Kloptdatwel?

Pseudowetenschap

Kan je één horoscoop maken die bijna iedereen ‘heel persoonlijk’ vindt?

by 23 Comments

Ja, dat kan:

In de bovenstaande video laat Derren Brown een aantal studenten iets persoonlijks (bijv. een sieraad) en een handtekening (letterlijk: je hand op papier leggen en de contouren volgen) in een envelop stoppen, vervolgens komt hij een uur later terug met een persoonlijke horoscoop. Sommige studenten zijn verbluft hoe goed de horoscoop bij hun past.

De verbazing is groot wanneer de studenten elkaars horoscopen mogen lezen: ze zijn allemaal precies hetzelfde.

Hoe het kan dat een horoscoop soms zo goed bij je lijkt te passen? Dit komt door het Forer effect/door Barnum statements, en dit is hoe de wikipedia het omschrijft:

Het Forer-effect, ook Barnum-effect genoemd, is afkomstig uit de psychologie en betreft de neiging van mensen om vage en algemeen geldende uitspraken over de eigen persoon te accepteren als rake, typerende omschrijving, zonder zich te realiseren dat diezelfde omschrijving voor bijna iedereen opgaat. Sceptici van de astrologie schrijven de populariteit van horoscopen toe aan dit effect.

Door iets persoonlijks en de handtekening te vragen kregen de studenten natuurlijk nog meer het idee dat de horoscoop echt persoonlijk zou zijn, en daarmee werd het effect mogelijk nog groter.

Nibiru gespot! Of is er weer een simpele verklaring?

by 17 Comments

Vandaag en morgen twee voorbeelden van video’s met enorme claims die op het internet worden gezet. Vandaag: iemand claimt dat hij misschien wel de geheimzinnige onheilsplaneet Niburu heeft vastgelegd. Morgen gaat het over een video waarop een vliegende Nazi-UFO te zien is.

De onderstaande video is van een amateur fotograaf (nouja amateur, zijn camera is anders wel 2000 dollar waard!) die zin had om de zon te fotograferen. Vervolgens begon hij de foto’s te bewerken en bedacht dat hij toch echt iets bijzonders te pakken had. En dan maak je er een video van met de vraag om hem viral te maken. Sommige mensen helpen hem, vermoedelijk in de veronderstellingen dat het om Nibiru zou gaan. Niburu is de vermeende onheilsplaneet die, misschien wel in 2012, met de aarde zal botsen (of misschien ook wel vlak langs ons zal vliegen). Sterrenkundigen hebben echter nooit ergens een spoor van Niburu gevonden.

Het is toch wel gek deze amateur fotograaf blijkbaar de enige is die iets heeft gemerkt. De zon is een object dat door massa’s amateur- en professionele astronomen graag bekeken wordt. Als er daadwerkelijk een object in de buurt van de zon te zien zou zijn (en blijkbaar ook nog eens gigantisch groot) dan zou dat toch wel door iemand zijn opgemerkt?

En ik ben geen expert op het gebied van fotobewerking, dus wie zegt me dat het programma dat hij gebruikt de juiste bewerking is om objecten te kunnen zien die zo dichtbij de zon staan? En waarom is de fotograaf zo overtuigd ‘this is not a lensflare’? Hoe weet hij dat nou zo zeker? Heeft hij alles gedaan om lensflare uit te sluiten dan? Dat de objecten zich bevinden tegenover het ‘kommetje’ wat je wel vaker hebt bij lensflares, vind ik nogal typerend.

Misschien had hij deze simpele lensflare test even moeten doen. Dan had hij in elk geval echt kunnen zeggen of het wel of geen lensflare was.

Nibiru gespot! Of is er weer een simpele verklaring? 1
Stukje uit de video
Nibiru gespot! Of is er weer een simpele verklaring? 2
Stukje uit de video

Geheugen van water bewezen?

by 15 Comments

Enkele dagen geleden werd onderstaande video genoemd in twee reacties (1 en 2) op artikelen op deze website over homeopathie (wat overigens niet werkt, maar dat even ter zijde). De video zou, volgens de titel ervan, het bewijs leveren dat water een geheugen heeft. Laten we daar even bij stil staan… water…  met een geheugen…

Juist, als er daadwerkelijk water bestaat met een geheugen dan wil ik daar wel goed bewijs van. Laten we even kijken of de video nu zo’n goed bewijs geeft:

Wat misschien als eerste opvalt is dat de naam van de onderzoeker niet wordt genoemd. Dat bemoeilijkt e.e.a. nogal als je wilt achterhalen hoe het onderzoek met het water was uitgevoerd. Wel werd een instituut in Duitsland genoemd. Het ‘Aerospace Institute Stuttgart‘ wordt wel genoemd en als we dat googelen krijgen we als eerste link: http://www.uni-stuttgart.de/itlr/index.php?lang=en. Zelf noemen ze zich ‘Institute of Aerospace Thermodynamics’.

Op hun site ben ik wat gaan zoeken naar ‘wasser speicher’ en ‘water memory’. Maar mijn Duits is niet fantastisch en de Engelse hits leverden niets op. Misschien dat iemand die wel Duits kent nog een poging kan wagen. Een dood spoor voor mij in elk geval.

Wat vertelt de video ons nu eigenlijk wel? Wat er aangetoond lijkt te worden is dat wanneer je verschillende mensen hetzelfde water geeft en ze allemaal dat water laat druppelen en daar beelden van maakt, dat je dan per persoon verschillende soorten beelden krijgt. Onderling is er verschil, maar voor de persoon zelf zijn de beelden constant hetzelfde. Dat wordt ook mooi duidelijk in de video.

Kan je daar nu de conclusie uit trekken dat water een geheugen heeft? Zoals ik al zei, ik wil goed bewijs hebben. Daarvoor moeten er meer vragen beantwoord worden zoals*: hoe werden de afbeeldingen gemaakt? Misschien deed eventuele belichting het druppeltje opwarmen en werd de afbeelding daardoor anders. Mogelijk komt het dus doordat elke persoon de druppels een bepaalde tijd (afwijkend onderling) onder de camera hield?

Hoe plaatste een persoon een druppel? Misschien deed diegene net iets waardoor de afbeelding anders werd?

Waarom is er geen controlegroep te zien waarbij een robot ook vier keer vier druppels maakt? Als daar ook verschil uit blijkt, kun je andere dingen gaan wegstrepen: de glaasjes om op te druppelen waren misschien allemaal niet even schoon. Of de gebruikte druppelaar. Of een ander onderdeel wat per persoon mogelijk kon verschillen.

Verder nog het onderzoek met de bloemen: er is wederom geen controle ingebouwd: misschien zag een druppel van het water er wel precies zo uit ook voordat de bloem erin ging. En wie zegt trouwens dat gewoon stofjes die aan de bloem zaten en nu rondzweven in het water niet gewoon voor de mooie afbeelding zorgen?

Goed, ik hoop dat het duidelijk is dat er best een en ander mis kan zijn met het onderzoek. Voordat we daar meer over weten kunnen we aan de hand van slechts een paar minuten video niet meteen de conclusie trekken dat water een geheugen heeft. Dat moeten jullie met me eens zijn toch?

* Dit zijn de vragen die ik zo even tijdens het tikken van dit artikeltje verzin. Er zijn vast nog meer vragen te verzinnen. Ook die zullen eerst beantwoord moeten worden voordat we kunnen weten of de conclusie juist is.

ps. Ook al zou water een geheugen hebben dan geeft dat nog steeds geen verklaring voor het feit dat er zoveel onderzoek naar homeopathie is gedaan waaruit komt dat het homeopathische middel geen effect heeft. Iets moet eerst werken voordat het interessant is hoe het werkt.

De fileverwachting van vrijdag 10 juni 1714

by 12 Comments

“Pinksteren 1714 brengt vandaag een vroege vrijdagmiddagspits doordat veel mensen er een weekendje op uit gaan”. Als het aan Heribert Illig en Hans-Ulrich Niemitz zou liggen, zouden we vandaag dit bericht op de radio horen (of lezen bij de VID). Deze heren zijn namelijk van mening dat de periode 614-911 nooit heeft plaatsgevonden. Niemitz doopte deze periode de ‘fantoomtijd’. Illig ontwikkelde de theorie in de jaren 1990 en in 2005 publiceerde hij het boek Das erfundene Mittelalter. Die größte Zeitfälschung der Geschichte. Een paar weken geleden stond er een stukje over op waarmaarraar.

De fileverwachting van vrijdag 10 juni 1714 3
Heribert Illig (Mosquito Verlag)

Illig ontwikkelde de theorie van de te veel getelde eeuwen op basis van de kalenderhervorming van Paus Gregorius XIII in 1582. Deze paus schafte de juliaanse kalender af. Die telde iedere eeuw ongeveer 1 dag teveel. De invoering van de Gregoriaanse kalender in 1582 leidde er toe dat de kalender 10 dagen werd teruggezet. Maar als je telt vanaf het jaar 1 (er bestaat geen jaar nul), dan had Gregorius eigenlijk 13 dagen moeten corrigeren. Volgens Illig en Niemitz een aanwijzing dat ergens ooit 300 niet bestaande jaren waren geteld.

Helaas berust hun theorie op een verkeerd idee. Gregorius had namelijk helemaal niet de intentie om de kalender te synchroniseren met het jaar 1, hij wilde de kalender synchroniseren met die uit het jaar 325. Toen had het eerste concilie van Nicea (Nicea heet tegenwoodig Iznik) de berekening van de paasdagen vastgesteld, en in 1582 liep men 10 dagen uit de pas met de berekening uit 325.

Illig en Niemitz staken veel energie in het verzamelen van bewijzen om hun theorie te ondersteunen. Ze vonden allerlei indirect bewijs, stelt dit artikel: een vermeend ontbrekende periode in de bouw van Constantinopel (558-908), een vermeend ontbrekende periode in de ontwikkeling van een kerkelijke theorie over het vagevuur (600-1100). Illig veronderstelde ook een samenzwering binnen de rooms-katholieke kerk: bij het kopiëren van documenten in kloosters zou de kerk welbewust opdracht hebben gegeven tot vervalsing: alle dateringen moesten 297 jaar worden aangepast. Hij vertelt er niet bij hoe zoiets had moeten worden georganiseerd zonder sporen na te laten. Volgens een aanhanger van Illig en Niemitz had de kerk ook toekomstvoorspellende documenten gemaakt waarin precies werd beschreven wat er over 297 jaar zou gebeuren. Illig en Niemitz uitten twijfel over de correctheid van zeer solide dateringsmethoden zoals de C14-methode en datering met behulp van jaarringen in bomen (dendrochronologie).

De fileverwachting van vrijdag 10 juni 1714 4
Paus Gregorius XIII (clndr.org)

De ‘fantoomtijdtheorie’ klopt niet. Daarvoor zijn veel aanwijzingen. Ik noemde al dat paus Gregorius welbewust koos voor de 10-dagen correctie. Maar ook historische astronomische waarnemingen ontkrachten de theorie. De waarnemingen van de Komeet van Halley die iedere 75-76 jaar verschijnt zijn gedocumenteerd sinds het jaar 240 voor Christus en er is geen enkele reden om te denken dat ergens 297 jaar verkeerd zijn geteld. Ook dendrochronologische waarnemingen zijn niet in overeenstemming met de theorie. En oude geschriften uit China, Korea en India geven geen enkele aanwijzing dat de jaren 614-911 niet hebben plaatsgevonden.

De theorie van de fantoomtijd voldoet niet aan het criterium van Carl Sagan, dat ‘extraordinary claims require extraordinary evidence’. Illig en Niemitz hebben enorm veel energie en tijd gestopt in een theorie waarvoor niet meer dan indirecte aanwijzingen zijn. Ze hebben solide tegenbewijs genegeerd of proberen te ontkrachten en ze hebben een niet-bewezen middeleeuwse samenzwering binnen de rooms-katholieke kerk nodig om hun redenering af te maken. Jammer van alle moeite en jammer van de verwarring die ze hebben veroorzaakt. Want de fantoomtijdtheorie heeft nog steeds actieve aanhangers.

Ghost hunting levert geen controleerbare feiten op

by 9 Comments

Ghost hunting levert geen controleerbare feiten op 5
Het team van ghost hunters international (syfy)

Afgelopen week zat ik ziek thuis. Voor mij dé tijd om naar de tv te kijken. Ik dacht terug aan het stukje van 6 mei op Kloptdatwel (‘Spokenjagers lossen wekelijks belangrijke levensvraag op , maar niemand die het boeit?’) en ik besloot een aflevering van Ghost Hunters International op Syfy te bekijken. Het is direct duidelijk dat de aanpak van het ghosthunters-team niet leidt tot controleerbare feiten. Dit terwijl de Ghost Hunters beweren dat ze wetenschappelijk bezig zijn. Maar ik zie alleen maar dure apparatuur en redeneerfouten.

Een voorbeeld. Het team was op een boerderij-museum in Australië waar volgens de uitbater veel paranormale activiteit wordt gemeld. Een van de voormalige bewoners zou er nog steeds actief zijn als geest. Met allerlei apparatuur (warmtemeters, meters voor elektromagnetische straling, audio- en video-apparatuur) gaat het team aan de slag. Ik heb verschillende cases van het Ghost Hunters-team bekeken en de aanpak is vrij standaard. Ook in dit geval gaat het ongeveer als volgt: een ghost hunter zit in het donker in een kamer en stelt luid en duidelijk een vraag aan de  overleden bewoner. Direct daarna kraakt een raam, of een deur, of er is een beweging in de lucht. Dit vindt het team voldoende bewijs dat er een geest is waargenomen! Alternatieve en meer voor de hand liggende verklaringen (een deur zal toch wel vaker een keer kraken) neemt het team niet eens in overweging. Ook worden opnames gemaakt met zeer gevoelige audio-apparatuur. Die opnames worden flink bewerkt en met veel fantasie lijkt het alsof je klanken kunt horen (in dit geval ‘go away’). Dit leek mij een duidelijk geval van dingen horen die er niet zijn. Geen wonder dat je op deze manier tientallen uitzendingen kunt vullen met spookwaarnemingen. En ook geen wonder dat het satirische tijdschrift The Onion de draak steekt met de Ghosthunters. Lees de vertaling in ons vorige Kloptdatwel-bericht.

Ghost hunting levert geen controleerbare feiten op 6
Joe Nickell (wikipedia)

In een interessant wikipedia artikel kun je kritiek lezen op de Ghost Hunters. Joe Nickell komt aan het woord. Nickell is onderzoeker van CSI, de Amerikaanse zusterorganisatie van Skepsis. Hij wijst op de denkfout die de Ghost Hunters maken door verschijnselen zoals een krakende deur zonder meer te aanvaarden als bewijs dat een geest actief is. Andere verklaringen zijn veel voor de hand liggender. In een artikel dat in de Wikipedia wordt aangehaald zegt Nickell:

‘But not one ghost has ever been authenticated by science, not one. They’re trying to use the respect of science — hey, look at this fancy equipment — to justify their superstitious beliefs. If they get a reading on their EMF meter, or they get a picture of an orb on their camera — and because they don’t know what’s causing that — they say, ‘Therefore it must be a ghost.’ This is a logical fallacy. … They’re ghost buffs, they’re enthusiasts, and yes, they read stuff off the Internet, but they’re not trained. You don’t want people just reading the occasional medical article and going to practice medicine’.

In het wikipedia artikel komt ook CSI-auteur Radford aan het woord. Je kunt een interessant artikel van Radford lezen op de website van CSI. In de Wikipedia legt hij in een lang citaat uit welke redeneerfouten de Ghosthunters maken:

‘According to investigator Benjamin Radford most ghost hunting groups including The Atlantic Paranormal Society TAPS make many methodological mistakes. “After watching episodes of Ghost Hunters and other similar programs, it quickly becomes clear to anyone with a background in science that the methods used are both illogical and unscientific”. Anyone can be a ghost investigator, “failing to consider alternative explanations for anomalous … phenomena”, considering emotions and feelings as “evidence of ghostly encounters”. “Improper and unscientific investigation methods” for example “using unproven tools and equipment”, “sampling errors”, “ineffectively using recording devices” and “focusing on the history of the location…and not the phenomena”. In his article for Skeptical Inquirer Magazine Radford concludes that ghost hunters should care about doing a truly scientific investigation “I believe that if ghosts exist, they are important and deserve to be taken seriously. Most of the efforts to investigate ghosts so far have been badly flawed and unscientific — and, not surprisingly, fruitless’.

Mijn conclusie: ghosthunting levert geen controleerbare feiten op, het is pseudowetenschap. Met echte wetenschap heeft het niets te maken. Op z’n best is het vermaak. Maar dan zou het natuurlijk wel beter zijn als Syfy die disclaimer er bij deed.