Kloptdatwel?

Pepijn van Erp

Simon Singh – skeptici en de Britse ‘libel laws’

by 2 Comments

Simon Singh sprak ook tijdens het World Skeptics Congress 2012 in Berlijn. Singh schrijft voornamelijk toegankelijke boeken over wiskundige en andere wetenschappelijke onderwerpen. Bekende boeken van hem zijn “Fermat’s Last Theorem” en “The Code Book” over de geschiedenis van de cryptografie. Samen met professor Edzart Ernst schreef hij “Trick or Treatment? Alternative Medicine on Trial” over allerhande vormen van kwakzalverij. In 2008 kreeg Singh het aan de stok met de British Chiropractic Association die hem aanklaagden op basis van de beruchte Engelse ‘libel laws‘ (wetgeving op het gebied van laster) vanwege  één zinnetje in een artikel van Singh in The Guardian:

You might think that modern chiropractors restrict themselves to treating back problems, but in fact they still possess some quite wacky ideas. The fundamentalists argue that they can cure anything. And even the more moderate chiropractors have ideas above their station. The British Chiropractic Association claims that their members can help treat children with colic, sleeping and feeding problems, frequent ear infections, asthma and prolonged crying, even though there is not a jot of evidence. This organisation is the respectable face of the chiropractic profession and yet it happily promotes bogus treatments.

Singh spreekt over die rechtzaak en hoe hij die uiteindelijk won in april 2010, en ook over die van een andere skepticus (Paul Zenon) naar aanleiding van een ontmaskering van ‘Psychic’ Sally Morgan. Voorafgaand aan zijn verhaal krijgt Singh de CSI “In Praise of Reason Award” uitgereikt.

 

Bestel het boek van Singh & Ernst (of de andere boeken van Singh) via onderstaande link bij Bol.com en steun daarmee Kloptdatwel.nl!

Monsterachtig skelet van haai spoelt aan op Spaanse kust

by 6 Comments

Vorige week spoelde een karkas van een zeedier in vergevorderde staat van ontbinding aan op het strand bij het Spaanse plaatsje Villaricos en zorgde voor enige ophef. Het vier meter lange skelet zag er nogal wereldvreemd uit en dat leken wel een soort hoorns bij wat de kop zou moeten zijn. De Spanjaarden die zich er over bogen, kwamen niet met een duidelijke conclusie. De resten werden begraven en idenficatie zou alleen nog aan de hand van de foto’s kunnen plaatsvinden. Fijn materiaal voor het schrijven van spannende koppen op diverse websites: “What The Hell Is This Horned Sea Monster That Washed Ashore in Spain?“en “Dragon corpse washes ashore in Spain” bijvoorbeeld. Maar intussen weten we bijna zeker wat het is: een haai.

Aangespoeld skelet van wat hoogstwaarschijnlijk een haai is. De 'hoorns' zorgden voor wat verwarring.
Aangespoeld skelet van wat hoogstwaarschijnlijk een haai is. De ‘hoorns’ zorgden voor wat verwarring.

Wetenschapsjournalist en viskenner Arno van ‘t Hoog wees mij er woensdag via Twitter al op dat het waarschijnlijk om een haai gaat. Een afbeelding van de lamellen die zitten in de staart van een haai en die goed overeenkomen met wat we in de foto linksboven aan het eind van het ‘monster’ zien, overtuigde me. Ook visbioloog Dean Grubbs, een haaienexpert van Florida State University is het daar mee eens. Aan NBC News liet hij weten dat het zeker een haaienskelet is. Alleen de ‘hoorns’ brachten hem ook nog even in verwarring, maar het is het zogenaamde scapulocoracoid, wat je bij mensen als het schouderblad kunt terugvinden.

Geen cryptide dus. Haaienskeletten hebben, zoals Van ‘t Hoog ook aangaf, vaker gezorgd voor speculaties over onbekende zeemonsters. Een beroemd voorbeeld is het skelet dat door de Japanse trawler Zuiyo-maru werd opgevist en dat sommigen aanleiding gaf om te denken dat er nu nog Plesiosaurussen rondzwemmen. Voor de geïntereseerde: een podcast van Monstertalk die aan die zaak is gewijd.

 

UFO blijkt proefballonnetje van Google

by 99 Comments

Een fonkelend kokervormig object aan de hemel boven Pike County (Kentucky, VS)  trok op 16 oktober 2012 de aandacht van amateur astronoom Allen Epling. Meer mensen in Pike County zagen het object en meldden hun waarneming bij de politie. Epling wist er met zijn telescoop een aantal goede foto’s van te maken, maar die leverden geen uitsluitsel op voor de prangende vraag: wat was dit? Een vliegtuig werd uitgesloten als mogelijkheid omdat er geen bekende vliegbewegingen waren geregistreerd door vliegvelden in de buurt en een astronomisch verschijnsel kon het ook niet zijn, omdat het object vrij snel bewoog en duidelijk in de atmosfeer. Een ballon leek nog de meest waarschijnlijke optie, maar Epling vond er geen die er op leek en niemand kwam naar voren met de melding dat het toch om een weerballon of ander onderzoeksproject zou gaan. Ook niet na de media-aandacht voor de waarneming. Een UFO was geboren!

Een foto van het tot voor kort onbekende object door amateur astronoom Epling
Een foto van het tot voor kort onbekende object door amateur astronoom Epling

Onlangs werd eindelijk duidelijk wat het is: inderdaad een ballon. Één uit een hele serie die door een team van Google werden opgelaten in het kader van een geheim project om met deze ballonnen draadloos Internet te kunnen aanbieden op plaatsen waar er nog geen bestaande infrastructuur voor Internettoegang is. In een artikel van Wired (‘The Untold Story of Google’s Quest to Bring the Internet Everywhere—By Balloon‘) wordt uit de doeken gedaan waar Google nu eigenlijk precies mee bezig was. Al langer was er wel bekend dat er zoiets was als Project Loon, het verbaasde echter velen dat de experimenten al zo ver gevorderd waren.

Het idee van Loon is om een heleboel ballonnen op grote hoogte rond de aarde te laten zweven, die met elkaar en grondstations in verbinding staan. Elke ballon zou op de grond een breedbandverbinding voor een gebied met een doorsnede van zo’n 40 kilometer mogelijk moeten maken. Om dat een beetje beheersbaar te doen, is er een hoop data nodig over luchtstromen en dergelijk. Met die gegevens hopen de onderzoekers hun ballonnen te kunnen besturen door ze te laten stijgen of dalen naar luchtlagen met andere windrichtingen. Meer dan tweehonderd ballonnen liet Google al stiekem op. De meeste werden teruggehaald nadat ze neergestort waren of gecontroleerd tot daling gebracht. Twee ontsnapten aan de controle van het projectteam, waaronder die boven Pike County, die uiteindelijk na elf dagen rondvliegen in Canada neerkwam.

Oplaten van een project Loon ballon in Nieuw Zeeland
Oplaten van een project Loon ballon in Nieuw Zeeland

Epling is overigens nog niet zo overtuigd door de claim van Google. Volgens hem zien de ballonnen die Google liet zien bij de presentatie van Project Loon op 15 juni dit jaar in Nieuw Zeeland er heel anders uit. En waren er ook meldingen van soortgelijke objecten twee jaar eerder, dus voordat Google met het project startte.
Wat die eerdere waarnemingen betreft, daar kunnen we, denk ik, weinig mee. Hadden ze de objecten destijds beschreven, of hadden ze pas bij de foto’s van Epling een gevoel van herkenning? En als ik het verhaal van Google begrijp, zijn er telkens aanpassingen geweest aan het ontwerp van de balonnen. Waarschijnlijk ging het hier om een oudere versie. De vorm van stratosfeerballonnen is behoorlijk afhankelijk van de hoogte en samen met het ontwerp met twee ‘kamers’ verklaart dat het verschil in vorm misschien ook wel.
Google gaf tot nu toe nog maar weinig details. maar dat de claim slechts een publiciteitsstuntje van Project Loon zou zijn, wat Epling als mogelijkheid oppert, lijkt me wat vergezocht.

Via Doubtfulnews.com

Slaapverwekkende armband van Philip Stein

by 48 Comments

Engels - UK vlag 30x24Een bezoeker van Kloptdatwel trof ‘m aan in de catalogus van de KLM Sky High Collection: de Sleeping Bracelet van Philip Stein. De armband is “zo afgestemd dat die de natuurlijke frequenties oppikt, waarvan aangenomen wordt dat die de kwaliteit van de slaap bevorderen.” Dat zou dan moeten werken middels de door het bedrijf ontwikkelde Natural Frequency Technology. Er is zelfs  objectief bewijsmateriaal dat het werkt, volgens de fabrikant. Zijn het meer dan loze beweringen waarmee dit bandje aan de man gebracht wordt door Philip Stein, naast de protserige horloges en andere juwelen in het assortiment ?

Wat schrijft Philip Stein over de werking van het bandje, dat je nu met korting voor het luttele bedrag van 235 euro op de kop kunt tikken als KLM-klant?

Ook te koop in de KLM Sky High collection
Ook te koop in de KLM Sky High collection

Our research provides some objective measure that Philip Stein’s Natural Frequency Technology is interacting with the human body in a way that is consistent with relaxation and sleep. These studies are helping build scientific support for what we subjectively experience and believe, which is that there is a holistic benefit to wearing a Philip Stein. We still have much work to do before we conclusively know that our technology promotes relaxation and sleep, but this research is a major step in that direction.

Welke studies het betreft, staat er niet bij. Ook niet op een andere pagina, die gezien de titel  meer belooft te vertellen over de technologie:

Based on initial feedback from Philip Stein wearers, we commissioned in 2009 a clinical trial to study the effects of the Natural Frequency Technology on relaxation and sleep. Although the study was preliminary and statistically inconclusive, some of the findings were very promising. We are committed to understanding the complete and further benefits of the Natural Frequency Technology and as a result, additional studies are underway to analyze how the Natural Frequency Technology may affect relaxation, sleep and overall well-being.

Die pagina werkt trouwens op het moment niet meer (net nadat ik er vragen via e-mail over stelde, toeval?) Er staat nu wel wat vaags over de technology bij hun FAQ. Blijkbaar stond er op een oudere versie wel iets meer informatie, werd de bewuste studie genoemd en de resultaten samengevat. Op de Engelse website van Philips Stein staat het nog wel [update 20/3/2014: ook niet meer, maar we hebben de Wayback Machine]. Is natuurlijk ook wel ingewikkeld om de informatie op al die verschillende websites een beetje consistent te houden.
De studie, die Philip Stein bedoelt, heeft als titel A Randomized, Double Blind, Placebo Controlled, Crossover Evaluation of Natural Frequency Technology™ and Sleep Natural Frequency Technology on Sleep in Normal Subjects with Unrefreshing Sleep. Een lachwekkend artikel in een blad dat er niet bijster wetenschappelijk uitziet. Maar liefst 28 vrijwilligers kregen zo’n bandje of een placeboversie om en werden op een heel stel variabelen bevraagd na een nachtje slapen (twee nachten achter elkaar). Daarna kwamen ze nog een keer terug voor hetzelfde programma, maar dan met placebo- en echte bandje omgewisseld. En dan nog een keer met hetzelfde programma als het eerste bezoek. Zo werd er natuurlijk een fijne bak data verzameld. Wat er dubbelblind aan deze studie was, begrijp ik echter niet. Er staat zelfs expliciet dat degene die de bandjes uitdeelde ‘un-blinded’ was en dus wist wat wat was. Maar wat maakt het uit, de conclusie luidt:

While the current overall results are not statistically significant, a substantial number of subjects demonstrated improvements in the measured individual sleep parameters. Feeling more refreshed after sleep was the primary outcome measure that most clearly separated from placebo.

Zo'n plaatje zit in de producten van Philip Stein en zou verschillende frequenties 'bevatten'.
Zo’n plaatje zit in de producten van Philip Stein en zou verschillende frequenties ‘bevatten’.

Er werden heel wat dingen gemeten bij de deelnemers, sommige zaken wat concreter (hartslag, bloeddruk, stofjes in de urine), andere van wat discutabeler gehalte (zoals hartritmevariabiliteit, besproken in de laatste Skepter en ook hier op Kloptdatwel). Maar als dan blijkt dat er alleen maar subjectieve resultaten zijn opgesomd, zegt dat eigenlijk al genoeg. Maar voor de volledigheid geeft ik het lijstje met de resultaten die tot stand kwamen onder invloed van de Natural Frequencies Technology in de Sleeping Bracelet:

• 64 % reported waking up more refreshed
• 61 % reported having more pleasant dreams
• 43 % reported falling asleep faster
• 43 % reported sleeping longer
• 18 % reported lying awake less at night

Allemaal waarden die je kunt verwachten als er geen verschil tussen de groepen zat, maar dan net zo opgeschreven alsof het nog wel wat lijkt. Mogen we bijvoorbeeld ook concluderen dat 39 procent minder prettige dromen had? Of hadden die deelnemers exact even prettige dromen als altijd?  Ook raar dat ze bijvoorbeeld opschrijven dat 43 procent meldde langer te slapen, zonder erbij te vermelden of dat werkelijk het geval was. Ze sliepen immers in het slaaplab, dan zou je toch mogen veronderstellen dat het ook nog even objectief was vastgesteld.
Philip Stein zal wel blij geweest zijn te kunnen melden dat maar liefst 96 procent van de deelnemers tenminste op één van de gemeten zaken positief scoorde en dat zal dan wel slaan op het ‘some of the findings were very promising’ uit het tweede citaat (anders zou ik het ook niet weten, want ik kreeg geen reactie op mijn e-mail aan de firma). Het bandje doet natuurlijk helemaal niets, ondanks de mooie praatjes over Schumannresonanties. Het hele idee erachter met helende frequenties die op een metalen plaatje zouden zijn gezet, is dermate lachwekkend dat je je afvraagt wat voor onderzoekers het zijn, dat ze het serieus nemen. Harriet Hall schreef er ook al eens over op Science-Based Medicine.

Op de site van een Nederlandse leverancier staat een verwijzing naar ander onderzoek naar de effecten van de technologie (ging niet om slaap) dat Philip Stein liet uitvoeren. Uitgevoerd door een zekere dokter Philippe A. Souvestre van een Canadees bedrijf met de mooie naam NeuroKinetics Health Service en maar liefst op het Exploration Park in het Kennedy Space Center in Florida, VS. Tsja, deze dokter, die ook als acupuncturist is opgeleid, heeft wel het een en ander gedaan met medisch onderzoek op ruimtevaartgebied en zal  de weg wel weten op dat bedrijventerrein. Een serieus verslag van zijn onderzoek vond ik niet, maar de vage link met ruimtevaarttechnologie is alvast mooi meegenomen voor Philip Stein. Sites die over dure klokjes schrijven, nemen het allemaal klakkeloos over. Intussen is Souvestre zelf bezig met zijn ‘BioRegulateur Externe‘, iets met biofotonen: “These nano-vibrations are generated through biophotonic filtering of small levels of electromagnetic radiation naturally emitted from the body through the skin.”

Philip Stein heeft nog wel meer fantastische producten in zijn catalogus (gehad), zoals de Wine Wand, een staafje dat je in je glas wijn plaatst om het ‘ademen’ van de wijn te versnellen. En O, The Oprah Magazine maakte in 2006 nog reclame voor hun Teslar Watch, die behalve betere slaap ook een verhoogde concentratie en hoger energieniveau beloofde. Een bespreking in The Journal of Alternative and Complementary Medicine had zelfs laten zien dat de gebruike technologie de aanmaak van  immuuncellen bevordert. En een medewerkster van het magazine was opeens van haar kniepijn af nadat zij een dergelijk klokje was gaan dragen. Indrukwekkend. Maar waarom doet het bedrijf het nu dan met een totaal andere technologie: “Philip Stein no longer utilizes Teslar chips in new watches but instead uses a proprietary Natural Frequency Technology which is not related to Teslar.”? Sommige mensen zijn zelfs verontwaardigd dat Philip Stein nu niet meer the real thing verkoopt. Nou ja, Oprah blijft een fan, want in 2010 deelde ze in haar beruchte ‘Favorite Things‘-show nogmaals een hele berg uurwerkjes van Philip Stein uit. Ze heeft natuurlijk ook meer verstand van tassen dan van onzintechnologie. En KLM van vliegen, hopen we dan maar.

Zie ook Natural Frequency Technology Schumann en TESLAR HORLOGE in de Rare Apparaten database bij Skepp.

 

 

Toch verborgen boodschap in Voynich manuscript?

by 14 Comments

Het Voynich-manuscript is een handgeschreven middeleeuwse tekst, geïllustreerd met  afbeeldingen van ondere andere planten en astronomische objecten. Het manuscript lijkt voor een belangrijk deel te gaan over recepten met kruiden, hun bereidingswijzen en toepassingen. Lijkt, want de enige aanwijzing daarvoor ligt in die afbeeldingen. De tekst is namelijk tot op heden een onkraakbare puzzel gebleken. Talloze wetenschappers en cryptografen hebben er iets van proberen te maken, maar tevergeefs. De mogelijkheid dat het hele werk een hoax is, werd steeds meer als waarschijnlijk aangenomen. Een maand geleden kwamen onderzoekers van de universiteit van Manchester echter met de resultaten van hun analyse van het intrigerende document: er zijn duidelijk aanwijzingen dat het geen willekeurige verzameling onzinwoorden en zinnen is en dat er dus wel degelijk een boodschap in de tekst verstopt kan zitten. Niet iedereen is echter overtuigd dat die conclusie getrokken kan worden.

voynich-fav-img
Een karakteristieke pagina uit het Voynich-manuscript

Kunsttaal …
Zelfs met een lekenoog valt het op dat de teksten in het Voynich-manuscript veel weg hebben van een echte taal. Er zijn woorden en zinnen van verschillende lengte, korte woordjes lijken vaker voor te komen dan lange en meer van dat soort kenmerken. Het is zeker niet uitgesloten dat hem om een kunsttaal zou gaan, zoiets als Esperanto, maar dan zonder enige relatie met bekende talen. Maar waarom zou iemand in de 15de eeuw die moeite doen voor één zo’n manuscript? Er is immers geen enkel ander document bekend dat in dezelfde ‘taal’ is geschreven. De geschiedenis van het manuscript laat echter zien dat er in de loop van de tijd door verschillende mensen toch behoorlijke bedragen voor zijn betaald om er eigenaar van te worden. Het is genoemd naar Wilfred Voynich die het document in 1912 kocht. De moeite die het gekost moet hebben om het te vervaardigen, kan best een lucratieve bezigheid zijn geweest. Het manuscript is nu eigendom van de Beinecke Rare Book and Manuscript Library of Yale University en kan in zijn geheel online worden ingezien.

voynich-03-astronomical
Een afbeelding uit een astronomisch gedeelte?

In hun recente artikel ‘Keywords and Co-Occurrence Patterns in the Voynich Manuscript: An Information-Theoretic Analysis‘ leggen auteurs Marcelo Montemurro en Damián Zanette (natuurkundigen) uit hoe ze hun analyse hebben uitgevoerd. In het kort komt het er op neer dat je heel precies kijkt naar de verdeling van woorden over de tekst en de onderlinge samenhang. Korte, niet zoveel betekenis hebbende woordjes (als lidwoorden, voorvoegsels e.d.) zullen regelmatig verspreid over de tekst voorkomen, maar woorden met ‘hoge informatiedichtheid’ zullen minder vaak optreden en meestal meer geconcentreerd, binnen een hoofdstuk bijvoorbeeld. De techniek was al gebruikt voor andere teksten en lijkt zinvolle resultaten te geven. In Darwins On the Origin of Species, werden bijvoorbeeld als belangrijkste woorden species,varieties, hybrids, forms en genera aangewezen. De woorden die in het Voynich manuscript als belangrijkste worden gevonden, lijken vaak specifiek bij de verschillende secties van het manuscript terug te vinden te zijn. Het lijkt er dus op dat de verschillende secties over verschillende onderwerpen gaan en dat wijst dus toch op een betekenis in de tekst. Want hoe zou een vervalser in de 15de eeuw met deze geavanceerde analysetechnieken rekening hebben kunnen houden?

… of hoax?
De conclusie van Montemurra en Zanette kreeg meteen stevige kritiek van Gordon Rugg, een onderzoeker die juist de theorie verdedigt dat het manuscript een hoax is. Op zijn weblog heeft hij inmiddels een aantal artikelen geplaatst waarin hij uiteenzet wat er niet aan het verhaal van de onderzoekers uit Manchester klopt. De belangrijkste kritiek komt er op neer dat ze te weinig kennis hebben genomen van wat er al eerder aan onderzoek is gedaan naar het manuscript en dat het feit dat de tekst geen willekeurige reeks woorden lijkt te zijn, niet automatisch hoeft te betekenen dat het dan ook een echte boodschap bevat. Rugg had nu juist laten zien dat met de methode die hij suggereert voor de vervaardiging van zo’n tekst, die eigenschappen als het ware vanzelf optreden.

De methode die Rugg geeft is inderdaad bijna een automatisch proces, er is weinig betekenisvols aan. Je start met een rooster gevuld met zelfverzonnen ‘lettergrepen’. Over dat rooster schuif je een mal en de vakjes die niet afgedekt zijn, vormen telkens je volgende woord. Je kunt nu variëren met diverse mallen en roosters. De vakjes moeten wel een bepaalde verdeling hebben. In de middeleeuwen was de cryptografische kennis wel zo ver dat ze kennis hadden van de meest basale statistische kenmerken van teksten. Dat talen een specifieke verdeling van letters hadden en dat woordlengte op een bepaalde manier varieert, is niet zo lastig te verwerken in zo’n rooster. De hoaxer moet er wel op letten om zijn mal niet op een systematische manier over zijn rooster te schuiven, anders ontstaan er alsnog duidelijke patronen die kunstmatig aandoen.

voynich-slide3
Een voorbeeld van het gebruik van rooster en mal, gebruikt door Rugg om Voynich achtige teksten te fabriceren.

Bij geheimschriften werden in die tijd dit soort roosters wel gebruikt, dus dat maakt het gebruik ervan bij het vervaardigen van zo’n tekst niet geheel onwaarschijnlijk. Het is wel lastig om er voor te zorgen dat de roosters volstrekt willekeurig worden ingevuld, zeker als je als middeleeuwer nog helemaal niet op de hoogte was van zoiets als ‘true randomness’.  Bij het wisselen van rooster verwacht je dan eigenlijk ook wel een verschil in de verdeling van de lettergrepen te kunnen zien. En dat blijkt zo te zijn in het Voynich-manuscript. Veel gebruikte lettergrepen komen door het document heen in verschillende blokken van dichtheid voor. Die toch niet zo willekeurige verdeling vertaalt zich ook in het vaker voorkomen van langere combinaties van die lettergrepen in bepaalde stukken tekst. Rugg stelt dat de effecten die Montemurro en Zanette vinden en toewijzen aan verschillende besproken onderwerpen in de tekst, in feite kunnen wijzen op het gebruik van die verschillende roosters zonder betekenisvolle inhoud. Hij schat dat de hoaxer tussen de zes en tien verschillende roosters heeft gebruikt.

De controverse kan beslecht worden door met de methode van Rugg langere stukken tekst te maken en dan te kijken met de methode van Montemurra en Zanette of je inderdaad hetzelfde soort ‘betekenisvolle’ woorden vindt. Een ander argument dat Rugg noemt, dat erop duidt dat het om een hoax gaat, is het feit dat er geen verbeteringen in de tekst zijn te vinden. Dat is merkwaardig als het om een echte taal zou gaan. Bij het schrijven van zoveel tekst, maakt iedereen wel eens een fout en in andere handschriften tref je die volop aan, vaak verbeterd. Een hoaxer zal echter niet zoveel reden hebben om een fout overgeschreven lettergrepencombinatie van zo’n mal te verbeteren, dat verandert immers niets aan de inhoud die er toch al niet inzat.

Links: