Kloptdatwel?

Eergisteren verscheen in De Telegraaf een artikel over een revolutionaire techniek om mensen met dyslexie te helpen. Het ging om een bril met een kleurenfilter ervoor die je direct helpt met beter lezen. Het enige probleem… de bril wordt nog niet erkend door de gevestigde medische orde in Nederland, schande, schande. Dit zijn natuurlijk bij uitstek berichten waar je van kunt vragen of ze wel kloppen. Dus als scepticus gaan we op zoek naar bewijs.

Als eerste ga ik langs op de website van Xlens, en het verhaal daar is indrukwekkend. In het buitenland wordt de bril al aanbevolen, er wordt in Nederland samengewerkt met gerenommeerde opticiens, en er staan een aantal publicaties vermeld op de website. Dit geeft goede hoop.

Echter niet alle publicaties bevestigen dat het systeem zeker werkt:

It is important at this stage to appreciate that the objective of success may be at some stage a reflection on the ways that the subject attempted to improve their educational performance, and it is therefore impossible to identify that the therapy was the sole means to the improvement.

En dit is een van de fouten die makkelijk opsteken bij dit soort onderzoek. Het is namelijk lastig om uit te sluiten dat er andere oorzaken van verbetering zijn. Hierbij valt te denken aan extra aandacht vanwege de nieuwe dure bril. Een bril wordt misschien pas gebruikt nadat andere therapieën al gebruikt zijn, en dus is er wellicht een cumulatief effect. Kinderen worden ouder en leren beter met hun dyslexie om te gaan. Of misschien is er een mogelijkheid tot natuurlijk verbetering. Een vergelijk valt te trekken met dieethulpmiddelen: super slank in 5 maanden. Doe elke dag onze speciale schoenen aan, en volg een gezond eetpatroon. Zo’n methode werkt wellicht perfect, maar ligt dat dan aan de schoenen of het gezonde eetpatroon? Mensen met een statistische achtergrond zullen ongetwijfeld nog meer gaten kunnen vinden in het aantal deelnemers aan het experiment en van de controlegroep. Daarnaast ontbreken er bij de meeste onderzoeken resultaten over de kinderen bij wie het niet werkt.

Als je je afvraagt of dit relevant kunt zijn: dat hangt ervan af hoe je de resultaten interpreteert. Als het bij één persoon voor 100% werkt, en bij een ander totaal niet, is er een gemiddelde verbetering van 50%. Echter kan dit ertoe leiden dat je de conclusie trekt dat elk kind 50% verbetert. Daarnaast is het mogelijk om 9 positieve verhalen te vertellen, terwijl er wellicht 50 kinderen zijn bij wie het niet werkte.

De onderzoeken zijn dus niet direct overtuigend, maar geven wel aan dat het onderwerp serieus wordt benaderd. Zo is er een duidelijk achterliggende oorzaak geïdentificeerd en zou het een probleem zijn met de magnocellular cells die de kleuren op ongelijke snelheid communiceren aan de hersenen (voor zover ik dit als leek kan begrijpen). Ook zijn er positieve resultaten bereikt door teksten op andere manieren aan te bieden, bijv. met een ander lettertype en andere achtergrond kleur.

Zijn er dan nog redenen om te denken dat het hier wellicht om een methode gaat die nog onbewezen is of zelfs niet werkt? De website geeft nog wat aanwijzingen. Dyslexiespecialisten doen voorlopig nog niets met deze therapie. De kleur die benodigd is voor verbetering is voor elke patiënt anders, en dit systeem kan vele klachten oplossen. Een lijst op www.irlen.com geeft 60 verschillende symptomen. Dit zijn kenmerken die we ook vaak terug vinden bij andere alternatieve therapieën, waarvan de werking wordt betwijfeld.
Onder het kopje vacatures vinden we twee mogelijke manieren van samenwerken. Onderzoeker en Xlens-praktijk eigenaar. Waar je echter verwacht dat hier gevraagd zal worden om oogspecialisten, of nog liever orthoptisten (specialisten op het gebied van oogproblemen, en samenwerking tussen ogen en hersenen) is er alleen vraag naar psychologen en dyslexie specialisten.

De voorlopige conclusie is dus dat dit een veelbelovende therapie zou kunnen zijn, maar dat we op dit moment nog moeten twijfelen aan de werking.

Om dit te controleren neem ik contact op met een orthoptist:

In Engeland is er een professor mee bezig om er onderzoek naar te doen, maar de resultaten zijn absoluut niet betrouwbaar. Op dit moment lijkt het meer placebo-effect te hebben en van korte duur te zijn en zijn de wetenschappers nog steeds van mening dat dyslexie in de hersenen zit en niet kan worden opgelost door een bril met gekleurde glazen (ze zijn trouwens ook heel duur). Die professor gelooft er zelf wel in, maar heeft aan ons ook ruiterlijk toegegeven dat zijn aantallen proefpersonen veel te klein zijn en dat het vreemd is dat op gegeven moment het effect afneemt. Op die website hebben ze van hem ook een artikel staan. Dat zou placebo-effecten uitsluiten, maar dat is helemaal niet zo. Het kost wat veel om te proberen. Die professor heeft ook goedkopere opties gegeven om eerst te proberen en hoe je met kleurgebruik en lettertypegebruik in documenten al veel kunt ondervangen. Maar als mensen er baat bij hebben dan vind ik dat prima, maar je kunt nog niet spreken van evidence based.

Dan blijft natuurlijk de vraag over: Als er nog zoveel getwijfeld wordt en er met een uurtje onderzoek zoveel twijfels naar boven gehaald kunnen worden, waarom doet De Telegraaf dat dan niet? Van een krant mogen we toch verwachten dat zij op een eerlijke wijze het nieuws weergeven, en onderzoek doen naar het nieuws dat ze brengen. Graag wil ik me aansluiten bij Ben Goldacre in zijn boek: “Bad Science” waarin hij juist ingaat op de verantwoordelijkheid van de media in het voorkomen van misinterpretaties van medische behandelingen. De journalisten die de verslaggeving doen, zijn vaak niet gekwalificeerd om over het onderwerp te praten.

Na mijn eigen onderzoek blijft de enige conclusie over dat het hier om een nog niet bewezen techniek gaat, die wellicht veelbelovend is, maar die voor een onbewezen behandeling veel geld kost (ondanks de niet goed geld terug garantie).  De benadering van de Nederlandse website vertoont veel overeenkomsten met andere alternatieve therapieën: wonderen beloven en afgeven op de gevestigde medische orde. Probeer het dus rustig uit, in het ergste geval hou je er een modieuze bril aan over, met een gaaf kleurtje.

In 2005 verscheen al een artikel over brillen die tegen dyslexie zouden werken in de Skepter, het blad van Stichting Skepsis. Lees het hier.