Kloptdatwel?

Gert Jan van 't Land

Op bezoek bij Berendien

by 9 Comments

Waren ze  nog maar op de buis – Kees van Kooten en Wim de Bie met hun ‘Keek op de week’. Ik mis Berendien, het kruidenvrouwtje ‘ûûûût Wisp’ dat in 1991-92 wekelijks de Keek-kijkers voorzag van onnuttige en hilarische kruidentips. Zij werd gecreëerd naar aanleiding van de destijds mateloos populaire Klazien uut Zalk. De NCRV gaf haar ruim baan op tv voor het propageren van ‘natuurmiddeltjes’ voor allerlei kleine kwalen. In 2009 protesteerde Cees Renckens, toen voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, tegen het vernoemen van een straat in Zalk naar het kruidenvrouwtje. Helaas zonder effect.

In deze clip wordt Berendien ontmaskerd als oplichtster (vanaf 2:35 – kijk zelf!). Verder wordt ze gebruikt om de bekende argumenten van de (gelovigen in) alternatieve geneeskunde op de hak te nemen en discussiëren Van Kooten en De Bie over zin en onzin van alternatieve geneeskunde (waarbij Van Kooten de rol speelt van gelovige en De Bie de scepticus is).

Uit de discussie van van Kooten en De Bie:

  • 0:50 Van Kooten: ‘Baat ‘t niet, dan schaadt het niet’. De Bie: ‘Het schaadt altijd, omdat het de mensen terugverwijst naar de middeleeuwen.’
  • 0:56 van Kooten: ‘Het is oeroude kennis uit vervlogen tijden die door wijze vrouwen als Berendien wordt doorgegeven’. De Bie: ‘Dat zijn sprookjes.’
  • 1:57 ‘[reguliere geneeskunde is beter] omdat de mensen de natuur hebben verbeterd’, Van Kooten: ‘Daar is het fout gegaan.’
  • 2:15 Van Kooten: ‘In zo’n [grote] aardappel zit toch meer dan in zo’n klein pilletje?’
  • 3:18 De Bie: ‘Dat is je reinste kwakzalverij, daar moeten we niet aan mee doen.’

Berendien maakt geneesmiddelen en haar critici verdacht:

Op bezoek bij Berendien 1
Berendien: ‘t zou me niets verbazen als die De Bie geld krijgt toegeschoven van de farmaceutische industrie om mij van de televisie te weren’ (foto uit besproken videoclip)
  • 1:12 Berendien: ‘De Bie is een harde jongen, die gelooft alleen maar in de chemische pillen van de dokter. ‘t Zou me niets verbazen als die centen vangt, die krijgt geld toegeschoven van de farmaceutische industrie om mij van de televisie te weren’.
  • 1:26 Berendien: ‘De chemische heren deinzen nergens voor terug, als ze het niet kunnen bewijzen in laboratoria dan deug’ het niet, terwijl ik honderden mensen heb genezen, gelukkige mensen nu, van alle rangen en standen’.

Ganzfeld and friends

by 9 Comments

Vandaag geen doorwrocht stuk. Wel een cartoon van ‘Ganzfeld and Friends’ dat ik vond op een forum uit 2008. Daar staan er nog een paar voor de liefhebber. Natuurlijk leuk voor de Garfield-fan. En leuk genoeg voor Kloptdatwel, dacht ik. Ganzfeld verwijst naar de experimenten die met name in de jaren ’70 en ’80 zijn gedaan met ESP (Extra Sensory Perception), ofwel telepathie. Deze experimenten hebben volgens skeptische onderzoekers geen enkele aanwijzing opgeleverd voor het bestaan van  ESP. Dit wordt betwist door sommige parapsychologen. Lees meer in de Wikipedia, in dit artikel uit het skeptische tijdschrift Skepter of in dit lemma uit de Skepdic .

Ganzfeld and friends 2

 

Bewijs voor ‘psi’ opnieuw onderuitgehaald

by 16 Comments

Bewijs voor 'psi' opnieuw onderuitgehaald 3
De bekende psycholoog Daryl J. Bem publiceerde een jaar geleden een controversieel artikel ‘feeling the future’. Zijn onderzoeksresultaten zijn onderuitgehaald (foto: CSI.com).

Een jaar geleden was er veel media-aandacht voor een uiterst merkwaardig onderzoeksresultaat van de bekende psycholoog Daryl Bem: beslissingen van mensen kunnen worden beïnvloed door gebeurtenissen uit de toekomst. Dat schreef de emeritus hoogleraar van de bekende Amerikaanse Cornell Universiteit in een artikel in het gezaghebbende tijdschrift  Journal of Personality and Social Psychology (nr. 100, pp. 407-425).  Al snel werd duidelijk dat de resultaten van Bem niet konden kloppen. Andere onderzoekers probeerden de resultaten van Bem te herhalen, zonder succes. Daarover schreven we eerder op Kloptdatwel. Een artikel in het blad Skeptical Inquirer van CSI (the Committee for Scientific Investigation), de Amerikaanse zusterorganisatie van Skepsis, ontleedde de denk- en onderzoeksfouten van Daryl Bem. Andere wetenschappers kwamen met forse kritiek, zo blijkt o.a. uit dit artikel in de krant New York Times. Opnieuw is er een onderzoek dat de resultaten van Bem onderuithaalt. Bem weigert de bewijzen te accepteren en ook het Journal of Personality and Social Psychology weigert om het artikel van Bem te corrigeren. De redactie wilde het onderzoek dat de resultaten van Bem corrigeert niet publiceren. 

Het was geen toeval dat het artikel van Daryl Bem een jaar geleden leidde tot wereldwijde aandacht. Het had alle ingrediënten voor gegarandeerd mediasucces: een pakkende titel (‘feeling the future’), een bekende professor van een topuniversiteit, een mysterieus onderzoeksresultaat dat het bestaan van ‘psi’ lijkt aan te tonen en de ‘magical ingredient’ sex. In één van in totaal negen experimenten moesten de deelnemers raden achter welk gordijntje op hun computerscherm zich een plaatje zou bevinden. Pas na het maken van een keuze voor een bepaald gordijntje zette de computer willekeurig een plaatje achter één van de twee gordijntjes. Als de computer een erotisch plaatje selecteerde (door Bem aangeduid als ‘explicit reinforcement for correct ‘precognitive’ guesses’) dan raadden de kandidaten het correcte gordijntje veel vaker dan wat als toeval verklaarbaar is. Aldus Bem. Maar Bems experiment zat verkeerd in elkaar en kon deze resultaten helemaal niet onderbouwen, betoogt  een artikel in het blad Skeptical Inquirer. Daarvoor deugden de opzet (methodologie) van het experiment en de gebruikte statistische methoden gewoon niet. Dat bezwaar gold volgens de Skeptical Inquierer ook voor de andere 8 experimenten die Bem beschreef.

Bewijs voor 'psi' opnieuw onderuitgehaald 4
De onderzoeker Richard Wiseman onderzocht de resulaten van Daryl Bem opnieuw en vond geen bewijs voor diens resultaten (foto: richardwiseman.com, Antje M. Pohsegger).

Nu zijn 3 van de 9 experimenten van Daryl Bem exact herhaald door de skeptische onderzoekers Stuart Ritchie en Richard Wiseman. Volgens deze onderzoekers leverden de experimenten geen enkele aanwijzing op voor het bestaan van precognitie. Het betreft geheugentesten: het in de toekomst oefenen van een verzameling woorden zou, geholpen door een ‘stimulus seeking statement’, volgens Bem een positieve invloed hebben op de herinnering aan deze woorden in het heden. Als het waar zou zijn zou dit een zegen zijn voor iedere student. Ritchie en Wiseman vonden echter hiervoor geen enkele aanwijzing. De abstract van hun artikel luidt:

‘Nine recently reported parapsychological experiments appear to support the existence of precognition. We describe three pre-registered independent attempts to exactly replicate one of these experiments, ‘retroactive facilitation of recall’, which examines whether performance on a memory test can be influenced by a post-test exercise. All three replication attempts failed to produce significant effects’  

Ritchie en Wiseman zijn van mening dat Daryl Bems onderzoek slechts ‘experimentele artefacten’ (schijnresultaten) heeft opgeleverd.

Bem stelt in een reactie op het artikel van Ritchie en Wiseman dat het prematuur is om zijn onderzoeksresultaten te verwerpen. Hij stelt dat meer onderzoek nodig is. Verder verdedigt hij zich uiterst zwak door de bal op de man te spelen. Bem suggereert dat de resultaten van Ritchie en Wiseman mede het gevolg zijn van hun skeptische houding: ‘Ritchie, Wiseman, and French are well known as psi skeptics, whereas I and the investigators of the two successful replications are at least neutral with respect to the existence of psi’. Bem verwijst daarmee in één adem ook naar het kritische stuk dat de skepticus Chris French op 15 maart 2012 schreef in de Engelse krant The Guardian (‘Precognition studies and the curse of the failed replications’). Met deze verdediging maakt Bem zich uiterst verdacht. Bem introduceert hiermee zonder spoor van bewijs een nieuwe variabele die zijn onderzoeksresultaten zou kunnen verklaren: de welwillende of neutrale onderzoeker. Hiermee schendt Bem een aantal belangrijke wetenschappelijke uitgangspunten. Hij noemt een verklarende factor voor zijn vreemde onderzoeksresultaten die hij in zijn artikel niet heeft benoemd. Ook stelt hij de herhaalbaarheid en dus de objectiviteit van wetenschappelijk onderzoek ter discussie.

Bewijs voor 'psi' opnieuw onderuitgehaald 5
Voor veel alternatieve media waren de resultaten van Daryl Bem ‘gefundenes fressen’. Ik ben benieuwd of deze media ook aandacht zullen besteden aan de nieuwe onderzoeksresultaten van Ritchie en Wiseman. Hier een voorbeeld van de aandacht die het artikel van Bem opleverde in het tijdschrift ‘Atlantis Rising’, gewijd aan ‘ancient mysteries, the unexplained, future science’.

Het meest treurigmakend is misschien niet eens de reactie van Daryl Bem. Echt verdrietig is dat Ritchie en Wiseman hun artikel zonder succes aanboden aan het Journal of Personality and Social Psychology, het tijdschrift dat Bem eerder ruim baan gaf voor zijn vreemde onderzoeksresultaten. Ook twee andere toptijdschriften weigerden het artikel van de twee skeptische onderzoekers. Zijn deze tijdschriften meer geïnteresseerd in pakkende nieuwtjes dan in wetenschappelijke vooruitgang? Niet echt bemoedigend voor onderzoekers die vreemde resultaten opnieuw tegen het licht willen houden. En daarmee niet echt bevorderlijk voor het zelfreinigend vermogen van de wetenschap. Uiteindelijk bood het internet-tijdschrijft PlosOne ruimte voor het artikel van Ritchie en Wiseman.

 

Met dank aan dit artikel op de website whyevolutionistrue.

Mormonen bekeren Anne Frank

by 31 Comments

Mormonen bekeren Anne Frank 6

Een mormoonse tempel in de Dominicaanse Republiek heeft Anne Frank op 18 februari 2012 postuum bekeerd tot het mormoonse geloof. Anne Frank was een joods meisje. Zij kwam begin 1945 op 15-jarige leeftijd om het leven in het nazi-vernietigingskamp Bergen-Belsen. De postume doop van Anne Frank leidde wereldwijd tot protest. Er zijn ook  grappige reacties. Zo is er een website geopend waar je overleden mormonen kunt bekeren tot de homoseksualiteit. ‘Wel goed nadenken voordat je daadwerkelijk bekeert’ zegt deze website, ‘de bekering is voor de eeuwigheid’.

Het mormoonse geloof staat de laatste tijd behoorlijk in de schijnwerpers. De reden: de meest kansrijke kandidaat om voor de Republikeinse Partij een gooi te doen naar het Amerikaanse presidentschap, Mitt Romney, is een mormoon. Dit is voor veel critici van Romney natuurlijk een goede reden om de mormoonse kerk grondig onder de loep te nemen. Het christelijke kerkgenootschap met hoofdkwartier in Salt Lake City (USA) werd gesticht in 1830 en had vanaf het begin een aantal zeer eigen overtuigingen waarmee men zich onderscheidde van andere christelijke kerkgenootschappen (lees hierover verder in de Wikipedia).

Mormonen bekeren Anne Frank 7
Dit is een screenprint van de database van leden van de mormoonse kerk. De gegevens laten zien dat Anne Frank op 18 februari 2012 werd bekeerd tot het mormoonse geloof. Afbeelding: whyevolutionistrue.com (het weblog van de evolutiebioloog Coyne).

Postuum dopen is één van de gewoontes die de mormonen al vrij snel invoerden. De Amerikaanse krant The Wall Street Journal legt uit dat ze dit deden om de allereerste mormoonse bekeerlingen het geruste gevoel te geven dat hun opa, oma, moeder of vader een plekje in de hemel zouden krijgen. Deze waren immers soms al overleden voordat de kerk werd opgericht. Later breidde deze gewoonte zich uit tot het postuum bekeren van (vaak bekende) overledenen met een ander geloof. Anne Frank is al vele malen door mormoonse tempels herdoopt (en daarmee postuum bekeerd), zo wordt gemeld door de Amerikaanse krant USA Today. De laatste keer dus onlangs in de Dominicaanse Republiek. Bewijs werd geleverd door Helen Radkey, een ex-mormoon die onderzoek doet naar de postume bekeringen (zie de screenprint hiernaast). Ook de in 1948 overleden Indiase staatsman Mahatma Gandhi werd bijvoorbeeld in 1996 door de tempel in Salt Lake City postuum bekeerd, zo meldt het Amerikaanse weblog Huffington Post. Ook daarvoor werd bewijs gevonden op basis van een screenprint van de database met gegevens over leden van de mormoonse kerk. Je kunt de screenprint bekijken op whyevolutionistrue, de website van de Amerikaanse evolutiebioloog Jerry Coyne.

Het nieuws over de bekering van Anne Frank kwam op een slecht moment voor de mormonen. Een week eerder had de kerk excuses aangeboden voor de postume bekering van de ouders van de bekende nazi-jager Simon Wiesenthal, zo blijkt uit het eerder aangehaalde artikel in USA Today. Uit de Wall Street Journal blijkt dat Elie Wiesel en het Simon Wiesenthal Centrum zich hierover kwaad hadden gemaakt. Ze deden een beroep op Mitt Romney om de postume bekeringen af te wijzen. Die liet niets van zich horen. De mormoonse kerk weigerde vervolgens om antwoord te geven op vragen van journalisten over de bekering van Anne Frank. Opmerkelijk genoeg weigerde ook het Anne Frank Huis in Amsterdam ieder commentaar, zo blijkt uit de aangehaalde krantenartikelen.

Mormonen bekeren Anne Frank 8

Omdat ik me afvraag of dit wel een echt skeptisch onderwerp is (het gaat namelijk over zaken die op geen enkele wijze wetenschappelijk controleerbaar zijn) voel ik me niet bezwaard om degene die iets terug wil doen te verwijzen naar een wetenschappelijk volkomen onverantwoorde website waar je overleden mormonen kunt bekeren tot de homoseksualiteit: klik daarvoor hier. En om elk misverstand te voorkomen: ik weet heel goed dat mensen niet tot homoseksualiteit kunnen worden bekeerd. Maar grappig is het wel.

 

Geef mij uw creditkaart en ik zal u zeggen wat u bent

by 11 Comments

Geef mij uw creditkaart en ik zal u zeggen wat u bent 9
Een ‘mugshot’ van Nancy Marks (Boulder County Sheriff’s Office)

Een medium uit de Amerikaanse stad Boulder is onlangs veroordeeld tot 5 jaar gevangenisstraf voor fraude en belastingontduiking. Nancy Marks, 52 jaar, vroeg haar cliënten om hun creditkaart te overhandigen. Op die manier kon ze ‘negatieve energie’ weg laten stromen. Daarvoor moest ze weten hoe vaak het getal ‘6’ op de creditkaart stond. Als ze eenmaal een creditkaart in handen had, weigerde ze die terug te geven. Uit rechtbankstukken blijkt dat ze de creditkaarten gebruikte voor aankopen.

Ook maakte Nancy Marks haar klanten geld afhandig. Ze adviseerde om kleine bedragen op te nemen om klachten te verminderen. Als dat niet voldoende effect had, liet Marks haar klanten grotere bedragen opnemen en ze bood dan aan om het opgenomen geld ‘veilig te bewaren’. Dat geld gaf ze dan vaak niet terug.

In totaal maakte ze haar klanten een bedrag van € 250.000 afhandig. Dit bedrag moet ze van de rechtbank terugbetalen aan haar slachtoffers.

Officier van Justitie Mike Foot beschuldigde Nancy Marks er van dat ze misbruik had gemaakt van de wanhoop van haar klanten. Foot beschreef in de rechtbank een geval van een vrouw die haar zoon wilde redden die binnen een jaar zou overlijden. Marks bood aan te “helpen”. Foot was van mening dat Nancy Marks haar wanhopige klanten doelbewust inpalmde om daarna misbruik van ze te kunnen maken. Foot nam het Marks kwalijk dat ze geen enkel berouw toonde. Foot overtuigde de jury dat de samenleving beter af was als Marks langere tijd achter de tralies zou verdwijnen:

“One of our victims had a son who was thought to be dying within less than a year. All of them were desperate. She in particular was desperate to find some way to save him,” said Deputy District Attorney Mike Foote. Foote said Marks’ fraud was deliberate. She groomed their victims, he said, and then ruined their lives. She convinced them to turn over cash, bank account numbers and credit cards so she could “scare the evil out of them.” Foote told the judge the only way to protect the community from Marks was to put her in prison’.

Geef mij uw creditkaart en ik zal u zeggen wat u bent 10
Officier van Justitie Mike Foot (uit CBS-nieuwsbericht)

De argumentatie van de Officier van Jusitie klinkt op zich natuurlijk redelijk. Maar ik vraag me wel af waarin het misbruik van Nancy Marks nu echt verschilt van dat van andere mediums en paranormale genezers die ook geen waar voor hun geld kunnen leveren. De advocaat van Nancy Marks vraagt zich dat ook af. De advocaat wijst er op dat Marks’ cliënten erg tevreden waren over haar diensten. Volgens de advocaat zijn sommigen misschien wel benadeeld, maar niemand dwong ze, het was hun eigen keuze. In de woorden van de advocaat ‘nobody held a gun to their head’:

Marks’ attorney believes the sentence is too harsh and that the victims the jury believes she scammed, kept returning to her for advice. “I think the sentence is over the top because I really think that the victims in this case were complicit,” said Defense Attorney Stanley Marks. Marks said the victims may have been duped but no one held a gun to their head. He argued for probation in exchange for restitution.

Dit vind ik een slap argument. Met onzin en onbewezen middelen misbruik maken van kwetsbare mensen die wanhopig op zoek zijn naar de oplossing van hun problemen is altijd verkeerd. Jammer dat het niet vaker wordt bestraft.

Een nieuwsbericht van de omroep CBS over Nancy Marks kun je hier zien (klik hier).

 

Met dank aan het Noorse Skepsis Blog (http://skepsis.no/blog/), een artikel in scienceblogs en artikelen in www.dailycamera.com en cbs. Foto voorpagina: van de CBS-video.