Kloptdatwel?

Pseudowetenschap

De Ecowasbal werkt niet

by 46 Comments

UPDATE 11 nov: Even opfrissen: de wasballen nader bekeken.
—————————————————————————-

Ik hoorde voor het eerst over de Ecowasbal tijdens het programma Down met Johnny Rocks! Hoewel in dat programma mensen met een verstandelijke beperking worden geholpen door Johnny de Mol bij het vormen van een rockband, leek het plotseling wel op een promotiefilmpje voor de Ecowasbal:

Down met Johnny Rocks! aflevering 2 (17 mei 2011).

Ecowasbal topverkoper Pim Zuidema legt uit:

de wasbal gaat 3,5 jaar mee, oftewel 1000 wasbeurten, en je bespaart er 80% waspoeder mee. Veel mensen zijn er enthousiast over. Hij kost 24,90 maar binnen 100 wasbeurten heeft u dat er al uit.

Als het allemaal waar is dan is het natuurlijk een fantastisch product en Johnny koopt er zelf ook een. Allemaal leuk en aardig en ik dacht er verder niet meer bij na. Tot mijn schoonmoeder de wasbal in handen kreeg en na een korte test zich afvroeg: “Kloptdatwel?”. Gelukkig zijn er nog wat skeptisch ingestelde mensen in de wereld, want aan mij heb je blijkbaar niet veel. In iedergeval bedacht ze dus dat het misschien iets voor ons blog zou zijn en ik ben dus maar eens wat gaan zoeken.

Allereerst vond ik veel enthousiaste reacties, hieronder is er zo eentje.

In de korte handleiding van de Ecowasbal staat dat je bij licht tot normaal vervuilde was zelfs helemaal geen waspoeder hoeft te gebruiken. Volgens de ‘Meest gestelde vragen’-sectie van de Ecowasbal werkt het als volgt:

ECOWASBAL, een recyclebare kunststofbal, wordt tussen de was in de wasmachine gelegd. De bal is gevuld met kleine keramische balletjes. Komen deze balletjes in aanraking met water dan ontstaan daarin zogenaamde hydroxylionen. Deze ionen verminderen, in dezelfde mate als wasmiddel, de oppervlaktespanning van het water, omringen het vuil en weken het los van de vezels zodat het kan worden weggespoeld.

En weten ze echt zeker dat die Ecowasbal helpt? Die vraag stellen ze zichzelf ook:

Wordt kleding schoon als je deze wast met slechts een klein beetje wasmiddel zónder ECOWASBAL?
Nee, dat is niet het geval. Nederlands beste onafhankelijke onderzoeksinstituut heeft proeftextiel met exact dezelfde vlekken gewassen op hetzelfde wasprogramma en op dezelfde temperatuur mét ECOWASBAL en zonder ECOWASBAL. Conclusie: mét ECOWASBAL gewassen kleding is aanzienlijk schoner.

Wow, het beste onafhankelijke onderzoeksinstituut! TNO dus?

Waarom wordt de naam niet genoemd van het Nederlands onderzoekbureau?
De naam van het onderzoekbureau kan alleen worden genoemd als GreenHabits de testen met regelmaat herhaalt. Dit is een afspraak die gemaakt is tussen het onderzoekbureau en GreenHabits.

Ik moet zeggen, daar begrijp ik helemaal niets van. Wat een ontzettend rare afspraak is dat, hoe zou dat gegaan zijn? “Top, bedankt voor het testen! We zullen jullie zeker noemen hoor” – “Ehm nee doe maar niet” – “Ook goed, maar als we nou regelmatig bij jullie terugkomen, mag het dan wel?” – “Oh, ja dan is het prima”… ??? (GreenHabits is overigens de ondernemer achter de Ecowasbal.)

Tijdens mijn zoektocht kwam ik ook dit artikel uit de Trouw tegen (2009):

Maar klopt het allemaal wel, wat zo fraai wordt beweerd? „Absoluut niet”, zegt Hans Fraaije, hoogleraar fysische chemie aan de universiteit van Leiden. „Het is quasi-chemie, bijna oplichting. Het begint al met de claim dat je met keramische bolletjes hydroxyl-ionen kunt genereren. Dat is echt onmogelijk. Als er wel hydroxyl-ionen zijn, dan kun je daar inderdaad mee wassen. Het is wel heel agressief, het is een loog. Onze grootmoeders deden dat ook al, met soda. Maar soda alleen is niet genoeg. Er moet nog iets bij wat ze ’surfactant’ noemen. Dat is een stof die zich hecht aan het textiel en die het vuil losweekt. In grootmoederstijd was dat groene zeep. Soda maakt de werkzame stof in groene zeep vrij, maar die combinatie is wel erg agressief. Onze grootmoeders wilden er niet voor niets vanaf. Er is dus veel onderzoek gestopt in de zoektocht naar PH-neutraal, zeg maar huidvriendelijk, waspoeder.”

Volgens Fraaije klopt ook de tweede claim niet. „Voor het verlagen van oppervlaktespanning heb je geen hydroxyl-ionen nodig. Dat kan bijvoorbeeld al met weinig zeep, ongeveer 1 milligram per vierkante meter wateroppervlak. Maar hier komen zelfs geen hydroxyl-ionen vrij. Ik vermoed dat de geclaimde verlaging van de oppervlaktespanning te maken heeft met verontreinigingen die van die kunststof bal aflekken.”

Dat lijkt me duidelijk, van het achterliggende werkingsmechanisme klopt blijkbaar niets.

Niet geheel onlogisch dus dat je bij langdurig gebruik dit soort reacties krijgt:

Monique on Sunday 3, 2010
Ik gebruik de wasbal inmiddels al diverse maanden maar ik begin nu toch te twijfelen (…). Ik merk dat ik de laatste tijd erg snel naar transpiratie ruik en ondanks verhoogd verbruik van een deodorant, wordt het echt erger.
Astrud on Sunday 3, 2010
Ik vrees dat ik me zal moeten aansluiten bij Monique…in eerste instantie heb ik de wasbol als een soort wonder beschouwd (…) maar naarmate ik langer was met de bol gaat, vooral mijn bonte was, viezer ruiken.

De bovenstaande reacties kwamen echter uit dit artikel van Ecomama, die de Ecowasbal getest heeft en tot een positief resultaat kwam. Ook andere testen die je hier en daar op internet kan vinden laten vaak een positief resultaat zien. Maar de meeste tests waren gebaseerd op slechts één wasbeurt, hadden geen controle groep (wassen met de aangeraden hoeveelheid waspoeder, maar zonder de wasbal) of telkens precies dezelfde (fabrieksmatig aangebrachte) vlekken.

Gelukkig heeft de Consumentenbond wel een fatsoenlijk onderzoek gedaan en daar kwam een duidelijke conclusie uit naar voren:

Bij deze test is geen effect aangetoond van de Ecowasbal op de wasresultaten. De wasresultaten van was gedraaid met de Ecowasbal en 15 ml wasmiddel waren precies hetzelfde als wanneer we alleen 15 ml wasmiddel gebruikten, zónder de Ecowasbal. Dat betekent niet dat de was met de Ecowasbal niet schoon wordt, maar dat je hetzelfde wasresultaat kunt bereiken met net zo weinig wasmiddel, zonder de Ecowasbal.

Waarom denken veel mensen dan dat het werkt? Simpel: over het algemeen is er veel minder wasmiddel nodig om toch een schone was te krijgen. De kleine hoeveelheid die door de Ecowasballers wordt aangeraden is dus vaak gewoon voldoende, maar voor de meeste mensen lijkt het veel te weinig. Dus als ze de schone was zien, dan denken ze ‘dat moet wel door de Ecowasbal komen’. Niet dus.

De Ecowasbal werkt niet 1

Kan je één horoscoop maken die bijna iedereen ‘heel persoonlijk’ vindt?

by 23 Comments

Ja, dat kan:

In de bovenstaande video laat Derren Brown een aantal studenten iets persoonlijks (bijv. een sieraad) en een handtekening (letterlijk: je hand op papier leggen en de contouren volgen) in een envelop stoppen, vervolgens komt hij een uur later terug met een persoonlijke horoscoop. Sommige studenten zijn verbluft hoe goed de horoscoop bij hun past.

De verbazing is groot wanneer de studenten elkaars horoscopen mogen lezen: ze zijn allemaal precies hetzelfde.

Hoe het kan dat een horoscoop soms zo goed bij je lijkt te passen? Dit komt door het Forer effect/door Barnum statements, en dit is hoe de wikipedia het omschrijft:

Het Forer-effect, ook Barnum-effect genoemd, is afkomstig uit de psychologie en betreft de neiging van mensen om vage en algemeen geldende uitspraken over de eigen persoon te accepteren als rake, typerende omschrijving, zonder zich te realiseren dat diezelfde omschrijving voor bijna iedereen opgaat. Sceptici van de astrologie schrijven de populariteit van horoscopen toe aan dit effect.

Door iets persoonlijks en de handtekening te vragen kregen de studenten natuurlijk nog meer het idee dat de horoscoop echt persoonlijk zou zijn, en daarmee werd het effect mogelijk nog groter.

Nibiru gespot! Of is er weer een simpele verklaring?

by 17 Comments

Vandaag en morgen twee voorbeelden van video’s met enorme claims die op het internet worden gezet. Vandaag: iemand claimt dat hij misschien wel de geheimzinnige onheilsplaneet Niburu heeft vastgelegd. Morgen gaat het over een video waarop een vliegende Nazi-UFO te zien is.

De onderstaande video is van een amateur fotograaf (nouja amateur, zijn camera is anders wel 2000 dollar waard!) die zin had om de zon te fotograferen. Vervolgens begon hij de foto’s te bewerken en bedacht dat hij toch echt iets bijzonders te pakken had. En dan maak je er een video van met de vraag om hem viral te maken. Sommige mensen helpen hem, vermoedelijk in de veronderstellingen dat het om Nibiru zou gaan. Niburu is de vermeende onheilsplaneet die, misschien wel in 2012, met de aarde zal botsen (of misschien ook wel vlak langs ons zal vliegen). Sterrenkundigen hebben echter nooit ergens een spoor van Niburu gevonden.

Het is toch wel gek deze amateur fotograaf blijkbaar de enige is die iets heeft gemerkt. De zon is een object dat door massa’s amateur- en professionele astronomen graag bekeken wordt. Als er daadwerkelijk een object in de buurt van de zon te zien zou zijn (en blijkbaar ook nog eens gigantisch groot) dan zou dat toch wel door iemand zijn opgemerkt?

En ik ben geen expert op het gebied van fotobewerking, dus wie zegt me dat het programma dat hij gebruikt de juiste bewerking is om objecten te kunnen zien die zo dichtbij de zon staan? En waarom is de fotograaf zo overtuigd ‘this is not a lensflare’? Hoe weet hij dat nou zo zeker? Heeft hij alles gedaan om lensflare uit te sluiten dan? Dat de objecten zich bevinden tegenover het ‘kommetje’ wat je wel vaker hebt bij lensflares, vind ik nogal typerend.

Misschien had hij deze simpele lensflare test even moeten doen. Dan had hij in elk geval echt kunnen zeggen of het wel of geen lensflare was.

Nibiru gespot! Of is er weer een simpele verklaring? 2
Stukje uit de video
Nibiru gespot! Of is er weer een simpele verklaring? 3
Stukje uit de video

Geheugen van water bewezen?

by 15 Comments

Enkele dagen geleden werd onderstaande video genoemd in twee reacties (1 en 2) op artikelen op deze website over homeopathie (wat overigens niet werkt, maar dat even ter zijde). De video zou, volgens de titel ervan, het bewijs leveren dat water een geheugen heeft. Laten we daar even bij stil staan… water…  met een geheugen…

Juist, als er daadwerkelijk water bestaat met een geheugen dan wil ik daar wel goed bewijs van. Laten we even kijken of de video nu zo’n goed bewijs geeft:

Wat misschien als eerste opvalt is dat de naam van de onderzoeker niet wordt genoemd. Dat bemoeilijkt e.e.a. nogal als je wilt achterhalen hoe het onderzoek met het water was uitgevoerd. Wel werd een instituut in Duitsland genoemd. Het ‘Aerospace Institute Stuttgart‘ wordt wel genoemd en als we dat googelen krijgen we als eerste link: http://www.uni-stuttgart.de/itlr/index.php?lang=en. Zelf noemen ze zich ‘Institute of Aerospace Thermodynamics’.

Op hun site ben ik wat gaan zoeken naar ‘wasser speicher’ en ‘water memory’. Maar mijn Duits is niet fantastisch en de Engelse hits leverden niets op. Misschien dat iemand die wel Duits kent nog een poging kan wagen. Een dood spoor voor mij in elk geval.

Wat vertelt de video ons nu eigenlijk wel? Wat er aangetoond lijkt te worden is dat wanneer je verschillende mensen hetzelfde water geeft en ze allemaal dat water laat druppelen en daar beelden van maakt, dat je dan per persoon verschillende soorten beelden krijgt. Onderling is er verschil, maar voor de persoon zelf zijn de beelden constant hetzelfde. Dat wordt ook mooi duidelijk in de video.

Kan je daar nu de conclusie uit trekken dat water een geheugen heeft? Zoals ik al zei, ik wil goed bewijs hebben. Daarvoor moeten er meer vragen beantwoord worden zoals*: hoe werden de afbeeldingen gemaakt? Misschien deed eventuele belichting het druppeltje opwarmen en werd de afbeelding daardoor anders. Mogelijk komt het dus doordat elke persoon de druppels een bepaalde tijd (afwijkend onderling) onder de camera hield?

Hoe plaatste een persoon een druppel? Misschien deed diegene net iets waardoor de afbeelding anders werd?

Waarom is er geen controlegroep te zien waarbij een robot ook vier keer vier druppels maakt? Als daar ook verschil uit blijkt, kun je andere dingen gaan wegstrepen: de glaasjes om op te druppelen waren misschien allemaal niet even schoon. Of de gebruikte druppelaar. Of een ander onderdeel wat per persoon mogelijk kon verschillen.

Verder nog het onderzoek met de bloemen: er is wederom geen controle ingebouwd: misschien zag een druppel van het water er wel precies zo uit ook voordat de bloem erin ging. En wie zegt trouwens dat gewoon stofjes die aan de bloem zaten en nu rondzweven in het water niet gewoon voor de mooie afbeelding zorgen?

Goed, ik hoop dat het duidelijk is dat er best een en ander mis kan zijn met het onderzoek. Voordat we daar meer over weten kunnen we aan de hand van slechts een paar minuten video niet meteen de conclusie trekken dat water een geheugen heeft. Dat moeten jullie met me eens zijn toch?

* Dit zijn de vragen die ik zo even tijdens het tikken van dit artikeltje verzin. Er zijn vast nog meer vragen te verzinnen. Ook die zullen eerst beantwoord moeten worden voordat we kunnen weten of de conclusie juist is.

ps. Ook al zou water een geheugen hebben dan geeft dat nog steeds geen verklaring voor het feit dat er zoveel onderzoek naar homeopathie is gedaan waaruit komt dat het homeopathische middel geen effect heeft. Iets moet eerst werken voordat het interessant is hoe het werkt.

De fileverwachting van vrijdag 10 juni 1714

by 12 Comments

“Pinksteren 1714 brengt vandaag een vroege vrijdagmiddagspits doordat veel mensen er een weekendje op uit gaan”. Als het aan Heribert Illig en Hans-Ulrich Niemitz zou liggen, zouden we vandaag dit bericht op de radio horen (of lezen bij de VID). Deze heren zijn namelijk van mening dat de periode 614-911 nooit heeft plaatsgevonden. Niemitz doopte deze periode de ‘fantoomtijd’. Illig ontwikkelde de theorie in de jaren 1990 en in 2005 publiceerde hij het boek Das erfundene Mittelalter. Die größte Zeitfälschung der Geschichte. Een paar weken geleden stond er een stukje over op waarmaarraar.

De fileverwachting van vrijdag 10 juni 1714 4
Heribert Illig (Mosquito Verlag)

Illig ontwikkelde de theorie van de te veel getelde eeuwen op basis van de kalenderhervorming van Paus Gregorius XIII in 1582. Deze paus schafte de juliaanse kalender af. Die telde iedere eeuw ongeveer 1 dag teveel. De invoering van de Gregoriaanse kalender in 1582 leidde er toe dat de kalender 10 dagen werd teruggezet. Maar als je telt vanaf het jaar 1 (er bestaat geen jaar nul), dan had Gregorius eigenlijk 13 dagen moeten corrigeren. Volgens Illig en Niemitz een aanwijzing dat ergens ooit 300 niet bestaande jaren waren geteld.

Helaas berust hun theorie op een verkeerd idee. Gregorius had namelijk helemaal niet de intentie om de kalender te synchroniseren met het jaar 1, hij wilde de kalender synchroniseren met die uit het jaar 325. Toen had het eerste concilie van Nicea (Nicea heet tegenwoodig Iznik) de berekening van de paasdagen vastgesteld, en in 1582 liep men 10 dagen uit de pas met de berekening uit 325.

Illig en Niemitz staken veel energie in het verzamelen van bewijzen om hun theorie te ondersteunen. Ze vonden allerlei indirect bewijs, stelt dit artikel: een vermeend ontbrekende periode in de bouw van Constantinopel (558-908), een vermeend ontbrekende periode in de ontwikkeling van een kerkelijke theorie over het vagevuur (600-1100). Illig veronderstelde ook een samenzwering binnen de rooms-katholieke kerk: bij het kopiëren van documenten in kloosters zou de kerk welbewust opdracht hebben gegeven tot vervalsing: alle dateringen moesten 297 jaar worden aangepast. Hij vertelt er niet bij hoe zoiets had moeten worden georganiseerd zonder sporen na te laten. Volgens een aanhanger van Illig en Niemitz had de kerk ook toekomstvoorspellende documenten gemaakt waarin precies werd beschreven wat er over 297 jaar zou gebeuren. Illig en Niemitz uitten twijfel over de correctheid van zeer solide dateringsmethoden zoals de C14-methode en datering met behulp van jaarringen in bomen (dendrochronologie).

De fileverwachting van vrijdag 10 juni 1714 5
Paus Gregorius XIII (clndr.org)

De ‘fantoomtijdtheorie’ klopt niet. Daarvoor zijn veel aanwijzingen. Ik noemde al dat paus Gregorius welbewust koos voor de 10-dagen correctie. Maar ook historische astronomische waarnemingen ontkrachten de theorie. De waarnemingen van de Komeet van Halley die iedere 75-76 jaar verschijnt zijn gedocumenteerd sinds het jaar 240 voor Christus en er is geen enkele reden om te denken dat ergens 297 jaar verkeerd zijn geteld. Ook dendrochronologische waarnemingen zijn niet in overeenstemming met de theorie. En oude geschriften uit China, Korea en India geven geen enkele aanwijzing dat de jaren 614-911 niet hebben plaatsgevonden.

De theorie van de fantoomtijd voldoet niet aan het criterium van Carl Sagan, dat ‘extraordinary claims require extraordinary evidence’. Illig en Niemitz hebben enorm veel energie en tijd gestopt in een theorie waarvoor niet meer dan indirecte aanwijzingen zijn. Ze hebben solide tegenbewijs genegeerd of proberen te ontkrachten en ze hebben een niet-bewezen middeleeuwse samenzwering binnen de rooms-katholieke kerk nodig om hun redenering af te maken. Jammer van alle moeite en jammer van de verwarring die ze hebben veroorzaakt. Want de fantoomtijdtheorie heeft nog steeds actieve aanhangers.