The Big Bang Theory is een sitcom en gaat over een stel ontzettende nerds en hun een leuke vlotte buurvrouw Penny. Oppernerd Sheldon-“mijn IQ is omgekeerd evenredig met mijn sociale vaardigheden“-Cooper legt aan Penny even in één zin uit wat astrologie volgens hem is.
Met dank aan Rik Delaet van www.Kritischdenken.info voor de ondertitels.
Op verschillende plekken op aarde lijkt de zwaartekracht niet te werken. Auto’s en blikjes lijken omhoog de berg op te rollen. Sommige van deze ‘gravity hills’ zijn zelfs toeristische attracties. Wat is hier aan de hand?
Skeptici hebben altijd veel aandacht voor visuele illusies omdat ze duidelijk laten zien hoe onze intuitie ons op het verkeerde been kan zetten (zie ook Dan Ariely in het filmje in Kloptdatwel van zondag 4 september). Het volgende verhaal is een leuk voorbeeld hiervan.
Een van mijn collega’s kwam terug van vakantie uit Polen en had daar iets merkwaardigs meegemaakt in het plaatsje Gora Zar. Het ligt in de buurt van het drielandenpunt Tjechie, De Slowaakse Republiek en Polen in een bergachtig gebied.
Het bijzondere aan Gora Zar is dat de zwaartekracht er op sommige plaatsen niet lijkt te werken. Mijn collega en haar man waren stomverbaasd toen op een weg die omhoog leek te gaan de auto vanzelf de weg oprolde in z’n vrij.
Helaas hebben ze er geen opnames van gemaakt maar gelukkig deden anderen die zich verwonderden over dit bijzondere gebeuren dat wel. Op het internet circuleert een groot aantal filmpjes waarop auto’s blikjes en andere voorwerpen de berg oprollen. Het verschijnsel beperkt zich overigens niet tot Gora Zar ,er zijn veel meer plaatsen op aarde waar het voorkomt.
Hieronder een paar voorbeelden van filmpjes:
Een filmpje uit Gora Zar:
Deze twee zijn niet in Gora Zar maar bij een andere gravity hill gemaakt:
Ik ben nu toch wel erg nieuwsgierig geworden en ga op zoek naar een verklaring. Gelukkig heeft de Engelstalige Wikipedia er een item over (hier enigzins vrij vertaald weergegeven):
‘Een ‘gravity hill’ ook wel ‘magnetic hill’, ‘mystery hill’ of ‘gravity road’ genoemd is een plaats waar door de omgeving een optische illusie ontstaat zodat een lichte helling naar beneden, er uit ziet als een helling omhoog. Hierdoor lijkt het alsof een auto die je zonder versnelling laat rollen de heuvel opgaat, tegen de wetten van de zwaartekracht in.
Er zijn honderden van dit soort plaatsen op de wereld. Hoewel de helling van een ‘gravity hill’ dus een optische illusie is zijn er natuurlijk ook andere verhalen in omloop bijvoorbeeld dat het iets met magnetisme te maken zou hebben of met bovennatuurlijke krachten, zie bijvoorbeeld deze website.
De illusie berust voor een groot deel op het niet of bijna niet kunnen zien van een horizon. Zonder horizon is het moeilijk om de helling van een oppervlakte in te schatten omdat je een betrouwbaar referentiekader mist. Objecten waarvan we normaal gesproken aannemen dat ze loodrecht op de ondergrond staan (zoals bomen) kunnen in feite schuin staan waardoor de indruk van een helling kan worden versterkt.
De situatie is vergelijkbaar met een bekende visuele illusie, de Ames room waarin ballen rollen die zich niet aan de zwaartekracht lijken te houden.’
Zo zie je maar weer eens hoe gemakkelijk onze intuitie er naast kan zitten.
Foto voorpagina: een deel van een foto bij spook hill, één van de plekken waar het lijkt alsof auto’s omhoog rijden. De gehele foto kun je hier zien. Bron: wikimedia commons, Marc Averette.
Gedragseconoom Dan Ariely, auteur van ‘Volmaakt onvoorspelbaar’, gebruikt klassieke visuele illusies en zijn eigen tegen-intuïtieve onderzoeksresultaten om aan te tonen dat we niet zo rationeel zijn als we denken bij onze waarneming en bij het nemen van beslissingen. Natuurlijk een belangrijk gegeven voor iedere skeptische denker.
De lezing (met NL ondertitels) begint met enkele interessante visuele illusies, daarna staat Ariely stil bij de vraag hoe het kan dat er twee soorten landen in Europa zijn: landen waar veel mensen bereid zijn om orgaandonor te worden en landen waar maar weinig enthousiasme is voor orgaandonatie. Buurlanden vertonen grote verschillen. Hoe kan dat? Daarna bespreekt hij een paar intrigerende wetmatigheden in de menselijke besluitvorming: corrigeren we een eenmaal genomen beslissing in het licht van nieuwe informatie? Beoordelen we of we iemand anders aantrekkelijk vinden wel zo rationeel als we hopen? Ariel sluit af met een tip voor mensen die op zoek zijn naar een date.
Wie hieronder geen scherm ziet kan hier klikken.
Enjoy!
Tot nu toe hebben we de voorspelling van Jomanda dat Nederland in de week van 22 augustus getroffen zou worden door een tsunami al 3 keer besproken. De eerste keer beschreven we alleen de voorspelling. De tweede keer schreven we waarom een tsunami in NL zeer onwaarschijnlijk is en de derde keer schreven we over wat mensen hoogstwaarschijnlijk ervaren die veel in de voorspelling hebben ‘geïnvesteerd’ (door bijvoorbeeld verhuisd te zijn of publiekelijk de voorspelling te hebben ondersteund), de zogeheten cognitieve dissonantie.
Het is nu 1 september maar op het moment dat ik dit schrijf is het nog 27 augustus. Omdat ik morgen op vakantie ga en ik beperkte toegang tot internet zal hebben werk ik wat vooruit. Ik vraag me dan ook af:
Is het inmiddels al Amersfoort aan zee?
Hoewel ik deze vraag slechts semi-serieus bedoel (als je mijn andere artikelen hebt gelezen weet je dat ik niet geloof dat er een tsunami komt) wil ik een eventuele lezer die wel overtuigd was dat er een tsunami zou gaan plaatsvinden uitnodigen om ons derde artikel over cognitieve dissonantie eens te lezen. Ik ben erg benieuwd naar een eventuele reactie en hoe er nu over de voorspelling wordt gedacht.
Met dank aan John Kreuk voor de video.
In discussies over reguliere versus alternatieve geneeswijzen hoor ik twee argumenten regelmatig terugkomen:
1: Alternatieve geneeswijzen zouden (per definitie) niet schadelijk zijn.
En wanneer je dan aangeeft dat ze wel degelijk schadelijk kunnen zijn hoor je vaak de volgende:
2: De reguliere geneeskunde kan ook schadelijk zijn.
Dat tweede argument is natuurlijk juist. Echter moet in het achterhoofd gehouden worden dat het risico’s van een geneeswijze altijd afgezet moet worden tegen de voordelen. Want wanneer een behandeling als bijwerking ‘de dood’ kan hebben, dan moet de behandeling wel heel duidelijke voordelen hebben.
Edzard Ernst heeft onlangs een overzicht gepubliceerd(1) waarin hij gedocumenteerde fatale gevallen na een behandeling bij drie alternatieve methoden beschrijft. De getallen lijken klein: 86 doden door acupuntuur sinds 1965, 9 door chelatietherapie sinds 1990, 26 door chiropraxie sinds 1936, maar volgens Ernst is dit slechts het topje van de ‘complicaties-bij-alternatieve-geneeswijzen’-ijsberg*.
De relatieve frequentie van fatale gevallen na CAM (Complementary and Alternative Medicine) is onbekend. Veel voorstanders van CAM zullen beargumenteren dat de doden die hier genoemd zijn de uitzonderlijke gevallen betreffen en dat de CAM behandelingen nog steeds veel veiliger zijn dan veel reguliere behandelingen. Dit kan waar zijn, maar het mist ook een belangrijk punt: therapeutische risico’s zouden nooit op zichzelf beoordeeld moeten worden maar altijd in relatie met de therapeutische voordelen. Als het voordeel klein is, onzeker of afwezig, dan zijn zelfs relatief kleine risico’s genoeg om een risico-voordeelanalyse negatief uit te laten komen.
Helaas vallen zowel acupunctuur, chelatietherapie én chiropraxie in de categorie “het voordeel is klein, onzeker of afwezig”.
* Daarover morgen meer.