Kloptdatwel?

Leuke gezichten worden super-lelijk

by 11 Comments

Het aanstaande Skepsis congres gaat over de werking van onze hersens. Soms wordt informatie zodanig verwerkt dat het tot vreemde resultaten leidt. Visuele illusies zijn daar een goed voorbeeld van.

In het filmpje hieronder kun je een heel vreemde illusie zien. Normaal uitziende meisjes krijgen ineens afschuwelijk verwrongen gezichten. Bekijk het filmpje twee keer: de eerste keer kijk je naar het kruisje, en de tweede keer kijk je naar de gezichten. Je gelooft je eigen ogen niet.

Niet iedereen schijnt overigens de illusie te kunnen zien. De skepticus Richard Wiseman klaagt op zijn website dat het hem niet lukt.

Via bad astronomy blog

Derek Ogilvie faalt op wetenschappelijke testen

by 16 Comments

Derek Ogilvie zegt medium te zijn en is in ons land beter bekend is als de babyfluisteraar. Hij heeft twee keer een wetenschappelijke test ondergaan die kon aantonen dat hij speciale vermogens bezat. Beide keren faalde hij. De derde ‘test’ was niet geschikt om aan te tonen of Ogilvie speciale vermogens bezit, maar het behaalde succes grijpt Derek met beide handen aan om dat wel te beweren.

Derek Ogilvie faalt op wetenschappelijke testen 1
Humoristisch commentaar op de cold reading techniek van Ogilvie (randi.org)

In de eerste test bij prof. Chris French liet Ogilvie niets anders zien dan standaard cold-reading technieken (de kunst om anderen het gevoel te geven dat je meer van ze weet dan mogelijk lijkt). In de tweede test voor de één miljoen dollar van James Randi (‘the one-million-dollar-challenge’) scoort hij niet beter dan een willekeurig persoon. Een artikel over het onderzoek is te vinden in de krant The Sun.

Het vreemde wil dat de programmamakers van Ogilvie dat blijkbaar niet genoeg vonden en hem meenamen voor een derde ‘test’ bij Dr. Gerald Gluck. Tenminste, er wordt gedaan alsof het een test is, terwijl de gebruikte techniek helemaal niet in staat is om speciale vermogens vast te stellen (iets wat de eerste twee testen wel konden). Deze techniek heet neurofeedback en via neurofeedback zou iemand afwijkende hersenpatronen in een juist(er) patroon kunnen trainen. Dirk Koppenaal schreef al eerder uitgebreid in Skepter over neurofeedback.

Het is interessant om op te merken dat de voice-over zegt dat er twee weken nodig zijn om alle data te analyseren die via de neurofeedback zijn verkregen. Gluck blijkt echter in staat om al direct na het experiment de uitspraak te kunnen doen dat “er hier iets gebeurde dat ik op dit moment niet kan verklaren, maar ik weet niet wat het was“. Voor een wetenschapper die werkt met data die normaal twee weken geanalyseerd moeten worden een wat vreemde uitspraak.

Na twee weken komt Gluck alsnog met zijn conclusie: “Derek bevindt zich in een staat van non-verbale en emotionele communicatie”.

Derek: “betekent dat dat ik telepathisch ben?”

G: “Dat is geen wetenschappelijke term, het betekent dat je zintuiglijke waarneming gebruikt die lijkt op in trance zijn, waarbij emoties dominant zijn, je bent ontvankelijk en je ontvangt een soort informatie, en je gebruikt delen van je hersenen die we verwachten dat je zou gebruiken gebaseerd op wat je zegt dat je doet“.

Derek zegt paranormaal te zijn. Zegt Gluck dus nu dat hij weet waar de hersengebieden zitten die voor paranormale vermogens zorgen? Dat zou toch wel een Nobelprijs waard zijn lijkt me zo.

Gluck loopt echter op de zaken vooruit, je moet namelijk eerst aantonen dat je iets speciaals kan, voordat je de hersengebieden kan gaan aanwijzen die daarvoor verantwoordelijk zijn. En juist op dat eerste faalt Ogilvie tot twee keer toe.

Maar door bewijs (of juist het gebrek daaraan) laat Derek zichzelf niet van de wijs brengen: “I’m going to do it again [de eerste testen] because I believe I can do it…”

Foto voorzijde: Derek Ogilvie na de mislukte test bij Chris French, Skepsis.nl

Intelligent Design is stupid

by 19 Comments

Neil deGrasse Tyson, een Amerikaanse astrofysicus, legt uit waarom er geen intelligente ontwerper kan zitten achter het ontstaan van het heelal, onze planeet en de mens.

Er zijn simpelweg teveel zaken die ons kunnen doden. Een ontwerper met het overleven van de mens in gedachten had het heel anders gedaan.

Kort samengevat: het heelal heeft extreem weinig plekken waar leven mogelijk is, daarnaast wemelt het er van asteroïden die in kunnen slaan, hoewel een supernova die te dichtbij gebeurt ook niet prettig is, en wist je trouwens dat onze Melkweg op ramkoers ligt met het Andromedastelsel? Onze planeet: overstromingen, aardbevingen, tsunami’s, vulkaanuitbarstingen, orkanen etc. De mens: naast alle ziektes en dergelijke kan je je afvragen wat voor ontwerper er nu een pleziercentrum op dezelfde plek als de riolering stopt? Juist: een Stupid Designer.

Kortom: een pleidooi voor het omarmen van de natuurwetten als verklaring voor de wereld waarin we leven. En een terechte en uiterst humoristische  aanval op intelligent design!

Eén op de vijf Belgen is bijgelovig

by 15 Comments

Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 2
Eén op de vijf Belgen is bijgelovig (oivo.be)

Belgen worden steeds bijgeloviger. Eén op de vijf Belgen loopt het risico ‘om uitgebuit te worden door de markt van de esoterie’. Dit is een stijging van 6% ten opzichte van 2007. Deze conclusies worden getrokken in een studie van het ‘Onderzoeks- en Informatiecentrum voor de Verbruikersorganisaties’ (OIVO). Het OIVO is een organisatie die bij onze zuiderburen de belangen van consumenten beschermt. Onze zusterorganisatie SKEPP wijdde er een artikel aan.

OIVO is bezorgd dat mensen steeds makkelijker slachtoffer kunnen worden van misleidende praktijken en roept de overheid op tot meer toezicht en bescherming voor de consument.

De studie geeft een paar interessante inkijkjes.

Geloof in genezers neemt sterk toe

Het geloof in alternatieve genezers werd in een paar jaar ongeveer vier keer zo groot (van 6% in 2007 tot 22% in 2011). Ook geloof in astrologie en horoscopen steeg flink van 10% tot 15%, evenals in helderzienden (van 6% naar 12%). 15% heeft wel eens een helderziende geraadpleegd (een stijging van 8% ten opzichte van 2007). Handlezen bleef vrijwel constant op 10%.

Ouderen en mensen uit lage sociale klasse minder gevoelig voor bijgeloof

De studie toont een aantal opmerkelijke en soms onverwachte verschillen tussen bevolkingsgroepen. Een paar interessante voorbeelden:

  • Mensen uit lagere sociale klassen zijn overwegend minder bijgelovig (9%) dan gemiddeld. Maar helderzienden zijn wel weer meer dan gemiddeld in trek bij lagere sociale groepen (22%).
  • 65+ ers zijn niet erg bijgelovig (8%).
  • Op het arme platteland van Wallonië is 35% bijgelovig. Bijna de helft gelooft daar in de praktijken van genezers. Het Vlaamse platteland is echter overwegend skeptisch (6% gelovigen).
  • Jongeren hechten weinig waarde aan astrologie, vrouwen (22%) meer dan mannen (6%). Hetzelfde geldt voor handlezen (vrouwen 20%, mannen 4%).
Rijken betalen meer voor helderziend consult
Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 3
Helderziende uit internet-advertentie (psychicfriend.co.uk)

Opmerkelijk is wel dat veel mensen voorzichtig zijn. Zo is bijna 90% het eens is met de stelling dat ‘helderzienden misbruik maken van de naïviteit van de mensen’. Toch betalen de mensen grif. Een helderziende rekent gemiddeld 30 euro per consult (maar mensen uit hogere sociale klassen dokken 46 euro), genezers vragen ongeveer 40 euro per consult.

Agressieve verkoopmethoden

De studie geeft een inkijkje in de verkooppraktijken van helderzienden en genezers. Een paar voorbeelden:

  • Mensen laten zich blijkbaar gemakkelijk verleiden via kleine advertenties, banners op internetpagina’s of briefjes in brievenbus met een aanbod voor een gratis eerste consult.
    Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 4
    Advertentie van helderziende (wikipedia)

    Als die stap eenmaal is gezet onder het motto ‘baat het niet dan schaadt het niet’ dan wordt de cliënt gemakkelijk verleid tot een vervolgconsult. Vage, onbegrijpelijke en dreigende taal helpt daarbij: “[u moet] uit die rampzalige kring van negativiteit […] stappen en dat negatieve mediamieke milieu helemaal uitschakelen … met behulp van een volledige, vertrouwelijke astrologische studie”. Kassa!

  • Ook worden mensen het slachtoffer van misleiding. Een gratis telefonisch consult blijkt bijvoorbeeld meer dan één euro per minuut te kosten.
  • Er wordt veel gebruik gemaakt van de ‘voet tussen de deur’-verkoopmethode: ‘deze techniek bestaat erin een reactie van de consument te vragen op een eenvoudig verzoek, om daarna die consument te bestoken met vragen om een heel arsenaal aan esoterische diensten en producten te kopen’.
  • De techniek van het ‘geruststellen’ door valse claims wordt veel gebruikt, bijvoorbeeld door middel van een foto van een sympatiek uitziende oma die belooft ‘directe voorspellingen te leveren die al meer dan 100 maal gecontroleerd werden’.
  • Vaak worden onbegrijpelijke esoterische termen gebruikt zoals ‘een gemagnetiseerde foto’, ‘een gouden kaart’, ‘de grote persoonlijke geluksstudie’, ‘een ritueel van personificatie dat toelaat om alles te zien’ of ‘de kaart van de goddelijke weg die uw astrale ziel in staat stelt om uit de zwarte kring van de centaur te stappen’ 

 

Motieven voor bijgeloof

De studie verdiept zich ook in de motieven om te geloven. Wat betreft astrologie levert dat een interessante bevestiging op van het effect dat we eerder op Kloptdatwel beschreven, namelijk dat mensen heel makkelijk de indruk krijgen dat een voorspelling hen op het lijf geschreven is. De studie legt uit en geeft een voorbeeld:

Eén op de vijf Belgen is bijgelovig 5
Voorbeeld van een voorspelling die altijd klopt (esquire.com)

‘De consumenten hebben vertrouwen in astrologen en andere helderzienden omdat ze overtuigd zijn van de waarheidsgetrouwheid van de astrologie aangezien hun persoonlijke horoscoop veel voor hen betekent. En daar zit al de eerste fout: hun horoscoop is voor die consumenten veelbetekenend omdat hij door hen (volgens hen) en niet voor hen zin heeft. De consument die zijn horoscoop leest, gelooft –behoorlijk naïef maar wel net zoals honderden andere mensen– dat die horoscoop voor hem bestemd is’.

“U hebt er behoefte aan door de anderen geliefd en bewonderd te worden. Maar u kunt toch kritisch zijn wat uzelf betreft. Hoewel u enkele zwakke punten in uw karakter hebt, slaagt u er over het algemeen in om die te compenseren. Soms bent u extravert, beminnelijk en sociaal; andere keren bent u introvert, voorzichtig en gereserveerd”. De consument die zulke zinnen leest, zal ze zonder voorbehoud aanvaarden door ze in scène te zetten en te interpreteren in een context die hem een betekenis geeft’.

Ook voor andere vormen van bijgeloof geeft de studie verklaringen. Zo kan een genezer onjuiste verklaringen aandragen voor ziektes (‘er rust een vloek op u’) en de illusie geven dat genezing mogelijk is (‘dit amulet brengt genezing’).

Onderzoeksvragen van invloed op resultaat

De exacte formulering van de onderzoeksvraag blijkt zoals gebruikelijk in dit soort studies een groot effect te hebben op de antwoorden. Zo is 40% het eens met de stelling dat ‘helderzienden een gave hebben’ terwijl slechts 12% ‘gelooft in praktijken van helderzienden’. Dat betekent dat we de absolute resultaten voorzichtig moeten interpreteren. Niettemin toont de studie een overtuigende toename van bijgeloof.  In 2007 en 2011 werden immers dezelfde vragen gesteld.

Ik zou het goed vinden als de consumentenbond in Nederland ook zo’n studie zou doen!

 

Frans minidorp overspoeld door 2012-gelovigen

by 6 Comments

Frans minidorp overspoeld door 2012-gelovigen 6
Bugarach ligt niet ver van Perpignan (google maps)

Het Franse Bugarach zou volgens 2012-gelovigen dé plek zijn om 2012 (het zogenaamde einde der tijden) te overleven.

De Volkskrant schreef op 27-06:

Bewoners van een klein Zuid-Frans gehucht worden belaagd door een groeiende groep mensen die menen dat het dorpje als enige overblijft bij het vermeende einde der tijden in 2012. Het dorpje bevat nu vele nieuwkomers die geheel in het wit zijn gekleed. Ze geloven dat een nabijgelegen rots een basis is voor buitenaards leven.

Ook de New York Times wijdde onlangs een artikel aan Bugarach:

Some French and international Web sites devoted to the apocalypse claim that the mountain of Bugarach is a sacred place that will protect them from the end of the world. Some even believe that, on doomsday, they will be spirited away by a group of aliens who live under the mountain. The date in question is when a 5,125-year cycle in the Mayan calendar supposedly comes to a close.

http://www.youtube.com/watch?v=BUjsKbuEg8E

De Times laat ook een gelovige aan het woord:

“The apocalypse we believe in is the end of a certain world and the beginning of another, a new spiritual world,” Jean said, refusing to give his last name because of the increasing local controversy. “The year 2012 is the end of a cycle of suffering,” he said. Bugarach is “one of the major chakras of the earth, a place devoted to welcome the energies of tomorrow.”

Op het internet wordt wild gespeculeerd over het Franse bergdorpje:

Frans minidorp overspoeld door 2012-gelovigen 7
De berg bij Bugarach – er zou een basis van aliens onder zijn (Wikimedia Commons)

Several reports circulating on the Internet even suggested that former President François Mitterrand visited the peak by helicopter, that there was often a halo of cloud shaped like a spaceship around the summit and that planes never flew over the mountain because of supposed magnetic waves.

The Telegraph meldt dat burgemeester Jean-Pierre Delord aan de bel heeft getrokken over alle aandacht die zijn dorpje nu krijgt. De burgemeester zou zelfs gevraagd hebben of het leger bijstand wil verlenen wanneer rond 21 december 2012 het dorpje overspoeld zou worden door mogelijk duizenden eindtijd-gelovigen. Iets wat het kleine dorpje van rond de 200 inwoners natuurlijk niet aan zou kunnen.

Mr Delord said people had been coming to the village for the past 10 years or so in search of alien life following a post in an UFO review by a local man, who has since died. “He claimed he had seen aliens and heard the humming of their spacecraft under the mountain,” he said.

(…)

Recently, (…),  interest in the site had skyrocketed, said the mayor, with online UFO websites, many in the US, advising people to seek shelter in Bugarach as the countdown to Armageddon commences.

“Many come and pray on the mountainside. I’ve even seen one man doing some ritual totally nude up there,” said Mr Delord.

Sigrid Benard, who runs the Maison de la Nature guesthouse, said UFO tourists were taking over. “At first, my clientele was 72 per cent ramblers. Today, I have 68 per cent ‘esoteric visitors’,” he said.

Volgens een inwoonster kan je niet eens meer rustig een wandeling maken zonder over mediterende mensen te struikelen.

Foto voorkant: Burgemeester Delord met enkele gevonden objecten die de gelovigen achter hebben gelaten.
Dit stuk is geschreven door Maarten Koller en Gert Jan van ‘t Land.