe komt zo’n man daar nu toe, wat heeft hem gedreven?’ Een interessant artikel in het blad Nature geeft een aannemelijke verklaring.

Het artikel verwijst naar het bekende experiment van Stanley Milgram uit 1963. In dit experiment bleken veel mensen bereid om proefpersonen te straffen voor foute antwoorden. Dat gebeurde met stroomstoten. Bij de eerste fouten deelden de deelnemers aan het experiment een lichte straf uit (een stroomstootje van 15 Volt). Maar veel deelnemers bleken bereid om stapje voor stapje de straf te verhogen om uiteindelijk op dodelijke stroomstoten uit te komen. In latere onderzoeken gebeurde consequent hetzelfde. Het artikel in Nature noemt hiervoor de volgende reden: iedere keer wordt de laatst uitgedeelde straf de (nieuwe) norm om de volgende straf te beoordelen. Op die manier werden de normen van de deelnemers aan het Milgram-experiment stapje voor stapje opgerekt totdat ze dingen deden waarvan ze zelf niet hadden gedacht dat ze die ooit zouden (kunnen) doen. 

Wat dreef Diederik Stapel? 16
Toponderzoeker Diederik Stapel bekende onlangs dat hij onderzoeksgegevens heeft verzonnen

Nature veronderstelt dat dit effect ook bij wetenschapsfraudeurs optreedt. Ze zetten een eerste kleine stap, bijvoorbeeld een slordigheid die bewust niet wordt gecorrigeerd. Dit creëert een nieuwe norm, een nieuw uitgangspunt. Ineens lijkt het ook niet meer zo erg als een onwelgevallig meetresultaat wordt genegeerd. Ook dat gedrag creëert weer een nieuwe normaalsituatie. Het eindresultaat is dat het stapje voor stapje normaal wordt om alle onderzoeksresultaten te verzinnen. Onderwijl houdt de fraudeur zich voor dat zij of hij eigenlijk helemaal geen fraudeur is, iedere keer gaat het toch maar om een heel klein stapje in de verkeerde richting? Nature beschrijft dit proces als volgt:

‘To understand fraud in science, the useful lesson is the significance of that first tiny step. Every minor transgression — dropping an inconvenient data point, or failing to give credit where it is due — creates a threat to self-image. The perpetrators are forced to ask themselves: am I really that sort of person? Then, to avoid the discomfort of this threat, they rationalize and justify their way out, until their behaviour feels comfortable and right. This makes the next transgression seem not only easier, but even morally correct’.  

Het artikel wijst ook op een andere belangrijke consequentie van het Milgram-experiment: de meeste mensen zijn blijkbaar bereid om stapje voor stapje hun normen op te rekken om uiteindelijke dingen te doen die absoluut onaanvaardbaar zijn. Nature vraagt zich af of dit niet ook betekent dat in veel wetenschappers een potentiële wetenschapsfraudeur schuilt. Nature onderstreept het belang van controle en samenwerking in de wetenschap. De moraal is volgens Nature: ‘breng ons niet in verzoeking’.

 

De getoonde foto is gemaakt door fotograaf Jack Tummers. Klik hier voor zijn website en meer foto’s van Diederik Stapel.

Filed Under: Kort, Wetenschap Tagged With: diederik stapel, fraude, milgram experiment, nature, wetenschappelijke fraude

Ruim 100 fraudezaken bij universiteiten sinds 2005

15 January 2012 by Gert Jan van 't Land 26 Comments

Ruim 100 fraudezaken bij universiteiten sinds 2005 17
NRC analyseert dit weekend wetenschapsfraude in Nederland

De Nederlandse universiteiten behandelden sinds 2005 102 gevallen van wetenschapsfraude. Ruim 27 zaken werden gegrond verklaard en zeker 16 wetenschappers zijn bestraft. Ze werden ontslagen, overgeplaatst of berispt. Dat meldt de krant NRC Weekend dit weekend op basis van een enquete die de krant heeft gehouden onder universiteiten en onderzoekscentra.  Een korte samenvatting.

In de meeste gevallen ging het om plagiaat. Maar ook het verzinnen van gegevens kwam voor. Soms werden auteursnamen onterecht weggelaten bij publicaties. De krant vindt het aantal meldingen opvallend laag. Op basis van vergelijking met andere landen zou een hoger aantal fraudegevallen voor de hand liggen. Uit het artikel blijkt dat de verschillen tussen universiteiten groot zijn, meldt de NOS. De universiteit van Tilburg kende geen fraudezaken tot de affaire Stapel waarover we op Kloptdatwel al regelmatig hebben bericht. Stapel had veel onderzoeksgegevens verzonnen. Hij is inmiddels ontslagen en moet zich vermoedelijk ook bij de rechter verantwoorden.

Ruim 100 fraudezaken bij universiteiten sinds 2005 18
Het manipuleren van onderzoeksmateriaal is een vorm van wetenschapsfraude (bron: Universiteit van Berkeley)

In de Wikipedia is een artikel over wetenschapsfraude opgenomen. Wetenschappers worden vaak gedreven door carrièredruk, luiheid en doordat de gelegenheid zich gemakkelijk voordoet. Het artikel zet een groot aantal vormen van fraude op de rij, maar in hoofdzaak gaat het om drie vormen: (a) het verzinnen van gegevens, (b) het manipuleren van onderzoeksapparatuur / onderzoeksmateriaal en (c) plagiaat ofwel het overnemen van gegevens van anderen zonder bronvermelding. Het artikel schetst verder dat degene die de fraude aan de kaak stelt (de ‘klokkenluider’) vaak kan rekenen op tegenwerking. Er staan voor het onderzoeksinstituut immers vaak grote belangen op het spel.

Ruim 100 fraudezaken bij universiteiten sinds 2005 19
Bescherming van klokkenluiders is belangrijk. Het wetenschappelijke tijdschrift Nature stelde met deze striptekening wetenschapsfraude aan de orde.

Misschien is het wel daarom dat de voorzitter van de Vereniging van Universiteiten, Sijbolt Noorda, in NRC Weekend zegt dat de universiteiten zich beter moeten wapenen tegen fraude. Hij pleit voor een ombudsman of vertrouwenspersoon op elke universiteit. Ook pleit hij voor openbaarheid. NRC Weekend merkt fijntjes op dat alleen de Universiteit van Leiden en het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam bereid waren hun frauderapportages aan NRC beschikbaar te stellen.

Ook wij denken dat openheid over fraude en bescherming van klokkenluiders erg goed zou zijn. Wetenschap moet zijn gebaseerd op verifieerbare en correcte bronnen en niet op verzinsels. Als dat fout gaat moet iedereen dat weten.

 

Foto voorzijde: looniechemist.blogspot.com

Filed Under: Uit het nieuws, Wetenschap Tagged With: diederik stapel, nrc, sijbolt noorda, wetenschappelijke fraude

  • « Go to Previous Page
  • Page 1
  • Page 2
  • Page 3
  • Page 4
  • Page 5
  • Page 6
  • Go to Next Page »

Primary Sidebar

Steun ons via:
Een aankoopbol.com Partner (meer info)
Of een donatie

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Skeptic RSS feed

  • Skepsis
  • Error
  • SBM
Inschrijvingen Skepsiscongres 2025 geopend: Was vroeger alles beter?
9 May 2025 - Ward van Beek
Inschrijvingen Skepsiscongres 2025 geopend: Was vroeger alles beter?

.Het vorige congres ligt nog vers in ons geheugen, maar omdat ontwikkelingen steeds sneller gaan zijn wij alweer druk bezig met het Skepsiscongres 2025, op zaterdag 1 november a.s.  De maatschappij bekeken met een skeptische bril Je hoort het vaak:…Lees meer Inschrijvingen Skepsiscongres 2025 geopend: Was vroeger alles beter? › [...]

Graancirkels op European Skeptics Congress 2024
7 May 2025 - SkepsisSiteBeheerder
Graancirkels op European Skeptics Congress 2024

Voordracht van Francesco Grassi op ESC2024 in Lyon.Lees meer Graancirkels op European Skeptics Congress 2024 › [...]

SKEPP wordt 35… en dat vieren ze!
27 April 2025 - SkepsisSiteBeheerder
SKEPP wordt 35… en dat vieren ze!

Onze Belgische zusterorganisatie SKEPP bestaat dit jaar 35 jaar. Op zaterdag 10 mei vieren ze dat met een mooi programma. Hoofdgast is de bekende skepticus en emeritus hoogleraar psychologie Chris French die onlangs ook tot erelid van SKEPP werd benoemd.…Lees meer SKEPP wordt 35… en dat vieren ze! › [...]

RSS Error: A feed could not be found at `https://skepp.be/feed`; the status code is `404` and content-type is `text/html; charset=UTF-8`

Dr. Vinay Prasad is Now the Medical Establishment. It’s His Job to Run RCTs, and It’s Our Job to Call Him a Lying Piece of $#!& if He Fails.
9 May 2025 - Jonathan Howard

"I wish Vinay all the best for his new role. It's a whole new state of play when the buck stops with you." The post Dr. Vinay Prasad is Now the Medical Establishment. It’s His Job to Run RCTs, and It’s Our Job to Call Him a Lying Piece of $#!& if He Fails. first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Breathing Easy: Treating Allergic Rhinitis
8 May 2025 - Scott Gavura

Spring is a miserable season for those with seasonal allergies. There are effective drug- and non-drug measures that can control most symptoms effectively. The post Breathing Easy: Treating Allergic Rhinitis first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Pig Heart Xenografts for Infants
7 May 2025 - Steven Novella

Organ transplant is a potentially lifesaving medical intervention, but there is a critical lack of donor organs. Even in a wealthy country like the US, there are about 100,000 people on the waiting list for an organ transplant, but only about 23 thousand organs become available each year. About 6 thousand people die each year while on the waiting list. For this […] The post Pig Heart Xenografts for Infants first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Recente reacties

  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc JacobsOp https://archive.is/1Exnu staat een gearchiveerde versie van een recente posting van Ronald Meester op LinkedIn. In deze posting verwijst
  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc JacobsEen verbeterde versie van Hoofdstuk 6 van dit rapport van Ronald Meester en Marc Jacobs is op 22 april 2025
  • Hans1263 on Volgens Maurice de Hond beschikt hij over telepathische gavenHet filmpje waarin hij een trucje met Jeroen Pauw uithaalt, bewijst natuurlijk helemaal niets, ja misschien het denkniveau van De
  • Renate1 on De linke weekendbijlage (17-2025)En de paashaas is er snel vandoor gegaan,
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (17-2025)@Renate1 Nee, de paashaas heeft het in een mandje op zijn rug. 😅😅😅

Archief Kloptdatwel.nl

Copyright © 2025 · Metro Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in