Kloptdatwel?

Factchecking

Zit er te veel aluminium in soja?

by Leave a Comment

Zit er te veel aluminium in soja? 1
(foto: Pxhere)

Terwijl sojamelk als alternatief op koemelk steeds populairder wordt, doen er zich alarmerende verhalen de ronde. Een daarvan is dat soja veel aluminium zou bevatten, wat schadelijk zou zijn voor de mentale gezondheid. De Vlaamse natuurgeneeskundige Luc van Oost schrijft op zijn website:

“Soja preparaten bevatten zeer hoge hoeveelheden aluminium (600 à 1300 ng/ml versus 4 à 25 ng/ml in moedermelk), afkomstig van de additieven die gebruikt worden voor het aanrijken aan minerale zouten. De toxiciteit van aluminium kenmerkt zich door neerslag in het bot en in het centraal zenuwstelsel, wat bijdraagt tot dementie.”

De “integrale arts” Jenaida van Wijk schrijft:

De sojaboon trekt aluminium aan. Daardoor bevat sojamelk 100 keer zoveel aluminium als koemelk. Aluminium wordt in verband gebracht met de ziekte van Alzheimer.

“Honderd keer zoveel”, klinkt ernstig. Zouden Van Oost en Van Wijk allebei gelijk hebben dat sojamelk 100 keer meer aluminium bevat dan borstvoeding en koemelk, dan zouden koemelkformules ongeveer evenveel aluminium bevatten als borstvoeding. Uit een Europees onderzoek naar aluminium in zuigelingenvoeding,[1] blijkt dat in formules die gebaseerd zijn op soja inderdaad meer aluminium voorkomt. Toch blijken koemelk- en sojamelkformules niet ver uit elkaar te liggen. Bij flesvoeding voor 3-jarigen kwam het panel uit op

een gemiddelde van  0,6 mg/kg bw/week voor melk-gebaseerde formules en 0,75 mg/kg bw/week voor soja-gebaseerde formules; op het hoge percentiel was tot 0,9 mg/kg bw/week voor melk-gebaseerde formules en 1,1 mg /kg bw/week voor soja-gebaseerde formules. (p2)

Het niet noemen van aluminium in koemelk door Van Oost levert dus een tamelijk verkleurd beeld op, terwijl dat juist het grote verschil in de hoeveelheid aluminium kan relativeren. Wel onderschrijft het panel dat er in moedermelk veel minder aluminium zit:

De inhoud aluminium van soja-gebaseerde formules is over het algemeen relatief hoog. Gemiddelde potentiële blootstelling aan aluminium voor kinderen die soja-baseerde formules drinken kan hoger zijn (~1,07 mg/kg bw/week) dan voor kinderen die voeden op een aangepaste startformule (~0,30 mg/kg bw/week) en vooral in vergelijking met kinderen die borstvoeding krijgen (minder dan 0,07 mg/kg bw/week)”(p25)

Als verklaring voor het hogere niveau aluminium noemt het onderzoek:

“Sojabonen kunnen van nature aluminium accumuleren. De hoge aluminiumwaarden kunnen ook komen door aluminiumonzuiverheden uit andere basiscomponenten van de op soja-gebaseerde formules, of door besmetting gedurende het proces.” (p18)

De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) ondersteunt dus het verhaal dat soja meer aluminium bevat. Een sojaplant kan het opgetrokken aluminium niet gebruiken, maar brengt het niet terug naar de grond, waardoor al het aluminium uit het opgetrokken grondwater, wordt opgeslagen in de plant. Dat noemen ze “accumuleren”.

De volgende vraag is of aluminium slecht kan zijn. Zowel Van Oost als Van Wijk maken claims over de invloed van aluminium in de hersenen en suggereren dat een normale dagelijkse inname van soja dit al kan veroorzaken. Van Wijk gaat er helaas niet op in wat ze bedoelt met het verband met Alzheimer. We weten niet door wie dit beweerd wordt, en of het hier gaat om meer dan toevallige correlatie in een studie. In principe is alles waar je te veel van binnenkrijgt slecht, en van aluminium is bekend dat het neurotoxisch kan werken bij hele hoge doses. Althans, bij dialysepatiënten.

Aluminium is in verband gebracht met neurotoxiciteit in dialysepatiënten. In een studie met 55 patiënten met dialyse encefalopathie in zes dialyse centra die een uniforme klinische classificatie hanteren, bleek dialyse encefalopathie significant vaker voor te komen, wanneer de cumulatieve blootstelling aan aluminium via het dialysaat wordt verhoogt (Schreeder et al., 1983;WHO 1997).” (p51)

Het gaat hier dus om patiënten met een verslechterde werking van de nieren, mogelijk veroorzaakt door een verminderde bloeddoorstroming via de nierslagaderen.

De volgende vraag is of het verhoogde niveau aan aluminium dat je via soja binnenkrijgt zo erg is dat het neurotoxisch werkt, net zoals bij mensen met een falende nierwerking.

Het Duitse Federale instituut voor Risicoanalyse (BfR) concludeerde in een bijgewerkt statement over aluminium en Alzheimer “voor zover, is er geen causaal verband wetenschappelijk aangetoond tussen een verhoogd aluminiumopname vanuit voeding inclusief drinkwater, medische producten of cosmetica en Alzheimer. Afzettingen van amyloïde in het brein zijn typisch voor Alzheimer. Echter, een bovengemiddelde frequentie werd ook niet niet geobserveerd bij dialysepatiënten of bij aluminium werkers – twee groepen individuen die op grote schaal in contact komen met aluminium” (BfR, 2007). (p51)

Kortom, hoewel soja een hoger deel aan aluminium bevat, lijkt het er niet op dat dit schadelijk is. Noch dat het iets is waar we ernstig rekening mee moeten houden.

Van Oost schrijft in het stuk meer opmerkelijke punten waarbij vraagtekens gezet kunnen worden. Volgens zijn artikel zou je van soja winderig worden, is soja slecht verteerbaar, en geen natuurlijke bron van voeding (omdat het gekookt moet worden). Deze afwijkende kijk op soja, is misschien te verklaren doordat Van Oost een alternatieve geneeskundige is, (natuurgeneeskunde) en zich voor het artikel baseert op bronnen uit de homeopathie (A. Vogel) en de bio-energetische voedingsleer.

Bron:

  1. EFSA, Safety of aluminium from dietary intake, The EFSA Journal (2008) 754, 1-34

Oorspronkelijk gepubliceerd op https://ishetwaar.wordpress.com/

Een onvoldoende voor deze onderzoeken naar genetisch gemodificeerde gewassen

by 7 Comments

“The amount of energy necessary to refute bullshit is an order of magnitude greater than to create it.”

– Alberto Brandolini –

Ik las laatst de review van Kevin Folta (een onderzoeker en vooraanstaande wetenschapscommunicator wat betreft genetische modificatie) over een nieuw onderzoek waarin via een computermodel aangetoond zou worden dat er formaldehyde in genetisch gemodificeerde maïs zou zitten. Hierin vergelijkt hij het met de situatie waarin we een computerprogramma maken dat via internet de locatie van een stad kan bepalen. Als we dat programma dan vragen waar München ligt en het programma geeft een locatie aan in de Golf van Mexico, dan wil dat niet zeggen dat München ineens dichterbij Florida dan Nederland ligt. Dat wil eerder zeggen dat de data niet kloppen.

Het is in de wetenschap niet ongebruikelijk dat de resultaten en de werkelijkheid niet overeen komen. Daarom worden resultaten door peer-review geanalyseerd en methodes herhaald. Maar ook het peer-review systeem is niet perfect en slecht uitgevoerde onderzoeken glippen soms toch door de mazen. In dat geval worden deze onderzoeken vaak opgepikt door andere deskundigen in het vakgebied waardoor de waarheid alsnog naar boven komt. Bij controversiële onderwerpen is de impact van het originele onderzoek helaas vaak vele malen groter dan de correctie.
In de wereld van genetisch gemodificeerd eten is dit eerder regel dan uitzondering geworden. De ideologische anti-GGO organisaties zijn inmiddels zo vastberaden de negatieve gevolgen van genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s) aan te tonen, dat de waarheid pas op de tweede plaats komt.

Onderzoekers zoals Gilles-Éric Séralini (bekend van het spraakmakende artikel dat gemodificeerde mais met gezondheidsproblemen linkte) worden dan ook al snel helden van het volk met negatieve resultaten over GGO’s. Dat deze resultaten vervolgens door andere experts betwijfeld of zelfs ontkracht worden doet er niet toe, ze hebben hun bijna permanente positie in het publieke debat al verworven. Zo meldt het milieuloket op haar website bijvoorbeeld nog steeds dat “er aanwijzingen zijn dat genetische [sic] gewassen mogelijk kankerverwekkend zouden zijn”. De alternatieve nieuwssite Earth Matters vertaalde de terugtrekking van Seralini et al. (2012) uit het vakblad Food and Chemical Toxicology als een poging van de biotech industrie om de resultaten in de doofpot te stoppen. Dit onderzoek werd opnieuw aangehaald in een uitgebreid artikel over Carman et al. (2012) waarin niet alleen haar onderzoek naar de gevolgen van genetisch gemodificeerd voedsel bij varkens wordt besproken, maar ook haar mening over de stand van zaken in de biotech industrie.

Embed from Getty Images

Daarom heeft Professor Parrott de meest volhardende onderzoeken eens op een rijtje gezet om ons niet alleen te vertellen dat deze onderzoeken niet kloppen, maar vooral om uit te leggen waarom ze niet kloppen. Zoals bijvoorbeeld de onderzoeken van Séralini et al. (2012) en Carman et al. (2012).

Séralini et al. (2012) werd beroemd nadat werd geconcludeerd dat genetisch gemodificeerde maïs (kanker)tumoren veroorzaakt. Professor Parrott wijst ons er o.a. op dat er te weinig proefdieren (ratten) zijn gebruikt, en dat de proefdieren van nature al een hoge kans op kankergezwellen hebben. Dit laatste is al sinds 1956 bekend en werd voor het eerst beschreven door Davis , Stevenson & Busch (1956) en is sindsdien herhaaldelijk bevestigd.

 

Een onvoldoende voor deze onderzoeken naar genetisch gemodificeerde gewassen 2
(foto: thornypup | Flickr)

Carman et al. (2012) beweerde dat genetisch gemodificeerd voer een verhoging van maagontstekingen in varkens veroorzaakte. Het bleek echter dat de magen uitsluitend op kleur waren beoordeeld (i.p.v. op daadwerkelijke ontstekingen), en dat de statistiek slecht was uitgevoerd. Opvallend is ook dat er meer milde en gemiddelde “ontstekingen” bij de controlegroep waren dan bij de GGO groep. De toxicologie geeft namelijk aan dat de dosis het vergif maakt. Met andere woorden; een hogere dosering zou tot meer vergiftiging moeten leiden.

Een onvoldoende voor deze onderzoeken naar genetisch gemodificeerde gewassen 3
(foto: Merelize | Stockvault)

Aris & Leblanc (2011) wordt vaak geciteerd als bewijs dat genetisch gemodificeerde eiwitten (in dit geval het Bt eiwit) niet worden afgebroken maar intact in het bloed van zwangere en niet-zwangere vrouwen worden aangetroffen. De gebruikte analyse is helaas niet geschikt voor bloedmonsters, iets wat al bekend was voordat het onderzoek plaatsvond. Ook al zou de test kloppen, dan is de oorsprong van het Bt eiwit nog steeds onbekend. De voedselinname is niet gecontroleerd en Bt wordt ook als insecticide gebruikt.

Ook het eerder genoemde onderzoek naar formaldehyde in sojabonen is inmiddels toegevoegd, al moet het zijn permanente status in het GGO-debat nog bemachtigen. Waarschijnlijk zal ook de site van Professor Parrot deze onderzoeken niet uit het debat kunnen weren, maar hopelijk draagt het weer een klein beetje bij aan het publieke begrip van genetische modificatie. Bij toekomstige controversiële onderzoeken over genetische gemodificeerde organismen zal ik voortaan eerst even controleren of Professor Parrot er iets over te zeggen heeft.

 

Wil je ook actie ondernemen tegen de verspreiding van onzin?

Zaterdag 5 september gaat MAMyths-NL weer de straat op om de misinformatie rondom genetische modificatie te weerleggen tijdens de March Against Monsanto in Alkmaar. Mochten er nog mensen zijn die mee willen helpen, bezoek de evenementspagina dan!

Bergaf met Wim Hof

by 137 Comments

In januari dit jaar berichtte ‘Iceman’ Wim Hof dat hij weer een sterk staaltje had geleverd. Een groep onervaren klimmers had onder zijn leiding in recordtijd de Kilimanjaro beklommen. En dankzij de technieken van Hof zou niemand van de groep last hebben gehad van de gevreesde hoogteziekte. Enkele dagen na dit hoogstandje berichtte ik hier op Kloptdatwel dat de echte top niet werd gehaald, maar er blijkt nog meer af te dingen op dit succesverhaal.

De Kilimanjaro, gezien vanuit Moshi ,Tanzania (WikiMedia Commons)
De Kilimanjaro, gezien vanuit Moshi (WikiMedia Commons)

De tocht blijkt, zeker wat de afdaling betreft, toch wat problematischer te zijn verlopen dan je zou denken als je afgaat op wat er tot nu toe over naar buiten werd gebracht. Dat Hof zelf per fourwheeldrive vanaf 3700 meter naar beneden ging, past misschien ook niet zo goed in het beeld dat deze onverschrokken oermens graag van zichzelf uitdraagt.

Ruim een week geleden ontving de redactie een e-mail van een deelnemer, waarin die onder andere meldde dat er wel degelijk een aantal deelnemers te kampen had gekregen met hoogteziekte en dat een gedeelte van de groep uiteindelijk met een voertuig van de berg naar beneden is gebracht. Op basis van verdere communicatie met deze bron, wiens informatie ik verifieerde bij andere deelnemers, kom ik tot de volgende reconstructie.

Het plan was om in 36 uur de top van de Kilimanjaro te bereiken, in korte broek en met ontbloot bovenlijf. De locale gidsen en waarschijnlijk ook de parkwachters van het Kilimanjaro National Park vonden dat helemaal geen goed idee, zelfs onverantwoord met deze groep. Begrijpelijk ook, want er gebeuren al genoeg ongelukken op de berg zónder dit soort rare fratsen. De groep kon evenwel aan de beklimming beginnen nadat iedereen een verklaring had ondertekend waarin ze alle betrokken organisaties vrijwaarden van enige aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen.

Kaartje van de Marangu route
Kaartje van de Marangu route

De eerste dag liep de groep van negentien naar Horombo-hut op 3700 meter hoogte (zie nevenstaand kaartje voor de route). De volgende ochtend vertrok de groep heel vroeg om volgens plan tegen het eind van de middag de top de bereiken. Eén expeditielid besloot niet te vertrekken met de groep, wat andere deelnemers nogal verraste, omdat diegene in de voorbereiding één van sterkste deelnemers leek te zijn. Toen de groep Kibo-hut bereikte, moesten nog twee deelnemers afhaken, vermoedelijk vanwege hoogtezieke. Nog één persoon haalde de kraterrand niet en strandde op een paar honderd meter daaronder. Zodoende kwamen er vijftien deelnemers aan op de top, pardon, Gilman’s Point.
Tot zover klopt het persbericht aardig, hoewel je je kunt afvragen of het weglaten van de verschijnselen van hoogteziekte niet een verkeerd beeld geeft, zeker als je er in opneemt dat een ervaren gids er wél last van had. Ook merkt een deelnemer op dat het merkwaardig is dat er niet in staat dat twee deelnemers (niet Hof) wel degelijk in korte broek en met ontbloot bovenlijf de beklimming volbrachten.
Bij de afdaling kreeg nog een persoon last van verschijnselen die goed zouden kunnen duiden op hoogteziekte. De groep overnachtte bij Kibo-hut en daalde de volgende ochtend af. Maar vanaf Horombo-hut verliep die afdaling niet voor iedereen op dezelfde wijze. De twee deelnemers die de vorige dag bij Kibo-hut waren achtergebleven, waren klaarblijkelijk in dermate slechte conditie dat ze met een auto van het park verder moesten. Ook de persoon die in de afdaling van Gilman’s Point problemen kreeg, stapte in. En Wim Hof zelf. Die had naar verluidt blessures aan de voeten opgelopen die doorlopen erg moeilijk maakten. Tenslotte stapte nog een deelnemer in, gewoon omdat er nog een plek over was; die was het dus duidelijk alleen om de weg omhoog te doen geweest. Een eindje lager, op 2800 meter, pikte dezelfde of een andere auto wederom een clubje van drie , waarschijnlijk vier, deelnemers op. Uiteindelijk kwam dus iets meer dan de helft van de groep op eigen kracht beneden.

Eén deelnemer die ik benaderde had een wel erg opmerkelijk verhaal. Het gaat om één van de twee personen die in Kibo-hut bleef vanwege hoogteziekte. In diverse krantenartikelen duikt hij echter op als lid van de groep die de top haalde. Het was de journalisten blijkbaar niet opgevallen dat hij niet voorkomt op de groepsfoto op Gilman’s Point die bij hun artikel geplaatst is (en hij is niet degene die de foto maakte). Geconfronteerd hiermee, verklaarde deze persoon aan mij, dat hij inderdaad niet met de groep naar boven was gegaan vanaf Kibo-hut. Hij was al in eigen tempo met een gids ‘s ochtends vanaf Horombo-hut vertrokken en kwam aan bij Kibo toen de groep daar net vertrok. Een uur later zou hij echter alsnog aan het laatste stuk naar Gilman’s Point zijn begonnen, waar hij dan twee uur na de groep aankwam terwijl de duisternis reeds was ingetreden. Dit verhaal wordt door niemand anders bevestigd, integendeel; degenen die erop reageerden, doen het af als een verzinsel. Geloofwaardiger lijkt mij wat één van hen vertelde, namelijk dat deze meneer min of meer geregeld had om op eigen gelegenheid (wel met een gids) de volgende dag nog een poging te doen. Dit ging niet door, omdat de gidsen daar toch geen gelegenheid voor hadden of omdat de hoofdgids dit niet goedkeurde en zijn conditie het eigenlijk ook onverantwoord maakte.

Dit stuk is niet bedoeld om de individuele prestaties van de groepsleden te bagatelliseren. Uit eigen ervaring weet ik dat het beklimmen van vulkanen in Oost-Afrika voor een onervaren en niet bijzonder getraind persoon geen sinecure is. Ik vind het nog steeds frappant dat bij deze snelle stijging er eigenlijk maar zo weinig uitvallers waren in de groep. Maar waarom het persbericht niet wat openhartiger is over de ervaringen van de groep, roept vragen op. Vragen die mijns inziens gesteld moeten worden, omdat de opgepoetste versie van het verhaal door Hof wordt gebruikt om verder onderzoek mee te motiveren. Wie ondanks dit kijkje achter de schermen zin heeft gekregen om volgend jaar ook mee te lopen, kan zich nu al aanmelden bij het bedrijf van Hof. Of die groep met open armen ontvangen zal worden bij de poort van Kilimanjaro National Park, vraag ik me enigszins af.

Uiteraard heb ik Wim Hof en zijn bedrijf ook om een reactie gevraagd op deze reconstructie. Bij monde van Bart Pronk van Innerfire (die zelf ook deelnam aan de tocht) lieten ze weten dat er een aantal zaken niet kloppen of context missen. Concrete punten gaf Pronk ondanks aandringen niet. Wel werd ik uitgenodigd om de tocht onder het nuttigen van een kop koffie te komen doorspreken. Daarvoor heb ik vriendelijk bedankt, maar een reactie achteraf is natuurlijk altijd welkom.

EenVandaag blundert over Roundup

by 47 Comments

Roundup

Verschillende media hebben alarmistische berichtgeving verspreidt over glyfosaat, de werkzame stof in de onkruidverdelger Roundup. Het actualiteitenprogramma EenVandaag spande de kroon, door Roundup een kankerverwekkend middel te noemen. Het kopte zonder terughoudendheid: “Kankerverwekkend bestrijdingsmiddel blijft in gebruik“. Die uitspraak is niet op feiten gebaseerd en kwalijk alarmistisch.

Glyfosaat werkt als totaalherbicide door beschadiging te brengen aan een stofwisseling die enkel in planten voorkomt. Omdat het lichaam van dieren en mensen niet op dat niveau werken, wordt het gezien als een van de meest veilige onkruidverdelgers. Toch wordt er veel onderzoek gedaan naar bijwerking van de stof. Er zijn daarbij studies opgedoken die wijzen op carcinogeniteit. Maar het merendeel van de studies kan deze bevindingen niet bevestigen. In de wetenschappelijke literatuur is er daardoor nauwelijks bewijs dat glyfosaat kanker kan veroorzaken. De wetenschappelijke consensus is dan ook dat het waarschijnlijk niet carcinogeen is.

iarc-logoToch classificeerde het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC, een onderdeel van de Wereldgezondheidsorganisatie) vorige week de stof als ‘waarschijnlijk carcinogeen’. De onderbouwing hiervoor was een studie waarbij glyfosaat op individuele cellen werd losgelaten in een bakje; en enkele (controversiële) rattenstudies. Alle Nederlandse media (die ik voorbij zag komen) vergaten daarbij te vermelden dat het IARC géén rekening houdt met realistische situatie waarin glyfosaat wordt gebruikt. De IARC-werkgroep beoordeelde of glyfosaat kanker kán veroorzaken, niet of het bij mensen en dieren kanker gaat veroorzaken. Het wetenschappelijke onderzoeksbureau voor risicoanalyses van Duitsland, BfR, uitte vrijwel direct veel kritiek op de classificatie van het IARC. Het heeft laten weten eerder precies dezelfde studies (en meer) te hebben onderzocht en geen bewijs voor een risico op kanker kon vaststellen.

eenvandaag-roundupHet kan zijn dat de journalisten van EenVandaag niet goed op de hoogte waren. Maar wie vraagt ze in de radio-uitzending om een reactie? Geen wetenschappers, maar Greenpeace en de Partij voor de Dieren die bekend staan als felle tegenstanders. Zelfs de secretaris van de Volkstuinvereniging van Heerenveen mag aan het woord komen, omdat zijn vereniging het middel in de ban heeft gedaan. De arme man blijkt echter niet het verschil te weten tussen Roundup en het verboden ontbladeringsmiddel Agent Orange.
Vervolgens wordt een geluidsbandje gestart met een interview van de milieuactivist Patrick Moore, een voorstander van het gebruik van gentechnologie. Moore geeft in het interview aan dat glyfosaat zo veilig is dat je het zou kunnen drinken, waarna hij weigert die uitdaging aan te gaan. Het was een domme opmerking van Moore, want uit onderzoek blijkt dat glyfosaat zeker giftig is als je het in geconcentreerde vorm opdrinkt. Dit gênante optreden beantwoordt in de verste verte niet de vraag of het achtergebleven spuitresidu op groenten en fruit schadelijk is voor mensen. Maar in de uitzending wordt het fragment gebruikt om Monsanto verder in diskrediet te brengen: de EenVandaag-journalist introduceerde Moore (onterecht) als “Lobbyist van het bedrijf [Monsanto]“.

Vorige maand zond EenVandaag (AVROTROS) nog een anti-Monsanto documentaire uit waarin veel oude claims voorbij kwamen die intussen al wetenschappelijk weerlegd zijn.

Lees verder: 

Dit artikel verscheen ook op de website Kritisch Denken.

Over Traumeel en hoe ‘Big Snake Oil’ omgaat met de regels

by 150 Comments

Als er iets niet verdund is aan homeopathie, dan is het wel de marketing en het slinks omgaan met de regels. De ontwikkelingen rondom het middel Traumeel van homeopathiegigant Heel zijn daar een aardige illustratie van. Er wordt gerommeld met de samenstelling om aan de lokale regels te voldoen en te brutale marketing werd in de Verenigde Staten afgestraft.

Bewijs voor werking Traumeel?

Traumeel, zonder therapeutische indicatie
Traumeel, zonder therapeutische indicatie

Traumeel is een “homeopathisch geneesmiddel zonder specifieke therapeutische indicatie. De toepassing is uitsluitend gebaseerd op de homeopathie.” Dat is alles wat er in Nederland over gezegd mag worden, zie ‘Geen bewijs, dan geen indicatie‘ op het Skepsis-blog voor de achtergrond van deze regel.
In het buitenland zijn ze wat minder strikt in wat er op verpakkingen en bijsluiters mag staan voor producten waarvoor geen afdoende bewijs van effectiviteit is ingediend bij de toezichthouders. Daar mag producent Heel dus gewoon nog beweren dat de Traumeel-tabletten helpen bij spierpijnen en verstuikingen. Traumeel wordt ook in gels geleverd en is er zelfs in de vorm van injecties. Bewijs dat het in enige vorm beter werkt dan een placebo, is er niet. Uit een artikel op Science Based Pharmacy:

Clinical Trials

Heel makes a number of claims (pdf) about Traumeel, but none are backed up by persuasive evidence. Mostly they compare Traumeel to anti-inflammatory drugs like ASA and ibuprofen, claiming that Traumeel is faster, more effective, and has no side effects.

Unfortunately, there are no well-designed, double-blind, peer reviewed, head-to-head trials that have established this. This is unfortunate, because there’s no information to support the included dosages, nor to suggest that any of these ingredients would even be absorbed into the skin. However, the relatively vague claims that Traumeel is “well-tolerated” and has “almost no side effects” are very plausible, given there isn’t enough of any ingredient to have any medicinal effects.

[NB de link naar de claims in dit citaat werkt niet, maar het gaat volgens mij om dit document].

Een artikel uit 2011 in het International Journal of General Medicine is positiever over Traumeel, maar dat is een door Heel gesponsord onderzoek, dus maar beter met wat korreltjes zout tot je nemen. Maar zelfs dat artikel geeft geen enkele verwijzing naar onderzoek waarin Traumeel tabletten rechtstreeks vergeleken worden met conventionele behandelingen. We kunnen er dus wel vanuit gaan dat er geen goed bewijs is dat de tabletten werken. Een uitgebreidere analyse van het bewijs voor homeopathische pijnstillers als Traumeel en andere op arnica gebasseerde producten kan gevonden worden op de site saveyourself.ca.

Nederlandse klant krijgt speciale versie

Alweer enige tijd terug was het me opgevallen dat de Traumeel tabletten in Nederland net iets anders heten dan in het buitenland, het leidde tot een korte discussie in de commentaren hier op Kloptdatwel. De volgende tabel geeft de ingrediënten van Traumeel S en H met de potenties die gebruikt zijn voor het bevochten van de lactose waar de tabletten natuurlijk grotendeels uit bestaan (bronnen: www.traumeel.com en www.traumeel.nl):

De samenstellingen van Traumeel S en H
De samenstellingen van Traumeel S en H

De lezer die iets weet van homeopathische verdunningen zal misschien verbaasd opkijken: ‘D2? dat is toch maar een verdunning van 1 op 100, dat klinkt nauwelijks homeopathisch?’ De meest gebruikte homeopathische potenties zijn inderdaad van andere orde, D12 en C30, waarbij je er van uit kunt gaan dat er geen molecuul meer van de uitgangsstof in het product aanwezig is. Met Traumeel is het wat anders, die verdunningen zijn niet zo absurd. Maar je mag volgens de Nederlandse regelgeving iets een homeopathisch geneesmiddel noemen als het volgens een erkende homeopathische farmacopee wordt gemaakt uit homeopathische grondstoffen. De oertinctuur waarmee gestart wordt (uitgeperste planten met alcohol in dit geval) is ook een homeopathisch middel.
Maar wat vooral opvalt is dat de samenstelling nogal verschilt: in de Nederlandse versie (H staat vermoedelijk voor Holland en S voor standaard) zitten minder verschillende planten en wat er nog wel in zit, is meer verdund. Het ogenschijnlijk zelfde product is dus een uitgeklede versie van de internationaal gangbare variant.

Waarom deze verschillen?

We moeten de Geneesmiddelenwet erbij pakken om erachter te komen waarom dit zo is. Zie hoofdstuk 4, artikel 42 lid 3 dat gaat over de voorwaarden voor registratie van middelen als homeopathisch geneesmiddel:

geneesmiddelenwet-hfdstk4art42lid3

Om Traumeel als homeopathisch geneesmiddel te kunnen verkopen, had Heel dus twee mogelijkheden. Ofwel aantonen dat de dosis van elk ingrediënt minstens een factor 100 lager is dan waarin het voorkomt in reguliere geneesmiddelen, ofwel zorgen dat elk ingrediënt minstens tot D4 is verdund (D4 = 1 op 10.000). Dat laatste is natuurlijk een stuk makkelijker.
heel-company-logoOp vragen die ik stelde, liet Heel weten dat deze wetgeving inderdaad de reden was voor aanpassing van het product voor de Nederlandse markt. De weggelaten ingrediënten zouden niet met de hoofdindicatie (spierpijn e.d.) in de Materia Medica beschreven staan en daarom niet gebruikt mogen worden in het product. Traumeel S zou daarom wel iets breder inzetbaar zijn buiten de indicaties om. Dat het Nederlandse product dan misschien wel sterker was (homeopathisch gezien) werd ontkend, potenties zouden pas weer sterker worden vanaf D24. Een waarschuwing voor buitenlanders op de verpakking (dat Traumeel H niet hetzelfde is als het hun vertrouwde Traumeel S) vond Heel niet nodig, de producten zijn in beide samenstellingen immers ongevaarlijk.
Natuurlijk geloof ik dat laatste wel, Traumeel H werkt vast net zo goed en is net zo ongevaarlijk als Traumeel S. Beide producten doen namelijk niets. Heel had Traumeel S vast wel als voedingssupplement in ongewijzigde samenstelling op de markt mogen houden, maar dan had er natuurlijk niet ‘geneesmiddel’ op mogen staan. Het is wel duidelijk dat dat marketingtechnisch belangrijker voor Heel is dan de precieze samenstelling van het product.

Op mijn eigen website schreef ik hier tweeënhalf jaar terug een stukje over: Warning to Traumeel Users Visiting the Netherlands. Voor diergeneesmiddelen gelden in principe dezelfde regels als voor humane geneesmiddelen, alleen loopt de doorvoering een beetje achter. Voor homeopathische diergeneesmiddelen moesten de producenten voor 1 januari 2014 hun bewijs indienen (als ze middelen met indicatie willen blijven verkopen) en dat zit nu in het beoordelingsproces. Totdat dat is afgerond kun je voor je huisdieren in Nederland dus nog gewoon Traumeel S krijgen. Overigens wordt Traumeel S op tal van websites ook nog voor humaan gebruik aangeboden op webshops gericht op de Nederlandse markt, vaak zelfs nog met indicatie, terwijl dat dus helemaal niet mag.

Intussen in de Verenigde Staten …

Vorig jaar kondigde Heel aan zich terug te trekken van de Noord-Amerikaanse markt. De reden hiervoor is dat Heel zich geconfronteerd zag met een aantal class action lawsuites. Een grote groep mensen diende collectief een vordering in tegen Heel omdat het bedrijf zich schuldig zou maken aan misleiding o.a. door niet duidelijk te zijn over waar potentiëring nu op neer komt en het gebruik van termen als ‘proven’ en ‘effective’ terwijl het bewijs (zoals boven aangegeven) daar geen voldoende reden voor geeft. Heel heeft de zaken voor één miljoen dollar geschikt voordat het tot echte rechtszaken kwam, maar de voorwaarden zijn niet mals (maar volkomen terecht):

i) FDA Disclaimer: Defendant will include the following language on the same outer label or package panel that bears the Drug Facts box: “These statements have not been reviewed by the Food and Drug Administration. They are supported by traditional homeopathic principles.” (ii) Dilution Disclaimer: The back panel of each Product’s outer label or package shall be modified to include the following language: “X is a homeopathic dilution. For more information, see the Settlement Agreement in the documents section of this website.” (iii) “Natural” claims: Unless the Product contains all natural ingredients, Heel shall use the term “natural” in a manner that is appropriately qualified (e.g., by using an asterisk that links to the phrase: “Contains [X] natural active ingredients out of [X] actives, see Drug Facts”). (iv) “Clinically Proven” claims: Heel will cease using the words “Clinically Proven,” “Proven … Effective” or any similar representation that expressly or impliedly asserts medical, scientific or clinical proof on any Products for which it does not have at least two clinical studies performed by independent researchers that utilize generally accepted protocols such as randomized, double-blind placebo-controlled trials, with publication and peer review; further, if any clinical trial are sponsored by Heel, Heel shall adequately disclose this fact to consumers. (v) “Doctor Recommended” claims: Heel shall cease using the words “Doctor Recommended” and “[U]sed by doctors worldwide” unless it also discloses to consumers the percentage of those doctors who are homeopathic practitioners and the percentage who are allopathic or any other type of medical practitioners.

Zie Science Based Pharmacy voor de details. Heel zag er klaarblijkelijk geen heil meer in om Traumeel in de VS en Canada nog winstgevend te kunnen afzetten en heeft de activiteiten daar verkocht aan het bedrijf MediNatura. Dat bedrijf brengt nu T-Relief tabletten op de markt. De samenstelling lijkt verdacht veel op die van Traumeel S, het wijkt er minder vanaf dan Traumeel H. Volgens iemand die reageerde op mijn website kan het echter niet tippen aan het origineel:

we can’t even buy the original in the u.s. the fda made heel shut down here and the company that bought them has changed the formula and my husband who has arthritic knees finds that this “new improved” formula is no where near as effective as the original. and i can’t find a substitute :(

Me dunkt dat als MediNatura zijn versie onder de naam Traumeel A(merica) op de markt had kunnen brengen, geen enkele trouwe gebruiker van Traumeel het verschil gemerkt zou hebben. De merknaam Traumeel hield Heel bij de verkoop van de Amerikaanse boedel echter voor zichzelf.