Kloptdatwel?

Algemeen

Skeptisch gereedschap: rbutr

by 507 Comments

Skeptisch gereedschap: rbutr 1
Herkenbaar? (‘Duty Calls’ – xkcd.com)

Het internet staat vol met interessante informatie, maar er zit ook heel veel onzin tussen. Websites als Kloptdatwel en skepsis.nl geven natuurlijk tegengas aan sites die vol staan met pseudowetenschap en kwakdenken, maar is dat het enige en meeste effectieve wat een skepticus online kan doen? Er worden hulpmiddelen ontwikkeld om het makkelijker te maken zin en onzin van elkaar te onderscheiden. 

Skeptisch Internetactivisme
Direct reageren op sites en blogs heeft als groot nadeel dat site beheerders controle hebben over het commentaarsysteem. En vaak zijn er niet eens mogelijkheden om commentaar achter te laten. Sommige skeptische sites raden aan om actief Wikipedia-pagina’s bij te werken en te voorzien van goede bronnen. Op zich een prijzenswaardig initiatief, maar het kost veel tijd. En ook dan ben je afhankelijk van het systeem waarbij anderen jouw wijzigingen weer heel gemakkelijk ongedaan kunnen maken.

Wat je eigenlijk zou willen hebben is een tool waarmee je makkelijk kunt verwijzen naar goede informatie tussen verschillende sites. Maar ook zou je graag gewezen worden op sites die een mogelijke weerlegging bevatten. Je kunt die misschien zelf wel vinden, maar het zou mooier zijn als je kunt profiteren van het werk van andere skeptici. Misschien is het nieuwe rbutr een interessante ontwikkeling op dit gebied. Ik ben redelijk enthousiast over de mogelijkheden en het gebruiksgemak.


Skeptisch gereedschap: rbutr 2Wat is rbutr?

De naam rbutr is een hippe verbastering van Rebuttal (=weerlegging) in de trant van websitenamen als Flickr en Tumblr. Het Mission Statement van rbutr geeft heel beknopt weer wat de bedoeling is van de oprichters Shane Greenup and Craig O’Shannessy:

To link every page on the internet to its most appropriate responses, so that no one is ever forced to simply accept what they are ‘told’ by any one source ever again.

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen Direct Rebuttals en General Rebuttals. Het onderscheid is dat een direct rebuttal echt moet gaan over de beweringen in de bronpagina en die dus weerleggen. Een voorbeeldje is de rebuttal (link) van de kritiek op een cartoon van the Oatmeal over Tesla in een blog op Forbes.com. Een general rebuttal kan ook een webpagina zijn waarop in algemene zin informatie te vinden is die de beweringen op de bekritiseerde pagina tegenspreekt. Het Wikipedia-artikel over de wetten van thermodynamica zou je bijvoorbeeld  kunnen gebruiken als general rebuttal voor een pagina die een perpetuum mobile probeert te verkopen.

Hoe werkt rbutr in de praktijk?

Rbutr werkt nu alleen nog als een extensie van de browser Chrome, maar versies voor Firefox en Internet Explorer zouden snel moeten volgen. Na registratie krijg je een korte tutorial. In minder dan vijf minuten heb je het door. Het komt er kortweg op neer dat je de pagina opent die je wilt ‘weerleggen’, op de knop in je browser klikt en vervolgens naar de pagina gaat waar de ‘weerlegging’ staat. Weer even op de knop drukken en heel kort uitleggen waarom het een goede rebuttal is, en klaar is Kees! Achter de schermen zal er nu wel het een en ander gecontroleerd worden, of het geen overduidelijke spam is en of de links wel kloppen, maar heel snel is je rebuttal toegevoegd aan de database.

Skeptisch gereedschap: rbutr 3
Het rode vierkantje met ‘1’ onder de rbutr-button laat zien dat er een weerlegging aan deze website is gelinkt

Iedereen die in het vervolg op de betrokken pagina’s komt (en rbutr gebruikt natuurlijk) kan nu meteen zien aan een rood vlaggetje dat die pagina in een discussie is opgenomen en kan makkelijk tussen de pagina’s switchen. Gebruikers kunnen ook aangeven of ze een rebuttal goed of slecht vinden en zo komen de beste weerleggingen ook nog het meest prominent in beeld.

Een voorbeeldje maakt het wellicht wat duidelijker. Het artikel in de Huffington Post over de UFO-waarneming boven een luchtmachtbasis in Chili (zie UFO-video uit Chili bewijst ’t: ze hebben zes pootjes), heb ik zelf ‘gerbutrd’ met een draadje op het blog van Hoaxkiller.com waarin de UFO-video helemaal ontleed werd. Via de button in Chrome kun je makkelijk heen en weer springen tussen bron en weerlegging, maar je kunt ook op de rbutr-site zien wat de status is van de rebutttal.

 

Skeptisch gereedschap: rbutr 4
Zo zag de rebuttal eruit op 6 juni 2012. Klik op afbeelding voor de huidige status.

Je kunt je ook nog abonneren op pagina’s of trefwoorden, zodat je telkens een berichtje krijgt als er een rebuttal is toegevoegd op die pagina of met zo’n trefwoord.

Gaat het wat worden?
Het is altijd moeilijk om in te schatten of zo’n nieuwe tool op voldoende grote schaal gebruikt gaat worden om succesvol te zijn. Gebruikers van het eerste uur zijn waarschijnlijk voornamelijk bezig zelf rebuttals aan te dragen en zullen pas na loop van tijd profiteren; in de zin dat ze een pagina aantreffen waarvan ze niet zelf al de weerlegging kenden, maar die nu via een rood rbutr-knopje wordt aangeboden. rbutr heeft intussen wel een aantal zeer positieve besprekingen gehad o.a. van skepticus Tim Farley, Research Fellow bij de James Randi Educational Foundation (zie de rbutr website voor andere links). Ook staat de site redelijk hoog in The Knight News Challenge, een initiatief van de Knight Foundation die voornamelijk journalistieke activiteiten ondersteunt.

Het is ook leuk om door de reeds aangemelde rebuttals te browsen. Op die manier kun je een idee krijgen welke onderwerpen het meest weerlegd worden en voor de meeste discussie zorgen op Internet. Niet verwonderlijk is dat Science, Health en Politics hoog scoren. Maar al snel volgen meer specifieke onderwerpen als Climate Change, Vaccination en Evolution.
Een belangrijke vraag is natuurlijk ook of ‘de tegenpartij’ niet net zo actief gaat worden op rbutr.com. Dat lijkt me eigenlijk alleen maar goed: de discussie wordt zichtbaar en de argumenten over en weer zullen te zien zijn. Een direct rebuttal van een kwakzalver zal echt wel door de mand vallen als die niet serieus ingaat op de argumenten van verstandigere schrijvers. En anders is een rebuttal daarop ook zo weer geschreven!

Skepsis en Niburu op Windesheim over watergas

by 148 Comments

Het alumninetwerk van PTH Windesheim organiseerde op zaterdag 26 mei een bijeenkomst voor alumni, docenten, studenten en andere belangstellenden. De organisatoren hadden gezocht naar een aansprekend onderwerp en waren uitgekomen bij Niburu Free Energy, een werkgroep van Niburu die zich bezig houdt met projecten op het gebied van vrije energie. Op de bijeenkomst wilden zij graag een motor demonstreren die volledig op water rijdt. Om deze bijzondere claim ook aan een kritische beschouwing te onderwerpen, werd Skepsis benaderd. En zo kwam het dat ik op zaterdag naar Zwolle trok om daar een lezing te geven over watergas en ook om ter plekke iets verstandigs te zeggen op de demonstratie van Niburu.

De bijeenkomst was sowieso al bijzonder omdat Skepsis en Niburu voor het eerst in één ruimte de confrontatie zouden aangaan. Maar eigenlijk zou de demonstratie van een vrij fors aggregaat dat volledig op water zou draaien de echt belangrijke primeur moeten zijn. Helaas waren de mannen van Niburu Free Energy, Frank Collaris en Jeroen Arents, niet zo goed voorbereid. De demonstratie met het 40 kVA aggregaat kon niet plaatsvinden, omdat ze die in de dagen ervoor niet werkend hadden gekregen in hun werkplaats in Maastricht.

Skepsis en Niburu op Windesheim over watergas 5
Het slachtoffer van de dag – het ontplofte elektrolyseapparaat van Niburu Free Energy

Daarom kwamen ze met een kleine generator waarmee ze ook op de AutoRai hadden gestaan. Eerst wilden ze echter de  vlameigenschappen van hun ‘watergas’ demonstreren, maar de daarvoor benodigde lastoorts lag nog ergens in Oostzaan. Maar niet getreurd, Frank Collaris besloot te improviseren en de gasstroom, die uit het elektrolyseapparaat komt dan maar direct aan te steken bij het slangetje wat daar aan zat. Wel werd uit veiligheidsoverwegingen een eigen ontworpen tussenstuk geplaatst dat de terugslag van de vlam zou moeten voorkomen.

Net toen ik bedacht dat de werking van dat stukje pijp mij ontging, ontplofte de hele boel! Hilariteit alom natuurlijk, maar ik was blij dat ik niet op de eerste rij had plaats genomen. De demonstratie liep dus een beetje in het honderd, maar ik kon toch wel bedenken wat ze ongeveer hadden willen laten zien (voor de eigenschappen van het knalgas als brandstof om mee te lassen, kun je het eerdere blog over Caspar Pompe terugkijken).

Update 3/6/2012: er is bewegend beeld van de ontploffing!

http://www.youtube.com/watch?v=_tXQ5VpnOK4

Mijn eigen lezing ging vrij goed, vond ik zelf. Ik kon daarvoor gelukkig putten uit mijn artikelen op kloptdatwel, maar er is toch redelijk wat extra tijd in gaan zitten. Na een introductie over wat in het ‘reguliere circuit’ gedaan wordt met waterstofgas (of knalgas), probeerde ik middels drie vragen te kijken waarom dat elektrolyseren van water tot ‘watergas’ nu zo aantrekkelijk is voor hobbyisten en wat de gevestigde wetenschap en industrie dus zouden missen:

  • Kun je op een andere manier aan de benodigde energie voor elektrolyse komen? Dit sloot goed aan bij alle verhalen over vrije energie van Niburu. Ik moest dus het een en ander uitleggen over kwantummechanica en nulpuntenergie;
  • Is ‘watergas’ iets anders dan knalgas? Dit kon ik behandelen aan de hand van de rare theorieën van Santilli;
  • Kun je met knalgas gewone brandstof verrijken? En hier kon ik het verhaal over Oil Drum Limited en Automotive Ecology goed gebruiken.

Mijn voorbereide presentatie bleek wonderwel alle aspecten van het verhaal van Niburu af te dekken. Enigszins tot mijn verbazing schakelde Frank Collaris moeiteloos van de ene theorie naar de andere theorie om aannemelijk te maken dat hun motor echt zou gaan werken. Ook hadden ze net in de auto waarmee ze waren gekomen zo’n waterstofgenerator ingebouwd om je benzine te verrijken.

Achteraf een beetje moeizame discussie met de zaal, er waren erg veel Niburu-aanhangers aanwezig (ik schat zo’n 30 van de ongeveer 90 aanwezigen). Ook Caspar Pompe van watergas.nu was aanwezig en die was duidelijk nog een beetje gepikeerd over het blog dat ik aan hem gewijd had, maar verder verliep het in goede sfeer. Het bleek lastig om Collaris, de belangrijkste man van Niburu Free Energy, te dwingen om aan te geven wat ze nu precies claimen met die auto op water. Er werd nogal van de hak op de tak gesprongen zonder al te zeer in te gaan op mijn bedenkingen. Gelukkig konden we alle complottheorieën over Tesla, Stanley Meyer, de macht van oliemaatschappijen en dergelijke, redelijk vermijden. Wel kwam nog even die magnetenmotor van Yildiz ter sprake, dankzij het artikel van Martin Bier op het Skepsis-blog was ik redelijk op de hoogte van dat apparaat.

Skepsis en Niburu op Windesheim over watergas 6
Tijdens de discussie had ik tactisch de inhoud van de laatste Skepter op het scherm gezet 😉

Zoals gezegd was de sfeer prima, na de bijeenkomst heb ik met de organisatie en de mannen van Niburu nog gezamenlijk een biertje gedronken op een terras in het centrum van Zwolle. Als hun motor het doet, nodigen ze me uit om te komen kijken. Ze verwachten het over een week of twee in Soest voor elkaar te hebben. Ik ben benieuwd!

(foto’s Hans Boef)

Vrijheidslezing 2012 – “Van aap tot engel”

by 18 Comments

Waar komt onze moraliteit vandaan? Dit is een vraag die mensen al lang bezig houdt.De vrijheidslezing van dit jaar in Leiden zal over dit onderwerp gaan en wordt gegeven door vooraanstaand gedragsbioloog Frans de Waal.
De Waal doet onderzoek naar gedrag en emoties die, hoewel deze vaak alleen aan mensen worden toegeschreven, bij zowel mensen als dieren voorkomen. Hierbij moet je denken aan zaken als conflictresolutie, empathie en onrecht. Enkele goede voorbeelden van zijn onderzoek zijn te zien in de TED-lezing:  “Do animals have morals?”.

Hierin zitten een stel erg leuke filmpjes waarin te zien is dat apen en olifanten besef hebben van onrecht en wederkerigheid. Apen kunnen bijvoorbeeld samenwerken om een doel te bereiken ook als ze zelf niks aan de beloning hebben. Of verontwaardigd zijn als een andere aap een betere beloning krijgt voor hetzelfde klusje.
De lezing is maandag 4 juni om 15.00 uur in de Pieterskerk in Leiden.
Aanmelden kan hier: https://forms.lumc.nl/lumc2/vrijheidslezing
Eerder hadden we over dit onderwerp een bericht op Kloptdatwel (menselijke moraliteit is aangeboren)
Plaatje voorpagina uit besproken video: twee apen leggen hun conflict bij.

Wetenschappers vs. Rechtsreligieuzen in de VS

by 137 Comments

Meer dan 90% van alle Amerikanen gelooft in God. Maar binnen de tweeduizend leden tellende National Academy of Sciences zijn de getallen omgekeerd: meer dan 90% gelooft daar niet in God. Vreedzame verstandhouding tussen het grote publiek en de wetenschappelijke elite was er dankzij NOMA, i.e. Stephen J. Goulds idee dat wetenschap en godsdienst “Non-Overlapping Magisteria” zijn. Maar Goulds scheidingmuur is de laatste jaren steeds meer onder vuur komen te liggen. De Nieuwe Atheïsten hebben met harde formuleringen de zaak op scherp gezet. En een artikel in het meest recente nummer van de American Sociological Review laat zien hoe wetenschap al 40 jaar lang aanzien verliest onder conservatieven en kerkgangers in de VS.

Wetenschappers vs. Rechtsreligieuzen in de VS 7
Stephen J. Gould lanceerde Non Overlapping Magisteria, ofwel NOMA: een manier om vrede tussen wetenschap en geloof te handhaven. (foto: Wikimedia commons, Kathy Chapman).

Stephen J. Gould lanceerde het acroniem NOMA aan het eind van de jaren ’90. Met wetenschap en godsdienst zou het om twee totaal verschillende gebieden gaan. Wetenschap zou niets zinvols kunnen zeggen over godsdienst.  De godsdienst, op zijn beurt, zou niets van betekenis te melden hebben over wetenschappelijke onderwerpen. NOMA was eigenlijk een nieuwe term voor een al decenniaoude consensus. Interview een kosmoloog of een neurowetenschapper in de VS over de betekenis van de laatste onderzoeksresultaten voor het bestaan van God en hij of zij zal zich doorgaans beroepen op NOMA en zich dan verder onthouden van commentaar. NOMA is diplomatiek. Met NOMA bewaar je de vrede.

Maar zowel uit rechtsreligieuze hoek als ook van de kant van veel wetenschappers is er de laatste jaren steeds minder eerbied voor het NOMA-bestand. Zo publiceerde de fysicus Victor Stenger in 2007 een boek met de titel ‘God: The Failed Hypothesis – How Science Shows That God Does Not Exist‘. Aan de andere kant liet de Republikeinse presidentskandidaat Rick Santorum zich in z’n campagne voor het presidentschap in februari 2012 laatdunkend uit over het hoger onderwijs – het zou een indoctrinatiemolen zijn, het zou elitair en  ‘snobistisch‘ zijn en jonge mensen zouden er hun religieus geloof verliezen.

Het Nieuwe Atheïsme

Het Nieuw Atheïsme begon in wezen op 11 september 2001. Op die dag werd het op pijnlijke wijze duidelijk dat religie een schaduwzijde heeft. Van een aantal prominente schrijvers verschenen er vervolgens boeken waarin een assertievere houding tegenover godsdienst werd ingenomen. De publicaties werden uitgebreid besproken in de media en veel argumenten vonden weerklank.

Wetenschappers vs. Rechtsreligieuzen in de VS 8
Richard Dawkins, hier bij een bus van de ‘Atheist Bus Campaign’, stelt dat wetenschap en religie niet met elkaar verenigbaar zijn (foto: Wikipedia).

Richard Dawkins is de Nieuwe Atheïst die het meest expliciet is in z’n kritiek op NOMA. Volgens Dawkins bewegen wetenschap en religie zich helemaal niet op verschillende terreinen. We delen één en dezelfde wereld en een wereld met goddelijk ingrijpen verschilt van een wereld zonder goddelijk ingrijpen. Dat verschil zou volgens Dawkins waarneembaar en wetenschappelijk te onderzoeken moeten zijn. Dat NOMA een illusie is blijkt volgens Dawkins ook uit het feit dat religieus geïnspireerde groepen met steun uit brede lagen van de bevolking druk uitoefenen op de besluitvorming over zaken als stamcellenonderzoek en biologieonderwijs. Het invloedrijke Discovery Institute illustreert Dawkins’ punt. Deze organisatie opereert vanuit Seattle met een budget van tussen de 4 en 5 miljoen dollar per jaar en met de doelstelling ‘to reverse the stifling dominance of the materialist worldview, and to replace it with a science consonant with Christian and theistic convicties.’

De Nieuwe Onnozelheid

In de American Sociological Review verscheen vorige maand een uitgebreid artikel van de socioloog Gordon Gauchat van de University of North Carolina in Chapel Hill. Aan de hand van data uit de General Social Survey beschrijft Gauchat hoe het vertrouwen in de wetenschap onder de Amerikaanse bevolking zich in de laatste vier decennia heeft ontwikkeld. De data geven een bevestiging te zien van het beeld dat de journalist Chris Mooney in 2005 schetste in z’n boek met de veelzeggende titel The Republican War on Science.

Wetenschappers vs. Rechtsreligieuzen in de VS 9
Grafiek uit het artikel van Gordon Gauchat in de American Sociological Review: het Amerikaanse vertrouwen in de wetenschap in de laatste vier decennia aan de rechterkant (Conservative), in het midden (Moderate) en aan de linkerkant (Liberal) van het politieke spectrum.

In het midden en aan de linkerkant van het politieke spectrum is het vertrouwen in de wetenschap min of meer gelijk gebleven. Onder conservatieven en kerkgangers, echter, is dat vertrouwen sterk afgenomen. In 1974 vormden conservatieven nog de groep met het meeste vertrouwen in de wetenschap. Gauchats grafieken en tabellen laten zien hoe, na een daling van 25%, de conservatieven nu de groep zijn met het minste vertrouwen in de wetenschap. Veel van Gauchats artikel is een statistisch checken of het hier niet gaat om consequenties van andere onderliggende verschuivingen in bijvoorbeeld het opleidingsniveau. Maar dat blijkt niet het geval te zijn – de hoger opgeleide conservatieven lopen zelfs voorop in deze ontwikkeling. In een radio-interview (het interview met Gauchat is na 35 minuten) wijst Gauchat erop dat het hier gaat om een uniek Amerikaanse ontwikkeling. Dergelijke verschuivingen hebben niet plaatsgevonden in Europa of Japan. In Europa en Japan is wantrouwen jegens de wetenschap juist iets dat men al decennialang voornamelijk aantreft bij politiek links.

Aan het eind van z’n artikel verklaart Gauchat de data met de constatering dat wetenschap in de jaren ’60 en ’70 aanzien kon verwerven in Amerikaanse conservatieve kringen door de ruimtewedloop te winnen. Maar in de jaren nadien zijn wetenschappers in de VS vooral in het voetlicht getreden bij de beargumentering van milieumaatregelen. Milieumaatregelen zijn impopulair in conservatieve kringen en als reactie heeft men daar een eigen alternatief wereldbeeld gecreëerd waarin wetenschap weinig of geen autoriteit meer heeft. Een goed deel van de politieke rechterzijde is teruggevallen op God, gebed, schepping en anti-intellectualisme.

Wetenschappers vs. Rechtsreligieuzen in de VS 10
James-“God’s still up there”-Inhofe, United States Senator voor de staat Oklahoma.

James Inhofe, de senator van de staat Oklahoma, zei in maart 2012 dat de opwarming van de aarde niet echt kon zijn want ‘God is er nog daarboven.’ De Republikeinse senator onderbouwde z’n bewering met citaten uit Genesis en Romeinen. De opwarming van de aarde is natuurlijk bij uitstek een onderwerp waar de discussie gevoerd moet worden aan de hand van waarnemingen en wetenschappelijke analyse. De senator kan z’n uitspraak doen zonder consequenties van betekenis omdat ook z’n conservatief-christelijke achterban geen hoge pet op heeft van de wetenschap. Veel conservatieve Amerikanen delen nu de gevoelens van James Inhofe en Rick Santorum over wetenschap en hoger onderwijs.

In het voornoemde radio-interview stelt Gauchat dat scepsis een goede zaak is, ook jegens de wetenschap. Maar hij voegt daaraan toe dat het fundamenteel anders wordt wanneer men – als senator Inhofe dus – gaat geloven dat wetenschappelijke analyse sowieso niet de juiste manier is om tot een correct inzicht te komen. Wetenschap kan duur zijn en kan soms een onaangenaam oordeel vellen. Maar een intellectueel Tsjernobyl waar onnozelheid en struisvogelpolitiek respectabel zijn, dat is nauwelijks een alternatief.

 

 

Foto voorzijde: de science fish levert commentaar op het vissymbool dat je op veel auto’s kunt zien

Happinez 2-2012

by 24 Comments

Happinez 2-2012 11
Happinez 2-2012 met het thema ‘alles is liefde’ (happinez.nl).

In deze tweede Happinez van dit jaar met als thema ‘alles is liefde’ draait het allemaal om geloven in jezelf en houden van jezelf. Je komt erdoor in een hoge trillingsfrequentie terecht en dan wordt alles beter. Dit is heel in het kort de strekking van veel artikelen in deze Happinez. In deze recensie vier onderwerpen meer in detail: een interview met de spirituele leraar Isha Judd, heartfulness (‘leven vanuit je hart’), seksualiteit en het graancirkelcentrum.

Interview met Isha Judd: ‘Zodra je ja zegt tegen het leven krijgt alles vaart’ (p.23)
Happinez 2-2012 12
Isha Judd is de uitvindster van het ‘Isha Judd systeem’ (foto: Wikipedia).

Isha Judd is een spiritueel leraar die vooral in Zuid-Amerika erg populair is. Op haar pad naar verlichting ontdekte zij een eenvoudige methode voor absolute vrijheid. De methode leert ons te concentreren op het nu, op liefde en volmaaktheid. Hierdoor verhoogt ons trillingsniveau en beginnen alle zaken met een lagere frequentie te verdwijnen. Het is eenvoudig, krachtig en snel: ideaal voor moderne mensen met een druk leven. Isha heeft de methode ‘Isha Judd systeem’ genoemd. Is dat niet een tikje te zelfingenomen? Nee, dat zie ik natuurlijk verkeerd, zij houdt van zichzelf en dat moet ik nog leren. Een irritante betweetster dus, maar ja, er zijn liefhebbers voor. In de Wikipedia vind je een kort artikel over haar.

‘Een korte cursus heartfulness’ (p. 52)
Happinez 2-2012 13
Het HeartMath instituut presenteert zich met een wetenschappelijke uitstraling (www.heartmath.org)

In dit artikel gaat het om leven vanuit je hart, ‘de grote uitdaging van deze tijd’. Er is aandacht voor de methode van het Californische HeartMath Instituut. Een organisatie waar ik me al jaren aan erger omdat ze zich onterecht veel wetenschappelijker voordoen dan ze zijn. Goed: er werken wetenschappers, maar de manier waarop zij onderzoek doen en onderzoeksresultaten interpreteren is niet algemeen aanvaard. Het instituut wil aantonen dat mensen hun hartslag kunnen beïnvloeden en beweert bovendien dat we daar gezonder van worden. Het HeartMath Instituut claimt aangetoond te hebben dat gezondheid begint met liefde. Liefde reduceert vervolgens stress, zo begrijp ik uit een stuk uit Ode dat op de website van Heartmath Benelux staat. Een toestand van liefde zou een coherente hartslag opleveren, met alle voordelen van dien. Maar andersom kan ook: door het hart te trainen coherent te zijn zou je vanzelf in de staat van liefde en stressloosheid terecht komen. Ook zeggen ze dat hoe meer mensen zo’n hartslag hebben, hoe meer harmonie er in de wereld is.

Onder het mom van ‘gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek’ heeft het instituut de hartcoherentietherapie en bijbehorende biofeedback-apparatuur en -software ontwikkeld en op de markt gebracht. De antistressmethode lijkt inmiddels een wereldwijd succes te zijn. Een google op ‘hartcoherentie’ levert al meer dan 35.000 resultaten op. Menig coach, therapeut, psycholoog of fysiotherapeut werkt er al mee, en ook op Nederlandse opleidingsinstellingen wordt het gepromoot.

Happinez 2-2012 14
Dat gevoelens & emoties (en ademhaling) invloed hebben op de hartslag is bekend. Als je in het juiste patroon ademhaalt dan verschijnt het onderste ‘juiste’ (coherente) patroon. Volgens Heartmath zou een regelmatige (of continue) staat van verkering in dit patroon positief zijn. Wetenschappelijk bewijs ontbreekt hiervoor. Sterker nog, voorzichtige stappen om dit aan te tonen laten zien dat treatment as usual betere resultaten lijkt te boeken* (de twee grafieken met rode lijntjes zijn afkomstig van heartmathbenelux.com).

Volgens de Californiërs is hartritmevariabiliteit (HRV) de wetenschappelijke basis van hun methode. Het klopt dat HRV een echt wetenschappelijk onderzocht fenomeen is. Kort gezegd: met hoe meer variatie het hart klopt, hoe gezonder het is. Uit onderzoek is gebleken dat een verlaagd HRV een indicatie is voor het risico op overlijden na een hartaanval. Reden voor dokters om hartpatiënten met een laag HRV extra goed in de gaten te houden.

Het HeartMath Instituut ging met de HRV aan de haal en ontwikkelde biofeedbackapparatuur en -software waarmee je kunt testen of je hartslag ‘coherent’ is. Coherent is niets anders dan wat het instituut als predicaat heeft meegegeven aan de volgens hen meest ideale HRV. Een coherent hart zou dus een ideale toestand zijn zonder stress en goed voor van alles en nog wat, zowel op fysiek, emotioneel en mentaal niveau. Er is echter geen enkele wetenschappelijke consensus over dat ‘coherentie’ ook maar iets nuttigs zou doen of dat het bereiken van zo’n toestand door middel van het apparaatje ook maar enig positief effect heeft. (Zie voor een kritische bespreking van de methode bijvoorbeeld dit artikel op de website van de James Randi Educational Foundation).

Happinez 2-2012 15
Het emwave apparaat: hier wordt een mooi coherent hartpatroon geproduceerd (bron: abc.com)

Nieuwsgierig geworden naar de mate waarin mijn eigen hart coherent is, besloot ik de proef op de som te nemen door een test te doen met de emwave, één van de biofeedbackapparaten. Via een oorclipje ben ik verbonden met het apparaat, dat op de een of andere manier mijn hartslag in een golfpatroon vertaalt (Misschien een beetje zoiets als bij een EEG?). Het beeldscherm gaf een piekerig grafiekpatroon te zien. Oei, niet best, mijn hart klopt niet bepaald coherent! De bedoeling is dat op het beeldscherm een min of meer gelijkmatige golf verschijnt, dan ben je ‘in hartcoherentie’. Na wat oefenen lukte het om zo’n golf op het beeldscherm te krijgen. Het was gewoon een kwestie van heel geconcentreerd consequent vijf seconden in en vijf seconden uit ademen. Niet bepaald ontspannend om te doen. Toen iemand mij een vraag stelde, lag ik er dan ook onmiddellijk uit en kwamen de pieken weer te voorschijn.

Naar aanleiding van mijn eigen ervaringen met de emwave kan ik mij niet voorstellen dat er mensen zijn die zomaar spontaan in deze geforceerde toestand van ‘hartcoherentie’ zitten. Laat staan dat het nuttig zou zijn om dit te oefenen. Nee, dan ga ik liever gewoon mediteren, dat is een stuk relaxter. De heartmath-fan van wie ik het apparaatje had geleend zei toen dat je door meditatie ook in de hartcoherentietoestand terecht komt. Dus dat heb ik nog even geprobeerd maar bij mij leverde dat allerminst een mooie gelijkmatige golf op.

Happinez 2-2012 16
De website van een enthousiaste fysiotherapeute legt uit hoe HRV kan worden gebruikt om stress te meten en te reduceren (www.stress-hartcoherentie.nl)

Op wat voor manier zouden therapeuten dit apparaat eigenlijk inzetten, vraag ik me af. De website van een enthousiaste fysiotherapeute vermeldt dat zij haar patiënten even aan het apparaat hangt om ze te laten inzien dat ze heus wel gestrest zijn, ook al voelen ze daar zelf niets van. Verder vindt ze het mooie aan het apparaat dat het zowel gebruikt kan worden om diagnoses te stellen als om te behandelen! Ongelooflijk, hoe gemakkelijk mensen zichzelf en anderen voor de gek kunnen houden.

Ik heb ook al een idee hoe meer psychologisch georiënteerde therapeuten het apparaatje kunnen inzetten. Eerst laat je de cliënt een tijdje in het vijftellenritme ademen zodat een mooie sinusgolf op het scherm verschijnt, dan stel je een vraag afhankelijk van zijn of haar problematiek, bijvoorbeeld, hoe is de relatie met je moeder? Gegarandeerd prijs, het apparaat geeft aan dat hier een bron van stress is aangeboord!**

* Pilotonderzoek naar de effectiviteit van een hartritmevariabiliteit-training – Koller, 2011

** Voor de zekerheid – voordat iemand zich aangevallen voelt: ik wil natuurlijk niemand er van beschuldigen dat het apparaat op deze manier daadwerkelijk wordt ingezet.

Heb je lijf lief (p. 68)

Dit artikel gaat over seksualiteit. ‘Wat jammer toch dat we er niet openhartig en gemakkelijk over praten zoals in andere culturen die daar veel beter mee omgaan’, zo opent het artikel. Als voorbeeld van zo’n ideale cultuur wordt een beeldschone oosterse actrice aangehaald die tijdens de lunch met westerse collega’s openhartig verhaalt hoe ze de dag ervoor wel drie keer achter elkaar een orgasme had tijdens een massage van haar favoriete masseur.

In een artikel dat het gevoel van eigenwaarde wat betreft seksualiteit bij vrouwen wil versterken niet zo’n gelukkige anekdote, lijkt mij. Seksueel genot wordt hier toch maar mooi weer op een lijn gesteld met ‘beeldschoon’ zijn. En afgezien daarvan levert het toch echt wel een gênante situatie op, ik geloof er niets van dat dit in ‘oosterse’ culturen normaal zou zijn. Geen teken van kleingeestigheid dus dat de rest van de filmploeg zich verslikte in de gadogado.

Natuurlijk kan het best interessant zijn om eens naar andere gewoonten en gebruiken te kijken, maar met deze inleiding wordt een beeld neergezet als zouden de westerse omgangsvormen bekrompen en verkrampt zijn, dit in tegenstelling tot de vrije, open, natuurlijke, zuivere seksualiteit uit exotischer oorden.

Dit gebrek aan objectiviteit vind ik storend. Een ander voorbeeld hiervan zijn de documentaires van Sunny Bergman, waar in het artikel lovend over wordt gesproken. Haar eerste documentaire ging over schaamlipcorrectie door plastische chirurgie. Volgens het westerse schoonheidsideaal mogen de binnenste schaamlippen niet zichtbaar zijn en terecht, vond ik, zette Sunny Bergman hier vraagtekens bij. Haar volgende documentaire serie (‘The Sunny Side of Sex’) ging over niet-westerse gebruiken waar Sunny onverdeeld enthousiast over is, zoals het uitrekken van de labia (de binnenste schaamlippen) bij Oegandese meisjes, zie bijvoorbeeld deze video:

Of ze dit nu leuk vinden of niet, het is daar traditie en past in het plaatje van de ideale vrouw. Bij Sunny ontbreekt dan plots iedere ktritische kanttekening want het is een onderdeel van de Oegandese cultuur die zo geweldig is en waarvan wij nog zoveel kunnen leren.

Verderop in het artikel komen vooral academici aan het woord bij wie spiritualiteit een belangrijke plaats is gaan innemen in hun praktijk. Bijvoorbeeld seksuologe en spiritueel leraar Maitreyi D. Piontek, van het boek De Tao van de vrouw (‘zelfgenezing of spirituele groei bereik je door je seksuele kracht bewust te verbinden met de liefde en de stilte van het hart en hogere energiecentra’), relatietherapeute Marja Moors die onder andere aan familieopstellingen doet en spiritueel gynaecologe Christiane Northrup, bekend van Oprah en schrijfster van diverse boeken over vrouwelijke seksualiteit en gezondheid. In de VS heeft Christiane Northrup zo ongeveer een goeroestatus, lees ik in een artikel van Harriet Hall op science-based medicine en dat is wel bedenkelijk want door haar medische achtergrond zijn sommige mensen misschien geneigd de aperte onzin die zij verspreidt wat betreft gezondheidsonderwerpen serieus te nemen. Hier nog een link naar een ander stuk op sbm.

Happinez 2-2012 17
Hilarisch: de website valleiorgasme.nl wijdt ons in de zeven geheimen van vrouwelijke seksualiteit in. De seksuele energie van Moeder Aarde ligt volgens de website opgeslagen in de eierstokken van een vrouw. De kunst is om die energie in het lichaam te brengen.

Het meest hilarisch vond ik het stukje over de cursus van Marleen Jansen (een columniste van Linda en Libelle). Naast de (niet bestaande) G-spot en het spuitorgasme is er nu een spirituele variant in opmars: het vallei-orgasme. Samen met taoïstisch trainer Reinoud Eleveld (die over de hele wereld reisde om de cultuur en de wijsheid van de oude Chinese taoïsten en de Tolteken te bestuderen) zette zij een onlinecursus op en geeft een aantal live-events. Marleen Janssen legt uit wat het is:

‘Het is een herhaald uitgesteld orgasme dat het hele lichaam warm en orgastisch maakt. Dat zorgt voor meer seksueel genot: een intens langdurig orgasme dat door het lichaam golft. … In het online programma leren we vrouwen hoe ze deze kostbare seksuele energie van Moeder Aarde die in de eierstokken ligt opgelagen, in het lichaam kunnen brengen.’

Dit gebeurt door middel van qigongoefeningen. Marleen belooft: ‘Vrouwen die deze technieken onder de knie krijgen, beleven meer plezier aan seks, worden vitaler èn wijzer.’

Het nieuwe fenomeen is niet onopgemerkt gebleven, op diverse sites wordt er al de draak mee gestoken.

Graancirkelcentrum (p. 82)

Ten slotte een opmerkelijk bericht in de rubriek ‘Het Hart’. Er is een heus graancirkelcentrum geopend in Naarden. Zakenvrouw Monique Klinkenbergh verkocht haar bedrijf in luxe agenda’s. Ze wilde meer haar hart volgen en is daarom het graancirkelcentrum begonnen. Het centrum wil

‘beschikbare kennis en informatie over graancirkels bijeen brengen en onderzoekers, wetenschappers en gepassioneerde amateurs een platform bieden om onderzoeksresultaten, inzichten en theorieën met elkaar te delen. Zo hoopt het centrum de samenwerking tussen wetenschappers en onderzoekers te bevorderen. Als ieder vanuit zijn of haar expertise de krachten bundelt, is de code van dit universele raadsel wellicht te ontcijferen. En dat geeft ons ongetwijfeld nieuwe inzichten in hoe de wereld functioneert’

aldus de website van het graancirkelcentrum.

Happinez 2-2012 18
De waarheid over graancirkels moet boven tafel, vindt Monique Klinkenbergh van het graancirkelcentrum (website graancirkelcentrum).

Het centrum is drie dagen in de week geopend en organiseert regelmatig op zondag een lezing of workshop. Binnenkort komt Janet Ossebaard. Zij gelooft in de foto’s die Robbert van den Broeke maakt van UFO’s, engelen en andere paranormale verschijnselen. Zie hiervoor dit artikel op het Skepsis blog. Verder functioneert het centrum als een soort reisbureau naar populaire graancircelgebieden zoals Wiltshire in Engeland. Daar komen grote jongens uit de zakenwereld op af, laat Monique weten in een interview met het Financieele Dagblad van 25-06-2011. In de zomermaanden kunnen we dagelijks een verslag verwachten. En als het weer het toelaat gaat Monique zelf de lucht in om graancirkels te spotten. Zouden ze het op een akkoordje hebben gegooid met een clubje graancirkelmakers?