Kloptdatwel?

Uit het nieuws

Is er echt een probleem met excellente leerlingen op het VWO?

by 25 Comments

Een ANP-bericht met als kop ‘Kwart van slimme vwo’ers niet in 6 jaar klaar’ werd donderdag 14 juni op veel nieuwssites klakkeloos overgenomen (onder andere de Volkskrant, Trouw, Nu.nl). De argeloze lezer krijgt snel de indruk dat er een specifiek probleem is voor de slimmerds en dat ze het misschien nog wel slechter doen dan hun medeleerlingen die met een lagere CITO-score aan het VWO begonnen. De onderzoekers spreken namelijk over een ‘schrikbarend hoog’ percentage. Het klinkt in eerste instantie nogal verontrustend, maar ik had er niet meteen een beeld bij. Is dat kwart nou veel meer dan je mag verwachten? Is het echt zo dramatisch? Het is maar hoe je ernaar kijkt. 

Merkwaardig genoeg trof ik in geen van de berichten een link of anderszins bruikbare verwijzing naar het echte onderzoek. Het knippen en plakken van ANP-berichten heeft natuurlijk ook weinig met journalistiek te maken, maar het valt toch steeds weer op dat er werkelijk geen enkele moeite wordt gedaan om zo’n bericht van wat achtergrond en nuance te voorzien. Geen van de sites die het bericht overnamen zal vermoedelijk het rapport zelf gezien hebben. Het kostte mij niet veel moeite om het te vinden: eerst even kijken bij het onderzoeksbureau dat het uitvoerde (GION): nee, niets. Dan maar bij de opdrachtgever, het ministerie van OCW. En daar staat het dan, een stevig rapport van 118 pagina’s.

Er staat erg veel in, maar mijn oog viel snel op tabel 3.16 (blz. 36):

Is er echt een probleem met excellente leerlingen op het VWO? 1

De tabel behoeft volgens mij weinig toelichting. De CITO-scores van 549 en 550 werden in het onderzoek opgevat als ‘excellent’. Een score van 545 is wel zo’n beetje de laagste waarmee je het VWO in kunt gaan. Ik zie hier weinig verontrustends aan, de tabel beantwoordt wel aan de verwachting die ik vooraf had. Misschien dat de percentages van alle CITO-score groepen wat beter kunnen, maar van een verontrustend beeld specifiek voor de ‘excellente’ groepen lijkt mij geen sprake. Hoe komen de onderzoekers daar dan bij? Dat wordt duidelijk als je wat verder bladert in het rapport. Op blz. 93 geven ze hun definitie van onderpresteren:

Wij hebben de (normatieve) opvatting gehanteerd dat het niet na zes jaar hebben behaald van het VWO-diploma als criterium voor ‘ondermaats presteren’ kan gelden.

Ja, zo kan ik het ook! Élke uitval wordt geïnterpreteerd als onderpresteren. Het gaat bijna zo ver dat ook uitval door overlijden als onderpresteren wordt beschouwd. In de percentages wordt daar gelukkig wel voor gecorrigeerd en het zal ook wel voor bovenstaande tabel zijn gebeurd. Maar er is geen correctie voor andere oorzaken van vertraging zoals ziekte en familieomstandigheden. Niet dat dat iets zal uitmaken voor de verhouding tussen de uitval van excellente en minder excellente leerlingen, maar het nuanceert wel dat ‘kwart van de slimmerds’ die niet in zes jaar het VWO doorloopt. Je hebt zo nog geen idee wat het terrein is dat überhaupt gewonnen kan worden door veranderingen in het onderwijs.

Is er echt een probleem met excellente leerlingen op het VWO? 2
Blindelings zoeken in data levert bijna altijd ‘wat’ op.

Vervolgens gaan de onderzoekers ijverig op zoek in de data om te kijken of er verschillen zijn te ontdekken tussen de groep excellente leerlingen die wel in zes jaar door het VWO fietst en de groep excellente leerlingen die ergens hapert. Dan wordt het wel snel data-vissen en moet je erg oppassen niet toevallige correlaties aan te treffen. We moeten ook bedenken dat alles is gebaseerd op een steekproef onder VWO’ers uit maar één startjaar, 1999. Ik zie niet al te veel slagen om de arm bij het vinden van de ‘oorzaken’ en de relevantie voor het onderwijs van nu.
Zo adviseren de onderzoekers om excellente leerlingen niet in gemengde HAVO/VWO klassen te laten beginnen, dat zou die excellente leerlingen 10% minder kans geven op een vlekkeloze doorstroom. Nou vraag ik me meteen af of die leerlingen niet om een heel goede reden gekozen hebben voor zo’n gemengde brugklas, maar de onderzoekers blijkbaar niet. Ook een gebrek aan ‘ordelijkheid’ wordt aangevoerd als een hindernis, maar dat kan net zo goed voor alle leerlingen gelden en niet specifiek voor de slimmerds (voor de gemiddelde groep wordt het niet als risicofactor gezien).

Kortom, het lijkt me weer een mooi staaltje naar de gewenste uitkomst toe redeneren. Natuurlijk moet er wat gedaan worden om te voorkomen dat onze toekomstige toppers onderweg een keertje struikelen. Anders blijft dat potje van 30 miljoen per jaar voor hoogbegaafde en excellente leerlingen ook maar ongebruikt op het ministerie staan …

 

Generaal pardon voor 38 heksen

by 84 Comments

De gemeenteraad van Keulen heeft 38 heksen die in de West-Duitse stad ter dood waren veroordeeld postuum gratie verleend. Dat berichtte afgelopen vrijdag de Volkskrant. De heksenjacht die in de 16e en 17e eeuw z’n hoogtepunt bereikte, kostte in Keulen 34 vrouwen, drie mannen en een jongen het leven. Eén meisje van acht jaar oud bleef wel in leven, maar werd verbannen. In heel Duitsland zijn naar schatting 25.000 tot 30.000 mannen en vrouwen als heks terechtgesteld.

Generaal pardon voor 38 heksen 3
Het verbranden van ter dood veroordeelde heksen in Zwitserland in 1585. Een schilderij van Johann Jakob Wick (wikipedia).

Daarmee neemt Duitsland een groot deel van de in totaal 40.000 tot 60.000 dodelijke slachtoffers voor z’n rekening van de Europese heksenvervolging in de ‘vroege moderne tijd’, een periode die begon aan het einde van de middeleeuwen. De laatste officiële executie van een heks vond in Duitsland plaats in 1793, maar uit 1836 stamt een bericht van een vrouw die werd verdacht van hekserij en met geweld werd verdronken in een zogeheten ‘waterproef’. De Duitse Wikipedia biedt een grote hoeveelheid informatie over de heksenvervolging in Duitsland. Wie het Duits minder makkelijk vindt, kan dit artikel in de Engelse Wikipedia lezen (‘Witch trials in the Early Modern period’). Dit artikel gaat ook uitvoerig in op de diverse verklaringen voor de heksenvervolging – die variëren van de onzekerheid in de samenleving door veranderende omstandigheden, de strijd tussen katholicisme en protestantisme, tot welbewust beleid van de katholieke kerk om vroedvrouwen te vervolgen omdat deze kennis hadden over geboortebeperking.

Een van de bekendste heksen die in Keulen ter dood werd gebracht was Katharina Henot. Zij was aan het einde van de 16e / begin van de 17e eeuw een bekende onderneemster in Keulen. Ze was o.a. directeur van het plaatselijke postkantoor. Dat is haar mogelijk fataal geworden. Een invloedrijke politicus, graaf Leonhard II von Taxis, had andere plannen met de postbezorging. Er wordt verondersteld dat de graaf roddels heeft verspreid dat Henot een heks was om zo de controle te krijgen over het postkantoor. De Wikipedia:

‘From 1626 to 1631 a great witch trial was held in the city of Cologne. In 1627, a nun in the convent in the city had become “obsessed”. Rumors pointed out Henot, and the commission of the archbishop arrested both Henot in January 1627 and accused them of having caused several cases of death and sickness in the convent by use of magic. She was imprisoned and denied bail and protection’.

Generaal pardon voor 38 heksen 4
Een verslag van een heksenverbranding in het Duitse Schiltach uit 1533 (wikipedia).

Henot bleef tot het laatst ontkennen dat ze een heks was, ondanks langdurige marteling. Het hielp niets. Ze werd gewurgd en daarna verbrand op 19 mei 1627. Dit was in strijd met de toen geldende rechtsregels die eisten dat een heks moest bekennen voordat ze ter dood kon worden gebracht.

Bijna 400 jaar later heeft de protestantse geestelijke Hartmut Hegeler zich ingespannen voor eerherstel voor Henot. Hij diende een verzoek in bij de gemeenteraad van Keulen. Dat leidde dus op 28 juni 2012 tot het besluit om Henot en de andere veroordeelde heksen postuum gratie te verlenen. De beslissing was symbolisch, volgens TheLocal.de (Duits nieuws in het Engels). De gemeenteraad heeft immers formeel niet de bevoegdheid om beslissingen van de rechtbanken van de katholieke kerk ongedaan te maken:

‘The move was not a judicial act – authorities in modern day Germany do not have the power to overturn rulings made under the Holy Roman Empire. Instead, the move was intended to highlight how easily a person can be defamed to the point of no longer being seen as human, but a demon that deserves to die a horrible death’.

 

Helderzienden hebben geen bijzondere kennis

by 567 Comments

In NRC Handelsblad van afgelopen zaterdag trekt de Maastrichtse hoogleraar psychologie Harald Merckelbach ten strijde tegen de alsmaar voortdurende aandacht voor paragnosten/helderzienden. Terwijl onderzoek geen spaan heel laat van hun vermeende vaardigheden. Met name Robert ten Brink en het tv-programma ‘Het Zesde Zintuig’ (RTL) krijgen er van langs. 

Helderzienden hebben geen bijzondere kennis 5
Harald Merckelbach (haraldmerckelbach.nl)

Merckelbach legt uit dat in de afgelopen vijftig jaar veel onderzoek is gedaan naar de vermeende vaardigheden van paragnosten. Dat heeft niets opgeleverd:

‘Neem het werk van Martin Rieser, de eerste politiepsycholoog in de Verenigde Staten. Rieser ging in 1968 aan de slag bij de Los Angeles Police Department. Daar raakte hij geïnteresseerd in police psychics. Dit zijn paragnosten die de politie graag een handje willen helpen. Als de politie ten einde raad is, neemt ze zo’n uitnodiging wel eens aan. Maar heb je iets aan zulke paragnosten? Of stichten ze alleen maar verwarring? Reiser wilde het weten. Hij bedacht een simpel experiment. Hij gaf paragnosten en studenten sporen die op een heuse plaats delict waren veilig gesteld. Het kon gaan om een wapen, kleding of een stuk papier. Alleen de politie kende de details van het misdrijf. Met de sporen in de hand moesten de proefpersonen van Reiser het misdrijf zien te reconstrueren. De paragnosten ratelden er zelfverzekerd op los. Ze vertelden zes keer zoveel als de studenten. Maar ze kwamen nooit met meer correcte informatie op de proppen. Per saldo creëerden de paragnosten dus mist. Vandaar de conclusie van Reiser; niet doen, die para’s.’

Volgens Merckelbach staan deze resultaten (en die van andere onderzoeken die ook niets opleverden) in schril contrast met de aandacht in de media voor paragnosten, niet alleen in de de Verenigde Staten, maar ook in Nederland. Hollywood-series zoals Psychic Detectives vormden in Nederland inspiratie voor het tv-programma Het Zesde Zintuig.

Helderzienden hebben geen bijzondere kennis 6
Robert ten Brink presenteerde in de jaren tachtig ‘cijfers en letters’. Met dit programma droeg Ten Brink nog bij aan ons denkvermogen. Nu hij betrokken is bij Het Zesde Zintuig is daarvan helaas veel minder sprake (foto: Wikipedia).

Volgens Merckelbach laten de paragnosten onder leiding van Robert ten Brink (tegenwoordig: Lieke van Lexmond) goed zien waarop hun succes berust: ze ‘retrofitten’ hun uitspraken totdat die voldoende lijken op de werkelijkheid. Een paragnost ‘krijgt een puntdak door’. Geconfronteerd met de werkelijkheid wordt het puntdak uiteindelijk ‘een friettent’. Zo kun je elke voorspelling achteraf terugredeneren (‘retrofitten’) naar de werkelijkheid. Van serieuze toetsing van voorspellingen is geen sprake. Volgens Merckelbach voedt de dankbaarheid van onzekere klanten de zelfverzekerdheid van de paragnosten. En Robert ten Brink helpt ze om hun onbewezen kunsten maatschappelijk aanvaardbaar te houden.

In het verleden heeft Skepsis contact opgenomen met de redacties van paranormale tv-programma’s en omroepbesturen. De reactie daar was onveranderlijk ‘waar maken jullie je dik om, dit is toch maar amusement’. De redacties en de omroepen weten natuurlijk wel beter. Het gaat om geld verdienen met de lichtgelovigheid van anderen.

 

 

Wie meer wil weten over helderziendheid en paragnosten kan de volgende artikelen op de website van Skepsis lezen:

 

 

Illustratie voorpagina: aaarghcartoons.blogspot.nl

Indiaas skepticus beschuldigd van blasfemie

by 12 Comments

Als er wat in het nieuws komt over religieuze tegenstellingen in India, gaat het meestal om problemen tussen moslims en hindoes. Maar onder katholieken blijken net zulke heetgebakerde personen voor te komen. Vooraanstaand scepticus Sanal Edamaruku wordt achtervolgd door een serie aanklachten wegens blasfemie. Het is zo serieus dat hij inmiddels naar Finland is uitgeweken om arrestatie te voorkomen. En het begon allemaal met een simpele uitleg hoe het kan dat er water druppelt van een beeld van een gekruisigde Christusfiguur voor een kerk in Mumbai.

Indiaas skepticus beschuldigd van blasfemie 7
Sanal Edamaruku

Sanal Edamaruku is voorzitter van de Indian Rationalist Association en in het land dat ook bekend staat om zijn fakirs, goeroes en meer van dat soort figuren, heeft hij al heel wat demystificaties op zijn naam staan. In een spraakmakende confrontatie met ‘s lands machtigste  ‘tantrik’ op live televisie overleefde hij bijvoorbeeld zonder problemen al diens krachtige rituelen die erop gericht waren hem te doden in deze ‘ultimate destruction ceremony’. In februari 2011 werd Edamaruku fellow van het Committee for Skeptical Inquiry.

Een kort filmpje legt uit waarmee de affaire begon. Edamaruku werd uitgenodigd door een televisiezender om te onderzoeken of er geen rationele verklaring gegeven kon worden voor het wonderlijke druppen van water van een crucifix voor een kerk in Mumbai (Our Lady of Velankanni). Dat bleek een koud kunstje: binnen een half uur had Edamaruku ontdekt dat het gaat om capillaire opzuiging van water uit een verstopte afvoerpijp van een nabijgelegen wasruimte.

Indiaas skepticus beschuldigd van blasfemie 8
Water druppelt van een crucifix in Mumbai

Nu lijkt dit niet meer dan de eerste aanleiding voor de aanklachten vanwege blasfemie. Die lijken namelijk meer gebaseerd te zijn op de discussie die daarna op dezelfde televisiezender werd gevoerd tussen Edamaruku en een aantal betrokken katholieken (onder andere de priester van de bewuste kerk). Op een gegeven moment belt ook de aartsbisschop van Mumbai zelf en gaat in discussie met Edamaruku.
Die discussie staat ook op YouTube, maar is lastig te volgen, omdat die begint in Hindi, weliswaar later overschakelt op Engels (na 10 minuten), maar het loopt nogal door elkaar. In een interview op website  The Pod Delusion legt Edamaruku in eigen woorden uit wat er speelt (directe link het bewuste audiofragment). Dat is overigens wel een beetje een eenzijdige weergave van het debat, want daarin gaat Edamaruku over van alles en nog wat te keer tegen de bisschop: Galilei, Bruno, exorcisme, Hitler, Mussolini, al dat soort stokpaardjes tegen de rooms-katholieke kerk komen voorbij.

De katholieke organisaties nemen het hem formeel dus voornamelijk kwalijk dat hij gezegd zou hebben dat de kerk dit specifieke geval als wonder heeft aangeduid om op die manier geld op te halen, wat niet zo zou zijn. De bisschop beschuldigt Edamaruku ervan te snel conclusies getrokken te hebben en claimt dat de kerk dit soort ‘wonderen’ altijd eerst goed onderzoekt op wetenschappelijke wijze voordat het als wonder wordt aangenomen.
Maar van dat soort serieus onderzoek door de kerk is volgens Edamaruku geen spoor te bekennen. Hij werd bij zijn onderzoek ter plekke door vertegenwoordigers van katholieke organisaties belaagd en er werd ontkend dat water überhaupt omhoog zou kunnen stromen. Duidelijk naar voren komt dat er een grote discrepantie bestaat tussen de officiële handelswijze van de katholieke kerk in dit soort zaken en de manier waarop lokale organisaties hier mee omgaan.
Natuurlijk heeft de kerk niet zelf de aanklachten ingediend, maar is dat door aanverwante organisaties gedaan. Het komt allemaal nogal overtrokken over en het lijkt er eerder op dat er andere rekeningen te vereffenen zijn of dat iemand zijn gezicht moet redden. Geëist wordt namelijk dat Edamaruku zijn excuses aanbiedt. En die vindt op zijn beurt dat de kerk zijn excuses zou moeten aanbieden voor het feit dat ze heeft laten gebeuren dat veel gelovigen het water als ‘heilig water’ dronken, terwijl het misschien wel uit een verontreinigde afvoerpijp afkomstig is.

Een artikel uit The Hindu geeft wat meer achtergrondinformatie over deze blasfemiewetgeving, die al vaker is (mis)bruikt om kunstenaars en intellectuelen lastig te vallen. Probleem voor Edamaruku is niet zozeer die rechtzaak zelf, die hij graag lijkt aan te gaan om het idiote van die blasfemiewetgeving aan te tonen, maar het feit dat het gaat om een strafbaar delict, waarbij je niet op borgtocht vrij je rechtzaak kunt afwachten. Het vooruitzicht gearresteerd te worden en niet zeker te zijn van hoe lang je dan in gevangenis op je proces moet wachten is natuurlijk niet zo aantrekkelijk. Vandaar dat hij nu toch (tijdelijk?) naar Finland is uitgeweken (volgens een bericht van James Randi).

Lees meer over deze zaak op:

Je kunt een online petitie op change.org tekenen die probeert de aartsbisschop van Mumbai te bewegen zijn volgelingen de aanklachten in te laten trekken.

[Update 27 juni 2012] Via een CSI-blog eindelijk een linkje gevonden naar hoe de opponenten van Edamaruku tegen de zaak aankijken:  Mr. Sanal No Church Authority Claimed that the Irla Cross Dripping Was a Miracle. Het maakt de gang van zaken wel iets duidelijker. Het lijkt erop dat Edamaruku voor zijn bezoek aan Mumbai, een paar dagen eerder vanuit Delhi het hele wonder  vrij gemakzuchtig had weggezet als oplichterij van de lokale priester (hij zou gezegd hebben dat het ging om een beeld van gips en dat de priester er gewoon water van boven af in zou gieten). Dat schoot in het verkeerde keelgat van de Association Of Concerned Catholics (volgens mij het clubje van die nogal schreeuwerige dame in het filmpje) en die daagde Edamaruku om te komen kijken (ze betaalden zijn ticket) en hem te confronteren met zijn ongelijk. Het televisieprogramma was onderdeel van de deal: Edamaruku zou zijn ongelijk moeten bekennen en excuses aanbieden of de juridische gevolgen ondergaan.
Helaas voor de fanatieke gelovigen, moest Edamaruku weliswaar toegeven dat zijn eerste gedachten over het wonder niet klopten, maar vond hij wel snel uit hoe het dan wel zat (die capillaire werking). Om een of andere reden hadden ze geen rekening gehouden met die uitkomst en hielden ze strak vast aan hun ingezet plan: excuses of rechtzaak.

Perverse pinguïns leidden tot zelfcensuur

by 34 Comments

Necrofilie, verkrachting van minderjarigen, publiekelijk masturberen – het is allemaal onderdeel van een normale dag in het leven van de Adélie-pinguïn. George Levick, deelnemer aan de Zuidpoolexpeditie van Robert Scott (1910-1913), was zó geschokt door het gedrag van de pinguïns dat hij besloot om er niet over te publiceren. In plaats daarvan maakte hij een gecodeerd verslag dat werd verspreid onder een selecte groep wetenschappers. Onlangs werd het verslag teruggevonden in het Engelse Natural History Museum en alsnog gepubliceerd. Een geval van wetenschappelijke zelfcensuur.

Perverse pinguïns leidden tot zelfcensuur 9
Een Adélie Pinguin op een ei. Zo ziet de pinguïn er wel lief uit. De Engelse onderzoeker Levick schrok echter in 1910-13 van het gedrag van de pinguïns (foto: Wikipedia).

Douglas Russel die het verslag ontdekte vertelt op de website van Discovery:

‘As it was boldly headed ‘Not for Publication’ it immediately caught my eye,” Douglas Russell, who discovered the pamphlet, told LiveScience. “As the curator of birds eggs and nests at the Natural History Museum and having had a long-standing interest in polar research, I knew of George Murray Levick and that this was, as the header suggested, fascinating but totally unpublished work. … “Some of the things he noticed profoundly shocked him,” Russell said. For instance, Levick noted the penguins’ autoerotic tendencies, and the seemingly aberrant behavior of young unpaired males and females, including necrophilia, sexual coercion, sexual and physical abuse of chicks, non-procreative sex and homosexual behaviors. Considered too explicit for society at the time, the pamphlet wasn’t published with the other Terra Nova expedition reports. As such, it remained hidden in the bird collections at the museum to be uncovered recently by Russell’.

De ontzetting van Levick spreekt uit zijn verslag. Hij beschrijft bijvoorbeeld als ‘afschuwelijk immoreel gedrag’ een geval waarin een mannetje een gewond vrouwtje verkracht:

‘I saw another act of astonishing depravity today. A hen which had been in some way badly injured in the hindquarters was crawling painfully along on her belly. I was just wondering whether I ought to kill her or not, when a cock noticed her in passing, and went up to her. After a short inspection he deliberately raped her, she being quite unable to resist him’.

Levick schreef zijn verslag in code: hij gebruikte Griekse lettertekens om Engels te schrijven. Nu is alles netjes in het Engels ‘vertaald’ en gepubliceerd in het tijdschrift Polar Record.

Perverse pinguïns leidden tot zelfcensuur 10
Hier een foto van een deel van het verslag van Levick. Je kunt zien dat hij Griekse letters gebruikte om Engelse woorden te schrijven (foto: whyevolutionistrue).

Discovery geeft aan dat het niet juist is om het gedrag van de pinguïns naar menselijke maatstaven te beoordelen. De diertjes zijn ‘chemically wired’ om een bepaalde respons te vertonen. Als ze een vrouwtje zien in een bepaalde houding slaan ze hun slag, levend of dood. Wie meer over dit gedrag wil weten kan terecht bij het onderzoek naar necrofilie bij eenden (‘The First Case of Homosexual Necrophilia in the Mallard Anas Platyrhynchos’) waarvoor de Nederlandse bioloog Kees Moeliker de Ig Nobelprijs won in 2003.

Het oorspronkelijke nieuwsbericht over dit onderwerp verscheen op 10 juni 2012 op de website van de BBC.