• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Kloptdatwel?

  • Home
  • Onderwerpen
    • (Bij)Geloof
    • Columns
    • Complottheorieën
    • Factchecking
    • Gezondheid
    • Hoax
    • Humor
    • K-d-Weetjes
    • New Age
    • Paranormaal
    • Pseudowetenschap
    • Reclame Code Commissie
    • Skepticisme
    • Skeptics in the Pub
    • Skeptische TV
    • UFO
    • Wetenschap
    • Overig
  • Skeptisch Chatten
  • Werkstuk?
  • Contact
  • Over Kloptdatwel.nl
    • Activiteiten agenda
    • Colofon – (copyright info)
    • Gedragsregels van Kloptdatwel
    • Kloptdatwel in de media
    • Interessante Links
    • Over het Bol.com Partnerprogramma en andere affiliate programma’s.
    • Social media & Twitter
    • Nieuwsbrief
    • Privacybeleid
    • Skeptisch Chatten
      • Skeptisch Chatten (archief 1)
      • Skeptisch Chatten (archief 2)
      • Skeptisch Chatten (archief 3)
      • Skeptisch Chatten (archief 4)

elektromagnetische straling

Experiment met tuinkers en Wi-Fi – Wel prijs, maar niet zo’n best onderzoek

28 May 2013 by Pepijn van Erp 148 Comments

Engels - UK vlag 30x24Vijf Deense scholieren deden een experimentje met tuinkers. Ze plaatsten zes schoteltjes met watten waarop ze het zaad hadden uitgestrooid tussen Wi-Fi-routers en zes vergelijkbare schoteltjes als controle in een ander lokaal, maar dan zonder de stralingsbronnen. De hele tijd gaven ze de schoteltjes netjes water en na dertien dagen besloten ze de tuinkers af te knippen en te drogen. En ze telden hoeveel zaadjes ontkiemd waren op elk bordje. Een schokkend resultaat: van de bestraalde zaadjes waren er veel minder ontkiemd! Alles werd in een rapportje opgeschreven en daarmee wonnen ze een prijs. De Deense nationale omroep plaatste op haar site op 16 mei een bericht hierover waarin ook de belangstelling van buitenlandse wetenschappers werd vermeld voor dit opmerkelijke resultaat van zo’n simpel proefje. Het Engelstalige blog Geek.com nam het een dag later over en daarna volgden een hoop andere, tot  ABC News op 24 mei aan toe. 

Al deze berichtgeving was nauwelijks kritisch en het nieuws verspreidde zich als een lopend vuurtje via blogs en Facebook. Kijk maar eens wat een Google zoekopdracht oplevert met de woorden “wifi cress”. De eerste journalist die er eens goed naar keek, was vermoedelijk de Noorse wetenschapsjournalist Gunnar Tjomlid. Zijn uitgebreide blog hierover (van 19 mei, met latere aanvullingen) laat zien dat er heel wat op het experiment is aan te merken en dat de wetenschappers die er zo enthousiast over zijn, bekende verspreiders van stralingsangst zijn. Het is natuurlijk leuk voor de meiden dat ze een prijs wonnen met hun onderzoek, maar het is minder fraai dat het zo wordt misbruikt door deze pseudowetenschappers.

Waarom moeten we het resultaat niet al te serieus nemen? Tjomlid geeft een hele waslijst van zaken die er mee aan de hand zijn; ik geef de belangrijkste hier kort weer:

  • De aanwezigheid van de stralingsbronnen was niet het enige verschil in de omstandigheden van de Wi-Fi en controlegroep. Als je het verslag van het experiment leest, komt je ook foto’s tegen van de proefopstelling. Daarop valt te zien dat in de Wi-Fi-groep ook een aantal laptops dicht op de bordjes stond. Het is niet onwaarschijnlijk dat dit een (lokaal) effect had op de luchtstroom en temperatuur rondom die bordjes en dat kan zeer goed van invloed zijn geweest op de ontkieming. Andere mogelijke oorzaken zijn dus niet goed uitgesloten.
  • Het was natuurlijk ook volslagen duidelijk wat de Wi-Fi-groep was, en wat de controle. Niet geblindeerd.-
  • Tjomlid mailde met de docent van de meiden en kreeg te horen dat er eigenlijk twee keer een dergelijk experiment was uitgevoerd. De eerste keer hadden de routers alleen hun SSID staan uitzenden (het herkenningsignaal van het netwerk). In het vervolgonderzoek hadden ze de laptops elkaar constant laten ‘pingen’, zodat er een veel drukker netwerkverkeer werd veroorzaakt. Dit tweede experiment liet echter een veel minder negatief effect zien. Het rapportje is alleen gebaseerd op die eerste proef. In feite is dit publicatiebias: weglaten van resultaten die niet bevielen.
  • Deze grafiek geeft veel beter weer wat het resultaat was, maar is natuurlijk niet zo 'sexy' als de foto's van de tuinkers.
    Deze grafiek geeft veel beter weer wat het resultaat was, maar is natuurlijk niet zo ‘sexy’ als de foto’s van de tuinkers.

    In het rapportje wordt het gevonden verschil geïllustreerd met de grafiek hiernaast. Op de websites die hierover berichten, vind je echter telkens foto’s van een heel groen, onbestraald, ‘gezond’ schoteltje en een schoteltje dat er heel wat minder florissant uitziet, het zieke, bestraalde geval. Die foto’s zijn natuurlijk een stuk leuker om op te nemen in een stukje, maar ze geven een erg slecht beeld van de lang niet zo beroerde getallen: gemiddeld waren er in de controlegroep 332 zaadjes ontkiemd, tegen 252 in de bestraalde groep (telkens van de 400 zaden die op één schoteltje waren gestrooid). Misleidende weergave van het resultaat in de media.

  • Iets wat Tjomlid niet vermeldt, maar waaraan ik zelf nog dacht: de schoteltjes zijn helemaal niet goed van elkaar gescheiden, dus is het maar de vraag of je ze als individuele waarnemingen mag beschouwen. Je kunt eigenlijk zeggen dat we met een N=2 experiment van doen hebben, wat nauwelijks zeggingskracht heeft. Foutieve statistische analyse.
  • Het experiment werd op dag 13 gestopt. Niet omdat dit vooraf zo was vastgelegd, maar toen was de controlegroep zo’n beetje uitgegroeid. Probleem hiermee is dat een verschil in temperatuur van slechts een paar graden al een vertraging van de groei (en ontkieming) van tuinkers kan betekenen. Als er zo’n temperatuursverschil was door de plaatsing van de laptops, dan is het niet onwaarschijnlijk dat de Wi-Fi groep net zo ver had kunnen uitgroeien als ze maar een paar dagen langer hadden gewacht. Maar ze waren waarschijnlijk alleen op zoek naar bevestiging van het idee dat ze vooraf hadden van het effect van straling. Als je het rapportje leest, is er duidelijk sprake van bias, een vooringenomenheid in de richting van één specifieke uitkomst, nl. dat elektromagnetische straling (van Wi-Fi, DECT of GSM) een niet-thermisch effect heeft.
  • Maar hoe kwamen deze jonge meiden aan die vooringenomen houding? Dat komt waarschijnlijk doordat hun docent ze alleen maar voorzag van studies die ook schadelijke effecten lieten zien. Deze studies zijn echter bijna allemaal aan de dubieuze kant en meestal van wetenschappers, die door hun collega’s niet meer serieus worden genomen. Voor een verklaring hoe elektromagnetische straling invloed zou kunnen hebben (op een licht opwarmingseffect na), geven ze maar één bronvermelding: een rapport van Thomas Grønborg, die op zijn beurt weer erg leunt op de ideeën van Olle Johansson (zie verderop). Dit eenzijdig selecteren van literatuur noemen we cherry picking.
Van de Deense site: "Wetenschappers uit het Verenigd Koninkrijk, Nederland en Zweden zijn zeer geïnteresseerd in de biologie-experimenten van de vijf meiden.
Van de Deense site: “Wetenschappers uit het Verenigd Koninkrijk, Nederland en Zweden zijn zeer geïnteresseerd in de biologie-experimenten van de vijf meiden.

Wie zijn eigenlijk die buitenlandse wetenschappers die zo enthousiast waren over dit experiment? Het Deense stuk noemt Olle Johansson. Dat is echter iemand die bij zowat alle ziektes van de moderne tijd een beschuldigende vinger richting stralingsbronnen heeft gewezen. De Zweedse skeptici beloonden zijn praatjes met hun ‘Misleider van het jaar‘-prijs in 2004. In het bronstuk wordt verteld dat hij van plan is het onderzoek te herhalen met Marie-Claire Cammaerts van de Université libre de Bruxelles. Ik verwacht daar weinig goeds van. Zij deed ook het uiterst dubieuze onderzoek naar het effect van GSM-straling op mieren, dat ik eerder op klopdatwel besprak: Mieren gestoord door GSM?
Tjomlid achterhaalde in zijn mailwisseling met de Deense docent ook nog de namen van Andrew Goldsworthy, ook een bekende verspreider van angst voor straling, en de Nederlander Niek van ‘t Wout. Die laatste is beleidsmedewerker groen in de gemeente Alphen aan den Rijn en aanstichter van een onderzoek van Universiteit Wageningen naar het vermeende schadelijke effect van mobiele telefonie op bomen. Dat stelde ook niet veel voor, maar ging eveneens het internet over in 2010. Ook TNO en TU Delft werden er ten onrechte mee in verband gebracht. Van het ingezette vervolgonderzoek in Wageningen heb ik niets meer vernomen.

Het is vrij helder dat je op grond van dit experiment geen conclusies kunt trekken over (niet-thermische) effecten van Wi-Fi-routers op ontkieming. Jammer dat de meiden zo’n overduidelijk vooringenomen docent hadden en dat hun ‘resultaat’ nu door allerlei pseudowetenschappers als bewijs wordt gebracht voor het gevaar van elektromagnetische golven. Als dat gevaar er al is, dan moeten de risico’s als erg laag worden ingeschat. In ieder geval zijn de te verwachten effecten zo klein dat je erg je best zult moeten doen om er iets van terug te vinden in de ‘ruis’ van andere invloeden. De fouten in dit experiment zijn de scholieren niet te verwijten. Laten we hopen dat het hun overduidelijke interesse in het doen van onderzoekjes niet zal wegnemen. Vanwege alle problemen die aan dit onderzoek kleven, kan het juist als een mooi voorbeeld dienen. Van je fouten leer je immers het meest.

Lees vooral ook het blog van Gunnar Tjomlid zelf, dat veel meer interessants bevat dan ik in mijn samenvatting heb opgenomen: http://tjomlid.com/2013/05/19/om-karse-wifi-straling-og-en-snurt-naturfagslaerer/. Met Google translate is het goed te volgen. Het rapportje van de scholieren staat op die Deense site (directe link naar pdf).

Dit stuk had ik eerder (25 mei) in een Engelse versie op mijn eigen website geplaatst, nadat ik het stuk van Tjomlid vond en tot mijn verrassing nergens anders een Engelstalig vergelijkbaar stuk aantrof. Met verwijzing naar mijn blog kon ik (bijvoorbeeld via Rbutr.com) makkelijker twiteraars die het stuk  op Geek.com aanhaalden op de kritiek wijzen. In Nederland leek het experiment nog niet zo wijd verspreid te worden. Alleen op Niburu trof ik een berichtje aan, maar wie neemt dat nu serieus? Het bericht op de site LexNaturalis werd echter in rap tempo verspreid via Facebook. Gisteren vond men ook mijn site en vervolgens werd dat bericht erg vaak gedeeld. Normaal gesproken mag ik me verheugen op iets van 20 bezoekers per dag, nu waren er dat op één dag meer dan 19.000! Daarbij meer dan 1.900 Facebook-likes. Klinkt leuk, maar dat bericht op LexNaturalis heeft er maar liefst 43.000! De skeptische gedachte heeft vooralsnog niet de overhand.

Update 26-12-2013: Thomas Guiot maakte een Franse vertaling van dit stuk op zijn website

Filed Under: Algemeen, Pseudowetenschap, Uit het nieuws, Wetenschap Tagged With: bias, elektromagnetische straling, experiment, Marie-Claire Cammaerts, Olle Johansson, stralingsangst, tuinkers, Wi-Fi

Mieren gestoord door GSM?

11 January 2013 by Pepijn van Erp 33 Comments

Engels - UK vlag 30x24De angst voor mogelijke schade door straling van mobiele telefonie, Wi-Fi of DECT telefoons is groot genoeg dat diverse bedrijven er beschermingsmiddelen voor op de markt brengen. Die claimen doorgaans dat hun producten de werking van de apparatuur niet verhinderen, maar je wel beschermen tegen de ‘slechte’ straling. Hoe dat mogelijk zou zijn, blijft telkens een raadsel. Hier op Kloptdatwel besteedden we onlangs bijvoorbeeld aandacht aan het bedrijf Floww, dat dergelijk producten levert.

Mobiele telefoon met de nieuwe nano-folie
Mobiele telefoon met de nieuwe nano-folie

Vorige week donderdag bracht NOS op 3 een item over een nieuw bedrijfje dat een nanofolie aan ‘t ontwikkelen is om de vermeende schadelijke straling van mobiele telefoons om te zetten in ‘harmonische’, niet schadelijke straling. Dit zou mogelijk gemaakt worden door de ontdekking van mineralen, gewonnen uit klei, die dit klusje zouden kunnen klaren.
Vrij snel kwam er veel kritiek op het item en het leidde er toe dat de uitzending gerectificeerd werd, een dag later. Terecht, want de makers van het item hadden hun huiswerk niet gedaan en waren volledig afgegaan op het verhaal van Brainport Biotech Solutions.

In hun rectificatie schrijft NOS op 3 ‘dat ten onrechte de indruk gewekt werd dat bewezen is dat straling schadelijk is‘ en linkt naar een uitstekend artikel op Wetenschap24 (“Ziek van je mobieltje?“). Dat werd geschreven na aanleiding van een minstens zo eenzijdige documentaire van Zembla. Die werd echter nooit gerectificeerd (of op zijn minst genuanceerd) en zie je nu op sites van stralingsangstaanjagers aangehaald worden als ondersteuning voor hun missie.

Hoe zit het met die mieren?
Waarom klonk het verhaal van Peter van der Vleuten, directeur van Brainport Biotech Solutions, dan toch enigszins vertrouwenwekkend? De belangrijkste reden hiervoor is, denk ik, dat hij onderzoek aanhaalde dat gedaan is bij mieren. Hij stelde dat: “[Bij langere blootstelling aan GSM straling] zien we dat mieren er ernstige pijn van hebben en dat ze er zelfs aan dood gaan uiteindelijk.” Ik heb nu dat onderzoek van dr. Marie-Claire Cammaerts, onderzoeker aan de Université libre de Bruxelles, zelf maar eens bekeken. De weergave van het onderzoek in het artikel in de Standaard (waar Gert Jan van ‘t Land zich grotendeels op baseerde voor een eerder stuk op Kloptdatwel) bleek niet zo goed; ik zal proberen het beter te doen.

Het gaat om Cammaerts, M.-C., De Doncker, P., Patris, X, et al., (2012). GSM 900 MHz radiation inhibits ants’ association between food sites and encountered cues. Electromagn. Biol. Med. 31: 151-165. In eerder onderzoek had Cammaerts beschreven hoe je mieren kunt trainen met visuele stimuli en geurstimuli. De mierenkolonie (die bestaat uit een aantal glazen buisjes) leeft in een plastic bak en wordt gevoed met dode kakkerlakken. Voor de training wordt er een groene holle kubus in de bak geplaatst waarin het voedsel (vlees) wordt gestopt. Het idee is dat de mieren de groene kleur van de kubus gaan associëren met het aantrekkelijkere voedsel. Getest wordt dat door de mieren in één arm van een Y-vormig apparaat te plaatsen, waarna de mier kan kiezen uit een arm die met een groen poortje is gemarkeerd of de andere, ongemarkeerde arm. Dit doe je dan telkens voor een aantal mieren per kolonie en je kijkt hoeveel er kiezen voor de ‘groene arm’. Als de training slaagt, zie je telkens meer mieren die kant kiezen. Een zelfde soort training wordt gebruikt om de mieren te conditioneren met de geur van venkel.

De trainings- en testopstelling
De trainings- en testopstelling

Blijkbaar was gebleken dat het goed mogelijk is om de mieren op deze manier te trainen. Het idee voor de studie in kwestie was om te kijken wat voor invloed blootstelling aan een GSM-signaal zou kunnen hebben op het leervermogen van de mieren.

Uitvoering en resultaten van de studie
Mieren in zes kolonies werden eerst getraind onder continue straling van een apparaat dat een GSM-mast nabootst. Andere stralingsbronnen waren er niet. De achtergrondstraling in het laboratorium was immers zo zwak dat het bijna niet mogelijk was met een gsm-toestel te bellen … ja, dat staat er echt: ‘the electromagnetic field background in the laboratory was very weak, so weak that it was nearly impossible to phone using a GSM‘. Maar dat zegt natuurlijk alleen iets over de afscherming van een mobieltje ten opzichte van de zendmasten buiten het laboratorium. Nou ja, laten we niet meteen op elke slak zout leggen en verder kijken.
Het resultaat was heel anders dan bij de training zonder zo’n stralingsbron. Er leek geen enkel effect van de conditionering op te treden. Daarna kregen ze rust van de straling en dan wederom training, maar nu zonder straling. Het leereffect trad nu wel op, hoewel minder dan verwacht op grond van de vorige studie. Daarna weer training mét straling en verhip, het effect verdween weer.

Tabel 2 uit het artikel van Cammaerts et al.
Tabel 2 uit het artikel van Cammaerts et al.

De cijfers zijn te mooi om waar te zijn
De tabel hierboven suggereert dat er in de trainingsperiode mét GSM-straling niets geleerd werd en laat zien dat er in die 36 testen (het eerste blok getallen na ‘Control’) alleen maar waarden tussen de 8 en 11 voorkwamen. Als we ook de waarden meenemen van Tabel 1 (de geurtest) wordt dat al 72 keer keer alleen maar waarden tussen de 8 en 11. Een waarneming onder omstandigheden waarvan je aanneemt dat er geen voorkeur zou bestaan voor het kiezen van de ene Y-arm boven de andere,  kun je vergelijken met het opgooien van een munt. Een cel in de tabel is dan het totaal van het aantal keer munt (als we dat even als de ‘beste’ keuze beschouwen) dat je krijgt na 20 keer gooien.

De uitkomst daarvan is gemiddeld 10, maar de spreiding is vrij groot, groter dan menigeen denkt. De kans dat er onder die 72 waarnemingen geen waarden zouden voorkomen kleiner dan 8 of groter dan 11 is nihil (ongeveer 7,7 x 10-16)!  Zijn die mieren onder invloed van GSM-straling opeens in staat tot statistische wonderen? Vast niet. Ook als je de cellen bekijkt waarin de zender uitstond, moet de conclusie luiden dat de variatie in de getallen veel te klein is om geloofwaardig te zijn. Hoe kan dit?
Misschien zijn de waarnemingen toch niet zo onafhankelijk van elkaar als in eerste instantie gedacht. Er werden telkens 20 mieren uitgekozen voor een test, maar die werden getrokken uit de 20 à 30 die op dat moment aan het foerageren waren. Stel nu dat dat ongeveer het totaal aantal mieren is dat überhaupt foerageert, dan zitten er bij de tests telkens veel dezelfde mieren. En als we nu eens bedenken dat mieren (vóór conditionering) al een voorkeur hebben voor ‘groen’ of juist een afkeer daarvan, dan is het wat aannemelijker dat de spreiding zo laag is. Het effect van de GSM-straling moet dan wel heel anders geïnterpreteerd worden, misschien juist als bescherming tegen het ‘omkeren’ van de aangeboren voorkeur. Leuk idee, maar heel onwaarschijnlijk, en ook voor die suggestie is de variatie, denk ik, veel te klein. Het is dan bijvoorbeeld wel heel toevallig dat die verhouding van de voorkeuren (‘groen’-‘niet groen’ en ‘venkel’-‘niet venkel’) in alle zes kolonies zo gelijk was.

Bias?
Er blijft volgens mij (naast het compleet verzinnen van de cijfers, waar we natuurlijk niet te snel van uit moeten gaan) maar één serieuze optie over: bias bij de onderzoeker. Heeft Cammaerts de resultaten bewust of onbewust een beetje bijgestuurd? Daar zijn twee mogelijkheden voor. In de eerste plaats bij de selectie van de mieren voor iedere test. Dit zal echter niet zo’n invloed hebben omdat er telkens maar 20 à 30 mieren waren waaruit er 20 gekozen moesten worden. En de mieren werden niet gemerkt, dus hoe zou je de ‘goeden’ er uit moeten pikken?
De meer voor de hand liggende mogelijkheid ligt bij het vastleggen van de keuze van een mier voor de ene of andere arm van het Y-vormige apparaat. Die keuze is namelijk niet gedefinieerd als de arm waar de mier uiteindelijk in uitkomt, maar als de ‘eerste’ keuze. Dus als een mier in eerste instantie een stukje de ‘groene’ arm  inloopt, zich dan bedenkt, terugloopt en de andere arm kiest, telt Cammaerts die toch als een succes. Deze manier van scoren maakt het wel erg makkelijk om de ‘gewenste’ resultaten te verkrijgen. Ook omdat er volstrekt niet geblindeerd is en alle testmieren van één kolonie na elkaar aan de beurt komen. Waarom ik de mogelijke bias zo stellig bij Cammaerts neerleg en niet ook bij haar co-auteurs ? Dat komt omdat ze zelf in het artikel het volgende schrijft:

Note that the observations were made by the first author for avoiding, to the co-authors, healthy [sic] problems caused by the exposure.

Eh, dus Cammaerts deed alle metingen in haar eentje, zodat haar mede auteurs niet te hoefden te worden blootgesteld aan …  ja, aan wat eigenlijk? Als de omstandigheden zo vergelijkbaar waren met de straling van GSM-masten in de echte wereld, dan was die zorg toch een beetje overbodig? Of zouden die co-auteurs buiten het lab constant in kooitjes van Faraday rondlopen? Of slaat de genoemde blootstelling op iets heel anders? Het risico van gebeten worden door de mieren, ofzo?

Publicatie van het artikel
Kortom: een studie die veel vragen oproept over de uitvoering en het verbaast me niet dat die eerst door twee tijdschriften werd afgewezen. Je kunt daarin natuurlijk ook een complot zien van de gevestigde wetenschap, die dit soort onwelkome studies buiten de deur zou willen houden, maar het lijkt me eerder dat de editor en reviewers van Electromagnetic Biology and Medicine niet zo hebben zitten opletten. Anders hadden ze het volgende stijlbloempje er ook wel uitgevist voor publicatie (gele arcering door mij):

Uiterst merkwaardig om Pi als Pius=22/7 te zien worden omschreven in een wetenschappelijk artikel anno 2012
Uiterst merkwaardig om π als  ‘Pius=22/7’ te zien worden beschreven in een wetenschappelijk artikel anno 2012

Er staat nog een stuk in het artikel over de toestand van de zes mierenkolonies ná alle tests. Die was niet best: veel dode mieren en ongebruikelijk gedrag. Dat in vergelijking met andere kolonies in het lab die nooit waren blootgesteld aan straling (die was in het lab immers heel laag, weet u nog?). Hier duidt Van der Vleuten waarschijnlijk op in zijn geciteerde uitspraak. Maar dit zou natuurlijk ook iets te maken kunnen hebben met de vindplaats van deze zes kolonies, of iets anders in dit experiment dat deze kolonies onderscheidt (de ventilator misschien toch?). De auteurs trekken al te gemakkelijk de conclusie dat de invloed van de straling overduidelijk was. Het was niet in de opzet van het onderzoek opgenomen, maar had natuurlijk makkelijk alsnog getest kunnen worden (ook zonder al dat conditioneren en testen).

Nieuwe mierenstudie
Maar het verhaal van Van der Vleuten lijkt ook gebaseerd op een nieuw onderzoek van Cammaerts, dat nog gepubliceerd moet worden (Cammaerts M.-C., Rachidi Z., Bellens F &. De Doncker P. 2012. Responses to pheromones and food collection in an ant species under the influence of electromagnetic waves. Electromagnetic Biology and Medicine. In press.) Desondanks kunnen we uit de presentatie die op de website van Brainport Biotech Solutions staat toch een idee krijgen waar dat onderzoek om draait. De beweeglijkheid van de mieren wordt gemeten onder verschillende omstandigheden en dat levert dan tabellen als de volgende op:

Mierenwandelingetjes in cijfers omgezet
Mierenwandelingetjes in cijfers omgezet

Hoe ze precies aan die cijfers komen, kan je hier niet aan zien. Daarvoor moeten we waarschijnlijk wachten op de publicatie. Maar het is volgens mij een poging om weer te geven hoe ‘chaotisch’ de mieren lopen. Hieronder staan afbeeldingen die een indicatie geven van hoe verschillend die wandelingetjes er uit zien onder de verschillende testsituaties.

zo zien die verschillende loopjes eruit
zo zien die verschillende loopjes eruit

In het ‘minst erge’ geval lijken de getekende paden het minst gekruld of verward. Met een GSM die belt, lijkt het alsof de mieren de hele tijd draaien en de koers kwijt zijn. Ze komen uiteindelijk minder ver (zou dat slaan op die lagere ‘linear speed’?)  en slalommen meer (is dat dan die hogere ‘sinuosity’? Normaal gesproken is Sinuosity echter een dimensieloos getal, dat de verhouding aangeeft tussen de afgelegde weg en de kortst mogelijke weg).
Ook hier is het grote gevaar weer dat de waarnemer, die niet blind is voor de omstandigheden, de paden op een bepaalde manier overtrekt en de mieren niet echt willekeurig kiest. Dit zou wel opgelost kunnen worden door videobeelden te maken, de selectie van de mieren echt te randomiseren en de paden te laten tekenen door iemand die niet weet onder welke omstandigheden de videobeelden zijn gemaakt. Maar of dat gebeurd is, vraag ik me af.

Nog even terug naar die nanofolie
Het verhaal van die mieren is één ding, maar of je daaruit überhaupt conclusies zou kunnen trekken voor de mogelijke schadelijkheid van straling voor mensen is een andere. Waarom die nanofolie hierbij van dienst zou kunnen zijn , is weer een heel andere vraag: wat moet die eigenlijk doen?  Brainport Biotech Solutions vat het zo samen:

Wij hebben, met behulp van nanotechnologie, een materiaal ontwikkeld dat willekeurige straling omzet in coherente straling van relevante frequenties. De door dit materiaal uitgezonden golven herstellen de coherente kwantum resonanties van gestructureerde watermoleculen in het organisme. Dit werkt zeer effectief, daar 99% van ons lichaam uit watermoleculen bestaat.

Die (ogenschijnlijke) willekeurigheid in de GSM-straling is volgens mij juist de informatie die overgestuurd wordt. Als je die straling dus al ‘glad’ zou kunnen strijken tot ‘mooie harmonieuze coherente’ straling, verlies je dus de mogelijkheid van informatieoverdracht, waar het bij bellen natuurlijk allemaal om te doen is.

Links:

  • Afbeeldingen en tabellen uit de presentatie “Summary Effects of electromagnetic waves on movement of ants” (downloadlink) van Brainport Biotech Solutions.
  • Het NOS op 3 item is terug te zien via http://nos.nl/uitzendingen/6432-nos-op-3-2-januari-2013.html vanaf 5:27. Op de site van Brainport Biotech Solutions staat het item ook, zonder verwijzing naar de rectificatie
  • De rectificatie van NOS op 3  Rectificatie: item over nano-filter te kort door de bocht

Filed Under: Uit het nieuws, Wetenschap Tagged With: Brainport Biotech Solutions, elektromagnetische straling, gsm, Marie-Claire Cammaerts, mieren, mobiele telefonie, nanofolie, telefoonstraling, wifi

– FLOWW – kwak met aanpak

2 November 2012 by Martin Bier 38 Comments

Hoogspanningskabels, radio- en televisiezenders, computers en mobiele telefoons … Allemaal geven ze zogenaamde niet-ioniserende straling af. Het gaat hier om straling met golflengten van meer dan een millimeter. In onderzoek na onderzoek blijkt dat de doses waaraan we dagelijks blootstaan niet schadelijk zijn. Er is ook geen biofysisch mechanisme bekend dat zulke schade aannemelijk zou maken. Toch is angst en wanbegrip nog wijdverbreid. Een bezoekje aan www.floww.com leert dat er geld te verdienen valt aan angst en wanbegrip.

Het gaat met www.floww.com om een zeer professioneel opgezette website. Men kan naar believen in het Engels, in het Duits of in het Nederlands bediend worden. Er worden namen en adressen gegeven van zo’n 40 Nederlandse stralingsdeskundige “artsen en therapeuten” die gereed staan om de “stralingsbelaste” patiënt te helpen. Waar het uiteindelijk om draait zijn de producten die, zo is de claim, “schadelijke straling” omzetten in een “lichaamsvriendelijk veld.” “Straling niet Bestrijden, maar Gebruiken voor Vitaliteit” staat er met vetgedrukte letters bijna bovenaan de homepagina. Er worden experts aangehaald en we zien grafieken. De indruk wordt gewekt alsof het hier om geavanceerde, bonafide wetenschap zou gaan.

- FLOWW - kwak met aanpak 1
De bezemstelen van Floww, opgesteld rondom een proeftuin. Op de Floww website lezen we dat ook de gewassen er beter van gaan groeien.

Wat zijn precies de remedies die Floww.com aanbiedt? En hoe gaan we die schadelijke straling omzetten in lichaamsvriendelijke straling? De eerste stap, zo blijkt, is een zogenaamde “Stralingsanalyse Personen.” Met een wattenstaafje dient men een wangslijmmonster te nemen en dit moet worden opgestuurd, samen met 30 euro uiteraard, naar een adres in Den Bosch. Met Google Earth is eenvoudig na te gaan dat het met dit adres niet om een laboratorium gaat, maar om een gewoon rijtjeshuis. Op dit adres is een heus bedrijf geregistreerd, “De 7evensprong.” Het is een bedrijf in de alternatieve genezing met slechts één enkele werknemer. Aan de hand van het wangslijmmonster wordt de vermeende stralingsbelasting “radiësthetisch” vastgesteld “met een testset die bestaat uit 25 ampullen.” Dat “radiësthetisch” heb ik moeten opzoeken. Wikipedia schrijft: “Radiesthesia is the claimed paranormal or parapsychological ability to detect ‘radiation’ within the human body.” De aanhalingstekens om dat ‘radiation’ zijn van Wikipedia. Vooral wichelroedelopers blijken erg veel te schermen met het begrip “radiësthesia.” Het is in ieder geval handig dat de parapsychologie al zodanig ver gevorderd is dat een wangslijmmonster volstaat en dat je niet zelf naar Den Bosch hoeft af te reizen om te weten te komen hoeveel straling er in je lichaam zit.

Microgolven en radiogolven laten geen sporen achter in biologisch materiaal. Dat is omdat ze geen ionisering of chemische reacties bewerkstelligen. Het is onmogelijk om te meten aan hoeveel niet-ioniserende straling een biologisch monster heeft bloot gestaan. Het is wellicht daarom dat Floww in z’n lab gebruik maakt van de paranormale, “radiësthetische” methoden.

Een paar dagen na het insturen van het wangslijmmonster krijg je een email en een telefoontje met persoonlijk advies. “Na de Floww Stralingsanalyse Personen kan de juiste behandeling worden ingezet,” zo lezen we. Die behandeling begint met druppeltjes: Floww Drops om het lichaam van straling te reinigen. Over de samenstelling van de Floww Drops krijgen we de volgende informatie aangeboden “Natuurwetenschappelijk gezien bestaan Floww® drops uit: (bron)water (ruim 99%) en ethanol/alcohol (minder dan 1%). Hieraan is een compositie van frequenties toegevoegd.” En even verder: “De Floww® drops zijn bioresonantie druppels die op zuiver energetische, niet homeopathische basis zijn samengesteld in de vorm van multibioresonante equivalenties. Bioresonante equivalenties zijn positieve frequenties op het niveau van de pathogene oorzaak.” Dat het hier dus blijkbaar niet om homeopathie gaat, dat is bemoedigend. Maar een fysicus kan zichzelf bij dit alles slechts onthutst op het hoofd krabben en zich afvragen hoe je frequenties aan een vloeistof kunt toevoegen, wat “multibioresonante equivalenties” zijn en of er dan werkelijk ook negatieve frequenties bestaan. Voor 30 ml water met 1% alcohol en dus die toegevoegde “compositie van frequenties” moet € 24.95 neergeteld worden.

- FLOWW - kwak met aanpak 2
Drie staafjes en twee bezemstelen voor de prijs van € 2082,50. Met de “analyses,” de installatiekosten en de voorrijkosten erbij kom je uit op zo’n 2500 euro. Het is fysisch onmogelijk dat deze snuisterijen de niet-ioniserende straling in de omgeving kunnen beïnvloeden. De claim dat ze schadelijke straling “lichaamsvriendelijk” maken is ronduit frauduleus.

Maar die druppeltjes blijken slechts een bescheiden begin van een heuse financiële aderlating.

Na die druppeltjeskuur word je geacht allerlei snuisterijen te gaan aanschaffen om jezelf tegen straling te gaan beschermen in woning en kantoor. De Stralingsanalyse van een woning kost € 240. Voor € 1250,00 kun je vervolgens je woning beschermen met de “homeFloww set.” De set voor op kantoor kost € 2082,50. De installatie van deze ongein kost € 95 plus voorrijkosten (€ 0,19 per kilometer heen en terug). En de Stralingsanalyse Personen waarmee alles dus begon dient na drie maanden “kuur” nog een keer herhaald te worden à € 30.

- FLOWW - kwak met aanpak 3
Het alu-hoedje, effectiever en goedkoper dan de producten van Floww. (foto: Rory112233 | Wikimedia Commons)

 

De homeFloww set en de officeFloww set bestaan alletwee uit drie kleine staafjes en 2 bezemstelen. De bezemstelen dient men op strategische posities in woning of kantoor te plaatsen. De staafjes kan men gewoon in de broekzak bij zich dragen. Er zitten elektronische circuits in die staafjes en bezemstelen, maar er hoeft blijkbaar geen batterij in?!? De website staat vol met pseudowetenschappelijke vaagheden over hoe deze apparaten werken. “Met het Floww Veld willen we de vaak hoekige of geblokte straling compenseren door vloeiende golven.” En zoals vaak in de alternatieve sector is ook hier veel sprake van natuurlijke frequenties. “De Floww®-producten gaan met de straling meetrillen, mee resoneren en de straling wordt omgevormd. Hierdoor creëren de Floww®-producten een subtiel, eigen veld dat ‘gevoed’ wordt door stralingsbronnen. Dit veld noemen wij een ‘Floww® Veld’. Een veld van levensvriendelijke, natuurlijke frequenties. De biofysische geneeskunde bevestigt dat als een mens zijn of haar natuurlijke frequenties krijgt aangeboden hij hierop zal reageren, resoneren, zodat de verstorende frequenties minder of geen impact zullen hebben.” Het is weinig zinvol om serieus in te gaan op al deze betekenisloze wartaal. Ik weet zeker dat je in een door een homeFloww set beschermde woning nog gewoon zult kunnen radio luisteren, televisie kijken, draadloos internetten en mobiel telefoneren. En dat is toch echt het keiharde en onweerlegbare bewijs dat die staafjes en bezemstelen geen enkel effect hebben!

Het is in principe mogelijk om al die niet-ioniserende straling van GSMs, zendmasten, etcetera, buiten je lichaam te houden. Daartoe moet je jezelf omhullen met elektrisch geleidend materiaal. Je creëert dan een zogenaamde Kooi van Faraday. Wie dus echt bang is zou voor zichzelf een boerka van aluminiumfolie kunnen vervaardigen. Dat werkt gegarandeerd veel beter dan de staafjes en de bezemstelen van Floww en het is ook een stuk goedkoper.

Filed Under: Algemeen, Alternatieve schade, Pseudowetenschap Tagged With: alternatieve behandelwijzen, elektromagnetische straling, floww, kwakzalverij, onzinnige apparaten, straling, telefoonstraling

EU looft € 6 miljoen uit voor onderzoek naar elektromagnetische straling

17 July 2012 by Gert Jan van 't Land 56 Comments

De Europese Unie trekt € 6 miljoen uit voor een onderzoek naar de effecten van elektromagnetische straling. Voor dit bedrag kan één onderzoeksvoorstel worden gehonoreerd. Een breed samenwerkingsverband van universiteiten en onderzoeksinstellingen kan een voorstel indienen uiterlijk op 16 oktober 2012. Het beste voorstel krijgt het uitgeloofde bedrag en kan het onderzoeksvoorstel uitvoeren. Dit maakte de Europese Unie op 9 juli 2012 bekend.

EU looft € 6 miljoen uit voor onderzoek naar elektromagnetische straling 4
Op het research en innovation portal kondigt de EU aan dat zij € 6 miljoen uittrekt voor een onderzoek naar de effecten van elektromagnetische straling op de geestelijke en lichamelijke gezondheid.

In een oproep voor het indienen van subsidieaanvragen (zie p. 45 van dit document) maakte de EU vorige week bekend dat zij op zoek is naar een onderzoeksvoorstel gericht op het ‘wegnemen van de kennislacunes en het terugdringen van de blootstelling aan elektromagnetische straling’. De aanleiding voor het voorstel is volgens de EU dat ‘eerdere onderzoeken naar de gezondheidseffecten van EM-straling niet tot voldoende duidelijkheid hebben geleid’. De Unie is op zoek naar een onderzoek met een vernieuwende aanpak naar de mogelijke (gezondheids-)effecten van EM-straling. Het onderzoek moet bestaan uit een een breed bevolkingsonderzoek naar de effecten van EM-straling op o.a. ‘kanker, neurologische degeneratieve ziektes, voortplantingsproblemen, gedragsproblemen en veroudering’. Het onderzoek moet bijdragen aan een beter fundament voor EU-beleid op het gebied van EM-straling en gezondheid.

EU looft € 6 miljoen uit voor onderzoek naar elektromagnetische straling 5
Veel mensen maken zich zorgen over elektromagnetische straling, bijvoorbeeld afkomstig van hoogspanningsleidingen. Tot nu hebben onderzoeken geen gezondheidseffecten aangetoond. Veel mensen blijven echter bezorgd (foto: wikimedia commons, Steve F).

Het is interessant dat de Europese Unie zo veel geld uittrekt voor onderzoek waarvoor eigenlijk weinig aanleiding lijkt te bestaan. Dat besprak Kloptdatwel in het stuk dat we gisteren hadden over mieren die te lijden zouden hebben onder telefoonstraling:

Zoals Pepijn van Erp op 24 februari 2012 schreef op Kloptdatwel, is er veel onderzoek gedaan naar mogelijke schade door telefoonstraling. Die vonden geen aanwijzingen voor een schadelijk effect van mobieltjes: ‘Op Skepdic.com staat een aardig overzichtsartikel dat gaat over de mogelijke risico’s van electromagnetic fields (EMF) en Dirk Koppenaal schreef er in Skepter een uitgebreid artikel over: “Bang voor GSM-straling“. Samenvattend: die veronderstelde risico’s moeten laag ingeschat worden, alleen al vanwege het feit dat de straling waar het hier om gaat niet voldoende energie levert om chemische verbindingen te verbreken’.

Vaak komen onderzoeksvoorstellen van de EU tot stand na raadpleging van universiteiten, onderzoeksinstellingen en belangengroepen. De geraadpleegde partijen zijn daardoor goed voorbereid om een kansrijk onderzoeksvoorstel in te dienen. Laten we hopen dat het enorme bedrag aan onderzoeksgeld (€ 6 miljoen!) gaat naar een groep onderzoekers die de kwestie open en onafhankelijk benadert. De toon van de oproep doet het ergste vrezen.

 

 

Hieronder vind je de oorspronkelijk tekst van de ‘call for research proposals’:

ENV.2013.6.4-2 Closing gaps of knowledge and reducing exposure to electromagnetic fields (EMF) – FP7-ENV-2013-two-stage. As previous studies have been inconclusive as regards possible health effects of exposure to EMFs, further research should be carried out to better understand the possible mechanisms generating biological effects through the use of novel approaches, as well as to collect and improve exposure and health risk assessment of EMFs, and also to underpin policy development. A large-scale prospective population study – that could reach beyond the EU – could be envisaged to investigate, inter alia, the role of radiofrequency (RF) exposures in cancer risk, neurodegenerative diseases, reproductive problems, behaviour and ageing, and exposure and health effects from intermediate frequency (IF) fields. More data on cumulative personal exposures from various sources should be collected. The research should also propose non technological means to reduce exposure. 

Funding scheme: Collaborative Project, The requested EU contribution per project shall not exceed EUR 6 000 000. Up to one proposal can be selected. 

Expected impact: Support to EU and national regulatory bodies and policies by improving reliability of research data on potential effects of EMF exposures. Contribution to EU risk assessment and management activities through an improved evaluation of cumulative and integrated personal exposure. Application of novel approaches (e.g. systems biology) to EMF health research. Underpinning of non-technological means to reduce exposures.

Filed Under: Kort, Wetenschap Tagged With: elektromagnetische straling, elektrosmog, europese unie, straling, telefoonstraling

  • « Go to Previous Page
  • Page 1
  • Page 2
  • Page 3
  • Page 4

Primary Sidebar

Steun ons via:
Een aankoopbol.com Partner (meer info)
Of een donatie

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Skeptic RSS feed

  • Skepsis
  • Error
  • SBM
Graancirkels op European Skeptics Congress 2024
7 May 2025 - SkepsisSiteBeheerder
Graancirkels op European Skeptics Congress 2024

Voordracht van Francesco Grassi op ESC2024 in Lyon.Lees meer Graancirkels op European Skeptics Congress 2024 › [...]

SKEPP wordt 35… en dat vieren ze!
27 April 2025 - SkepsisSiteBeheerder
SKEPP wordt 35… en dat vieren ze!

Onze Belgische zusterorganisatie SKEPP bestaat dit jaar 35 jaar. Op zaterdag 10 mei vieren ze dat met een mooi programma. Hoofdgast is de bekende skepticus en emeritus hoogleraar psychologie Chris French die onlangs ook tot erelid van SKEPP werd benoemd.…Lees meer SKEPP wordt 35… en dat vieren ze! › [...]

Breakthrough-prijs voor Gerard ’t Hooft
7 April 2025 - Pepijn van Erp
Breakthrough-prijs voor Gerard ’t Hooft

Professor Gerard ’t Hooft had al een Nobelprijs op zak, maar kan sinds dit weekend nog een van de meest prestigieuze onderscheidingen in de wetenschap op zijn indrukwekkende palmares bijschrijven: hij kreeg de Special Breakthrough Prize in Fundamental Physics! ’t…Lees meer Breakthrough-prijs voor Gerard ’t Hooft › [...]

RSS Error: A feed could not be found at `https://skepp.be/feed`; the status code is `404` and content-type is `text/html; charset=UTF-8`

Dr. Vinay Prasad is Now the Medical Establishment. It’s His Job to Run RCTs, and It’s Our Job to Call Him a Lying Piece of $#!& if He Fails.
9 May 2025 - Jonathan Howard

"I wish Vinay all the best for his new role. It's a whole new state of play when the buck stops with you." The post Dr. Vinay Prasad is Now the Medical Establishment. It’s His Job to Run RCTs, and It’s Our Job to Call Him a Lying Piece of $#!& if He Fails. first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Breathing Easy: Treating Allergic Rhinitis
8 May 2025 - Scott Gavura

Spring is a miserable season for those with seasonal allergies. There are effective drug- and non-drug measures that can control most symptoms effectively. The post Breathing Easy: Treating Allergic Rhinitis first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Pig Heart Xenografts for Infants
7 May 2025 - Steven Novella

Organ transplant is a potentially lifesaving medical intervention, but there is a critical lack of donor organs. Even in a wealthy country like the US, there are about 100,000 people on the waiting list for an organ transplant, but only about 23 thousand organs become available each year. About 6 thousand people die each year while on the waiting list. For this […] The post Pig Heart Xenografts for Infants first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Recente reacties

  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc JacobsOp https://archive.is/1Exnu staat een gearchiveerde versie van een recente posting van Ronald Meester op LinkedIn. In deze posting verwijst
  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc JacobsEen verbeterde versie van Hoofdstuk 6 van dit rapport van Ronald Meester en Marc Jacobs is op 22 april 2025
  • Hans1263 on Volgens Maurice de Hond beschikt hij over telepathische gavenHet filmpje waarin hij een trucje met Jeroen Pauw uithaalt, bewijst natuurlijk helemaal niets, ja misschien het denkniveau van De
  • Renate1 on De linke weekendbijlage (17-2025)En de paashaas is er snel vandoor gegaan,
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (17-2025)@Renate1 Nee, de paashaas heeft het in een mandje op zijn rug. 😅😅😅

Archief Kloptdatwel.nl

Copyright © 2025 · Metro Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in