Kloptdatwel?

In de alternatieve hoek is het heel normaal: op afstand een diagnose stellen en op afstand behandelen. In dit blog bespraken we b.v. behandeling van huisdieren op afstand (zie hier en hier). Maar ook psychiaters en psychologen met een universitaire opleiding doen het: ‘diagnose op afstand’. Artsen en psychologen in Frankrijk en de VS ontleden in de pers voormalig IMF-baas Strauss-Kahn op basis van heel beperkte informatie. In Nederland hebben we hetzelfde gezien bij Volkert van der Graaf en Joran van der Sloot. Klopt dat wel?

Natuurlijk zijn de perscommentaren van psychiaters en psychologen niet hetzelfde als de paranormale behandelingen op afstand die alternatieve behandelaars toepassen. De psychiaters en psychologen claimen geen paranormale krachten. Wel denken ze dat ze een diagnose kunnen stellen op basis van een paar televisiebeelden en verhalen in de pers. Het Amerikaanse tijdschrift Psychology Today waarschuwt in een artikel op 17 mei dat dit niet mogelijk is. Ook de New York Times heeft een artikel over dit onderwerp.

Psychology Today citeert sexverslavingsexpert Robert Weiss die in een artikel in Business Wire precies lijkt te weten wat er met Strauss-Kahn mis is:

‘Powerful men engaged in intensely stressful jobs need to have their emotional lives in balance. While functioning at a very high level intellectually, a sense of invulnerability combined with poor self-care and constant pressure to perform can leave them emotionally vulnerable to undermining the very things they have worked so hard to achieve. […] The underlying source of these types of addictive sexual disorders is a lack of adult emotional support and intimacy combined with often overlooked early histories of early emotional trauma‘.

De New York Times wijst op een schandaal uit 1964. Toen maakte de pers de presidentskandidaat Barry Goldwater met de grond gelijk door psychiaters aan het woord te laten die dachten dat Goldwater niet goed bij zijn hoofd was. Het onderzoek was slecht uitgevoerd en de psychiaters hadden zich laten verleiden uitspraken die ze niet konden waarmaken. Volgens de Times:

‘The survey, highly unscientific even by the standards of the time, was sent to 12,356 psychiatrists, of whom 2,417 responded. The results were published as a special issue: “The Unconscious of a Conservative: A Special Issue on the Mind of Barry Goldwater”. The psychiatrists’ assessment was brutal. Half of the respondents judged Mr. Goldwater psychologically unfit to be president. They used terms like “megalomaniac,” “paranoid” and “grossly psychotic,” and some even offered specific diagnoses, including schizophreniaand narcissistic personality disorder. Only 27 percent of the respondents said Mr. Goldwater was mentally fit, and 23 percent said they didn’t know enough about him to make a judgment’.

Goldwater liet het er niet bij zitten en in een rechtszaak kreeg hij één miljoen dollar schadevergoeding toegewezen van het tijdschrift Fact. Blijkbaar zijn de lessen van toen voor een deel vergeten. De New York Times stelt twee simpele regels voor: (1) een arts moet geen diagnose afgeven als hij een patiënt niet zelf heeft gezien en zelf grondig heeft onderzocht, (2) psychiatrie moet niet als politiek instrument worden ingezet. Afwijkingen van deze regels schaden volgens de krant het vertrouwen in de geestelijke gezondheidszorg.

Ook in Nederland hebben we een paar gevallen van ‘diagnose op afstand’.

Hoogleraar Forensische Psychologie Corine de Ruiter doet regelmatig in de pers en in haar ‘opinies’ op Joop.nl uitspraken over de geestelijke toestand van (vermeende) criminelen. Dit leidde al meermalen tot kritiek van vakgenoten. Zo vertelde ze in De Volkskrant dat Joran van der Sloot het ‘prototype [is] van een klassieke psychopaat’. Haar commentaar op 6 mei 2003 op Radio 1 over Volkert van der Graaf (diagnose: misschien wel Asperger) kwam haar op forse kritiek te staan. Het Pieter Baan Centrum had namelijk Van der Graaf onderzocht, onder andere op Asperger, en geconcludeerd dat de moordenaar van Fortuyn niet aan dit ziektebeeld leed. De wikipedia vat het als volgt samen:

In interviews en praatprogramma‘s gaf zij psychopathologische diagnoses van het ziektebeeld van een met name genoemde verdachte van geweldsmisdrijven, die zij niet zelf had onderzocht of ontmoet. Dit leverde haar kritiek op van vakgenoten. Zelf zei zij daarover: “Iedereen denkt altijd dat je met iemand moet praten om tot een oordeel te komen, maar ik kan iedereen uit de droom helpen: de enige manier om iemand forensisch-psychologisch te onderzoeken is heel veel informatie uit verschillende bronnen verzamelen en die informatie tegen elkaar af te wegen”.

Klinkt redelijk. Maar als je de perscommentaren en blogstukken van Corine de Ruiter bekijkt, vraag je je wel af of ze wel altijd ‘heel veel informatie uit verschillende bronnen verzamelt en die informatie tegen elkaar afweegt’ voordat ze tot haar uitspraken komt.

De Groningse psychiater Menno Oosterhoff kreeg het aan de stok met Volkert van der Graaf. Ook Oosterhoff had in de pers verteld dat Van der Graaf leed aan Asperger. Van der Graaf pikte dat niet en diende een klacht in bij het Medisch Tuchtcollege. Die nam de klacht van Van der Graaf niet in behandeling omdat er geen sprake was van een arts-patiënt relatie tussen Oosterhof en Van der Graaf.

De twee simpele regels van de New York Times lijken mij zo gek nog niet.