Kloptdatwel?

Pepijn van Erp

Skepsis congres 2014: Crisis in de wetenschap

by 7 Comments

Op zaterdag 8 november 2014 organiseert de stichting Skepsis haar jaarlijkse congres. Dit jaar onder de titel: ‘Crisis in de wetenschap’. De volgende sprekers zullen een presentatie verzorgen:

Frank Israel en Jan Willem Nienhuys

Sprekers zijn respectievelijk voorzitter en secretaris van Skepsis.

Crisis in Skepsis

De betekenis van Rob Nanninga voor Skepsis, een overzicht van de stand van zaken van Skepsis nu – met jaarverslag – en een vooruitblik op de toekomst van Skepsis.

Ruud Abma

dr. R. Abma is universitair docent Algemene Sociale Wetenschappen in Utrecht en publiceerde in 2013 De publicatiefabriek. Hij heeft ook een blog daarover.

Beterschap gewenst: de oorzaken van slodderwetenschap

Wie wetenschap bedrijft wil weten hoe iets werkt of hoe iets zit. Dat is het oude idee. Het nieuwe is: wie wetenschap wil bedrijven moet productief zijn. De maat daarvoor is: veel publicaties genereren. Dat is goed voor de rankings, maar slecht voor de kwaliteit van de wetenschap.

Gustaaf Cornelis

dr. G.C. Cornelis is hoofddocent wetenschapsfilosofie aan de Vrije
Universiteit Brussel en de Universiteit Antwerpen.
In 2013 publiceerde hij Eerlijke wetenschap.

Universitaire onwetenschap: een échte nachtmerrie

Het stinkt in de tuin van akademos. Absurd hoge werkdruk en een kille administratie leiden tot oneerlijke wetenschap, onbetrouwbare resultaten en onzinnige kennis. De schade die deze onwetenschap aan ons wereldbeeld toebrengt, doet het maatschappelijke effect van de kolderieke pseudowetenschap verbleken.

Yvo Smulders

Prof. dr. Y.M. Smulders
is hoogleraar algemene inwendige geneeskunde aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij schreef onder meer ‘De rol van epidemiologisch bewijs in de zorg voor individuele patiënten’ in het NtvG (2010); zie ook zijn lezing hier.

Leren van kwakzalvers

Wetenschappelijk gezien kunnen de alternatieven veel meer van ons leren dan andersom. Maar geneeskunde bestaat uit meer dan hard science. Wij betalen de rekening – en de alternatieven plukken de vruchten – van het gebrek aan aandacht daarvoor binnen de reguliere geneeskunde.

 

Het congres vindt plaats in de Jaarbeurs, Utrecht. Meer details over het programma en uitleg hoe je je voor het congres kunt aanmelden (vóór 2 november!), zie de website van Skepsis over het congres. Op de Facebook-pagina kun je ook laten weten aan anderen dat je van plan bent te gaan.

DNA-bewijs identiteit Jack the Ripper niet afdoende

by 101 Comments

Klaar is Kees. Mysterie opgelost na 126 jaar. Eindelijk weten we wie Jack the Ripper was. Dat claimt tenminste Russel Edwards aan de hand van geanalyseerde DNA-fragmenten die zitten op een sjaal, aangetroffen bij één van de slachtoffers. Bloedspetters van  de vermoorde Catherine Eddowes én sperma van één van de personen die altijd al op het verdachtenlijstje had gestaan: de Poolse immigrant Aaron Kosminski. ‘Ladies and gentleman, we got him!’

Jack the Ripper is misschien wel de meest tot de verbeelding sprekende seriemoordenaar. Talloze boeken en films verschenen over de gruwelijke moorden op prostituees die in 1888 in Londen plaatsvonden. En talloze wilde en minder wilde theorieën over de identiteit van the Ripper doen de ronde. Is nu het laatste woord erover gezegd?

Edwards mocht zijn verhaal uitgebreid doen in de Mail. Kort samengevat: alles draait om de sjaal die gevonden zou zijn bij het lichaam van Eddowes. Omdat de politie er in die tijd niet echt iets mee kon doen, kon het zomaar gebeuren dat een politieman hem mee naar huis nam om aan zijn vrouw te geven. Uiteindelijk kwam de sjaal bij het Crime Museum terecht, maar omdat de herkomst niet met zekerheid kon worden vastgesteld, lag die daar alleen maar in de opslag. In 2007 werd het stuk zijde op een veiling aangeboden.
Op grond van een wat vergezochte associaties had Edwards het idee, dat de sjaal toch wel eens authentiek zou kunnen zijn en kocht hem daarom op die veiling. Hij wist vervolgens dr. Jari Louhelainen, expert op het gebied van de analyse van genetisch materiaal verkregen bij dit soort oude misdaden, zo ver te krijgen om de vlekken op de sjaal te analyseren. DNA dat daarin werd aangetroffen bleek overeen te komen met DNA van nazaten van (familieleden van) slachtoffer Eddowes en verdachte Kosminski. Daarmee zou aangetoond zijn dat de sjaal authentiek is en zeer sterk wijzen op Aaron Kosminski als dader.

Whitehall_murder_school_illustrationIn de New Statesman plaatst Ian Steadman toch wat kanttekeningen bij dit verhaal. Allereerst is het gevaarlijk al te zeer op Edwards verhaal alleen te leunen, die verdient immers zijn geld met het Jack the Ripper verhaal via een souvenirwinkel en georganiseerde wandeltours. Het boek over ‘zijn oplossing’ kan natuurlijk ook wel publiciteit gebruiken en dat doe je niet door heel genuanceerd de beperkingen van je analyse aan te wijzen.
En die nuanceringen zijn wel op zijn plaats zoals Steadman schrijft. De herkomst van de sjaal is nog een stuk minder zeker dan Edwards in de Mail doet voorkomen. Het verhaal van de agent die de sjaal mee naar huis nam, klopt volstrekt niet met de officiële verslagen. De enige ‘harde’ link met Eddowes zijn feitelijk die aangetroffen DNA fragmenten. Mitochondriaal DNA (mtDNA) is echter veel minder specifiek dan DNA uit de celkern, je erft het over in vrouwelijke lijn. Er zijn dus veel personen met hetzelfde materiaal. De analyse gebeurde met een polymerasekettingreactie, een methode waarmee je heel weinig materiaal kan vermenigvuldigen tot er genoeg is voor verdere analyse. Maar het is ook een methode die heel gevoelig is voor besmetting met andere DNA. Als je weet dat nazaten van Eddowes aanwezig zouden zijn geweest bij die veiling in 2007, is een recente besmetting met hun genetisch materiaal bijvoorbeeld niet uitgesloten. Ook heeft Edwards het over zes DNA profielen die Louhelainen aantrof, waarvan er één (?) overeenkwam met Eddowes. Hoe zit het eigenlijk met de rest? De DNA-analyse is niet in een wetenschappelijk artikel gepubliceerd, over de precieze methoden die gebruikt zijn, valt dus nog niet zoveel te zeggen.

Aaron Kosminski
Aaron Kosminski

Die Kosminski zou altijd al op het lijstje verdachten hebben gestaan als verdachte, maar dat was in zijn geval slechts een aantekening van een rechercheur betrokken bij de zaak (zonder voornaam of nadere aanduiding). Van die Kosminski schreven politieagenten ook op dat hij kort na opname in een gesticht zou zijn overleden. Toen latere onderzoekers gingen zoeken in de archieven van het gesticht naar Kosminksi kwamen ze bij Aaron Kosminski uit, maar die overleed pas in 1919. Zo sterk wijst dat dus allemaal niet naar de verdachte Kosminski.
Maar zelfs als we aannemen dat het aangetroffen materiaal inderdaad van Catherine Eddowes en Kosminski (of een van zijn twee broers) is, weet je niet veel meer dan dat die beiden op een bepaald moment in aanraking zijn geweest met de lap stof. Daar kun je allerlei scenario’s voor bedenken, die misschien net zo waarschijnlijk zijn als dat de moordenaar van Eddowes zijn zijden sjaal, waar hij eerder zijn zaad op had geknoeid, bij zich had tijdens de moord en daar besmeurde met haar bloed en vervolgens vergat mee te nemen. Bewijs van schuld van Aaron Kosminski aan de moord op Eddowes is het zeker niet.

Het verhaal van Edwards is dus niet zo sterk als hij doet voorkomen. Het berust op aannames waarop allemaal wel wat valt aan te merken en daarmee wordt het een sterk staaltje tunnelvisie. En zelfs als Aaron Kosminski Catherine Eddowes ombracht, is hij dan Jack the Ripper? Van april 1888 tot februari 1891 werden elf vrouwen omgebracht in Whitechapel die als één zaak onderzocht werden. Vijf daarvan worden nu als de moorden van Jack the Ripper gezien, maar er is geen zekerheid dat die vijf door één en dezelfde persoon werden begaan. Jack the Ripper bestaat misschien niet eens.

[via Peter Burger]

 

 

Ultra-Psychonics

by 44 Comments

Jonathan Goldstein kreeg als een kleine jongen een interessant boek van zijn vader: Ultra-Psychonics: How to Work Miracles with the Limitless Power of Psycho-Atomic Energy. Het boek leert je hoe je mentale laserstralen kunt afvuren, objecten kunt laten bewegen met de kracht van je geest, anderen je orders kunt laten opvolgen als waren ze willoze robots, je hersenvermogens duizendvoudig vergroten én hoe je jezelf kunt beschermen tegen demonische aanvallen. Het boek was onlangs onderwerp van een aflevering van het radioprogramma This American Life.

Het exemplaar van Ultra-Psychonics dat Jonathan Goldstein van zijn vader kreeg op elfjarige leeftijd
Het exemplaar van Ultra-Psychonics dat Jonathan Goldstein van zijn vader kreeg op elfjarige leeftijd

This American Life is een radioprogramma van Ira Glass gemaakt voor public radio, waarin journalistieke non-fictie uitgebreid de ruimte krijgt. In een uur komen een aantal onderwerpen aan bod, vaak gemaakt door free-lance journalisten. Goldstein, die ook een eigen radioshow heeft, maakte het item over Ultra-Psychonics.

Walter Delaney – Joseph Schaumberger

Het boek bestaat uit veertien hoofdstukken, die telkens bestaan uit theoretische verhandelingen en praktijkvoorbeelden. De titels van de hoofdstukken lopen uiteen van Ultra Psychonics: How to Release the Surging Power of Your “Psychic Atoms” tot Ultra Egonics: How to Have Better Health, More Vitality and a Longer Life. Die succesverhalen zijn in de trant van How Elmer W. Controlls the Fall of Dice en How Lila B. became a Social Leader in Her Community. Het is één grote verzameling onzin, maar voor de jonge Goldstein klonk het best plausibel.

Goldstein kwam het boek onlangs bij een verhuizing weer tegen en vroeg zich af of de schrijver het nu allemaal zelf geloofd had. Hij kwam erachter deze ‘Walter Delaney’ een pseudoniem was van ene Joseph Schaumberger, die in 2011 overleden is. Goldstein spoorde zijn dochter op en kwam zo achter de oorsprong van het boek. Schaumberger werkte als editor bij een uitgeverij die gespecialiseerd was in occulte zelfhulpboeken met titels als Secrets From Beyond The Pyramids en The Magic Of Chantomatics. Hij verbaasde zich erover dat de schrijvers van dat soort boeken behoorlijke goed verdienden. Zijn vrouw vroeg hem waarom hij het zelf niet eens zou proberen. Dat leek niet eens zo’n slecht idee.

Schaumberger ging aan de gang, las kranten, tijdschriften, wetenschappelijke literatuur en plukte overal wat vandaan, wat hij vervolgens combineerde tot iets dat wel lekker klonk. Geschreven stukken testte hij vaak uit op zijn gezin, dat zo meegenoot van de grap in wording. Het pseudoniem Delaney werd tenslotte gevonden op het toilet: Schaumbergers oog viel op de naam van het doortrekmechanisme boven de pisbak, de Delany Flushboy.

Rijk worden!

Het boek legde Schaumberger geen windeieren. Volgens zijn dochter kon hij van de opbrengsten een mooi, groot huis kopen en met zijn vrouw verschillende malen op vakantie in Europa. Ook kreeg Schaumberger dozen vol brieven van tevreden lezers, die soms ook om nadere adviezen vroegen. Het programma kun je als podcast terugluisteren en er is ook een transcript beschikbaar. Het boek zelf trof ik ook nog online aan. Uit het hoofdstuk Ultra-Pictronics: How to Materialize the Riches You Desire, waaraan het gezin Schaumberger het meeste lol beleefd had, een voorbeeldje:

Uit Ultra Psychonics (pag. 55)
Uit Ultra Psychonics (pag. 55)

Doe er uw voordeel mee!

 

via The Skeptic’s Dictionary Newsletter (en JW Nienhuys)

Ebola en de kwakzalvers

by 28 Comments

Idioten, gevaarlijke idioten, en kwakzalvers. Op het Internet bieden ze ook bizarre therapieën aan tegen Ebola. In werkelijkheid zijn er voor serieuze behandeling van deze ernstige virusziekte slechts een aantal experimentele medicijnen, die nog maar in zeer beperkte mate worden toegepast. Nu de ziekte dood en verderf zaait in West Afrika springen charlatans en kwakzalvers echter op om hun producten en ‘kunde’ aan te bieden. Er zijn aanwijzingen dat dit al tot verergering van de situatie heeft geleid. Een opsomming van de rondwarende onzin.

Embed from Getty Images

Klassieke homeopathie

Gezien het feit dat homeopaten in Afrika ook met hun onwerkzame middelen aanrommelen tegen andere levensgevaarlijke aandoeningen als malaria en hiv/aids, komt het niet echt als een verassing dat er nu ook een aantal zijn die homeopathie wel tegen Ebola willen inzetten. Joette Calabrese bijvoorbeeld, of Vickie Menear. Nu werkt klassieke homeopathie met het similiaprincipe waarbij middelen worden toegepast die dezelfde symptomen in gezonde personen veroorzaken als die je ziet bij de patiënt. Het similiaprincipe is onzin, maar hebben ze dan geneesmiddelproeven gedaan met middelen die dezelfde symptomen veroorzaken als we zien bij ebolapatiënten? Nee, natuurlijk niet. Het komt neer op wat vage overeenkomsten die ze zien tussen de symptomen van de Spaanse Griep en Ebola, maar dan moet je wel heel selectief kijken.

Gevaarlijk? In ieder geval vond de WHO het belangrijk genoeg om er op Twitter tegen te waarschuwen:

Je zou denken dat dit soort ideeën alleen bij extreem fanatieke homeopaten leeft, maar als je een beetje op Twitter of Facebook rondkijkt, zie je dat heel veel homeopaten het wel een geloofwaardig idee vinden, GeenStijl zettte er zo ééntje in het zonnetje. Ook artsen die aan homeopathie doen zijn niet te brengen tot een veroordeling van deze gevaarlijke uitspraken van hun collega’s. Ik moet de eerste vooraanstaande homeopaat die er ronduit afstand van neemt nog tegenkomen.
[update: zie ook “Homeopaten in Liberia: ‘Mission Ebola‘”]

Homeopathische frequenties

Een van de ‘verklaringen’ voor de vermeende werking van homeopathische middelen is dat alleen de informatie van de  uitgangsstof overblijft na het herhaaldelijk schudden en verdunnen. Dat er naar verwachting geen moleculen van die stof (uit de oertinctuur) in de druppels of korrels te vinden zijn, doet er dan zogenaamd niet toe; die informatie is op een of andere manier nog wel aanwezig. Met die gedachte is het maar een klein sprongetje om het helemaal materieloos aan te pakken en alleen met die informatie te werken. ‘Remedy Makers‘ worden gebruikt om middelen via frequenties te kopiëren en sommigen homeopaten zetten die om in geluidsfragmenten, die je dan kunt afluisteren om al doende de helende informatie zijn werk laten doen.
Eén zo’n fantast is Dr. Bill Gray met zijn ‘eRemedies’, MP3tjes die je via zijn website kunt afspelen. Hoewel hij stelt dat “there is no proven medical treatment” laat hij dat vrij snel volgen door:

If used properly, these eRemedies are nontoxic and may rapidly enhance recovery through improved functioning.

Willekeurig gegenereerde ruis, hoe krankzinnig moet  je zijn om dat voor te stellen als serieuze ondersteuning bij de behandeling van Ebola. Natuurlijk is hij (net als die klassieke homeopaten) zo handig om ergens wel te vermelden dat je het alleen als aanvulling op andere behandeling moet gebruiken, maar dat is vermoedelijk alleen om zich in te dekken.

Een andere beruchte organisatie, de Amma Resonance Healing Foundation van Peter Chappell en Harry van der Zee, levert min of meer hetzelfde in de laatste nieuwsbrief. Deze in Nederland gevestigde stichting met ANBI-status is al jaren bezig om hun PC Technology in Afrika in te zetten tegen malaria en hiv/aids. Wat die PC middelen precies inhouden, houdt Chappell angstvallig geheim, maar het is iets van een aids-simillimum dat op alcohol is overgebracht (vast met zo’n Remedy Maker). In ieder geval heeft een medewerker nu een website ingericht waar je ook kunt luisteren naar geluidjes die moeten beschermen tegen Ebola, eventueel gecombineerd met anti-paniek en anti-malaria. Uit de nieuwsbrief kunnen we ook opmaken dat helaas nog niemand Nico Beentjes zijn paspoort heeft afgepakt

MMS  (Master Mineral Solution – Miracle Mineral Solution)

Ook dit middel zijn we al vaker op Kloptdatwel tegengekomen, bijvoorbeeld ingezet tegen malaria. Niets is te dol voor bedenker Jim Humble. Zonder enige gêne raadt hij het middel ook tegen Ebola aan:

Maar geneest MMS ook Ebola?
Het is niet 100% zeker of MMS ook Ebola geneest omdat het simpelweg nog niet is uitgeprobeerd bij ebola patiënten. Maar waarschijnlijk bestrijdt MMS ook Ebola. Jim Humble adviseert voor Ebola het gebruik van Claras 6 and 6 protocol en Protocol 1000.

Colloïdaal Zilver

Het spul is nergens goed voor als je het inneemt, met een beetje pech kleur je er zelfs grijs of blauw van. Op veel plekken wordt het op Internet door kwakzalvers aangeboden, nu ook met sterke beweringen als:

Inside the body, silver forms no toxic compounds nor reacts with anything other than a germ’s oxygen metabolization. Colloidal Silver is truly a safe, natural remedy for many of mankind’s ills. It would appear highly unlikely that even germ warfare agents could survive an encounter with Colloidal Silver.

Since viruses like Ebola and Hunta, or even the dreaded “flesh-eating bacteria” are in the end merely hapless viruses and bacteria. To top it off Colloidal Silver is non-toxic, making it safe for both children and adults, as well as pets. In short, anything bigger than a one-cell animal seems to like it.

Vitamine C

Maar dat zilververhaal wordt door anderen gezien als een complot, waar je vooral niet moet intrappen:

Beware the current Colloidal Silver psy op, the actual cure for Ebola has been given to this web site.

Dat staat in wat schreeuweriger lettertje op de site van complotdenker Jim Stone. Volgens hem is het allemaal eenvoudig op te lossen met wat extra vitamine C, immers:

Consider this: The elite would never release a plague without an easy cure, and along with this ebola outbreak an American biowarfare firm has been working in Sierra Leon for the last five years.

Gebedsgenezers en traditionele geneeskunde

Een Nigeriaanse christelijke gebedsgenezer, Temitope Balogun Joshua, stuurde per privévliegtuig 4.000 door hem ingezegende flessen water naar Sierra Leone. Dat water geneest volgens hem van alles, kanker, hiv, dus Ebola kan het vast ook aan. Als je dat soort lieden aan de gang ziet, vind je het vast niet zo vreemd dat de Nigeriaanse overheid het nodig vond om religieuze voorgangers en genezers te waarschuwen tegen het doen van claims omtrent Ebola.
Er zijn veel geruchten die lastig te checken zijn, maar er is in ieder geval het verhaal dat een traditional healer uit Sierra Leone verantwoordelijk gehouden kan worden voor de verspreiding van Ebola van Guinee naar Sierra Leone. Zij hield praktijk in een dorpje niet ver van de grens en liet weten met haar krachten Ebola te kunnen genezen. Een aantal met besmette patiënten stak de grens over om door haar geholpen te worden met verschrikkelijke gevolgen: de dame in kwestie werd zelf besmet en bij haar begrafenis ook weer een flink aantal anderen. Aangezien ze blijkbaar een bepaalde status had, zijn op haar begrafenis veel mensen afgekomen van verder afgelegen dorpen. Dat werkt een snelle verspreiding in de hand.

Besluit

Dit is vast geen uitputtende opsomming en wat er in Afrika daadwerkelijk van opgepikt wordt en eventueel toegepast, is natuurlijk maar de vraag. Ervaring leert echter dat mensen in uitzichtloze situaties ook naar de meest vergezochte middelen grijpen. Als patiënten met Ebola dat doen en de reguliere zorg mijden, levert dat acuut gevaar op voor de besmetting van anderen.

‘A Year of Skeptic Win’ – Jamy Ian Swiss op TAM 2014

by 4 Comments

Je successen mag je best vieren. Jamy Ian Swiss deed dat op de afgelopen editie van The Amazing Meeting (TAM). In zijn presentatie ‘A Year of Skeptic Win’ komt een aantal geruchtmakende zaken aan de orde waar skeptici zich in het afgelopen jaar mee bezighielden of waarin na jarenlang aandacht vragen eindelijk een (positieve) doorbraak kwam. TAM is de jaarlijks conferentie van de James Randi Educational Foundation en vindt plaats in Las Vegas. Swiss sprak er al vaker.

Swiss haalt de volgende zaken aan:

  • Het medium Rose Marks, die werd veroordeeld tot tien jaar vanwege fraude. Zij was de spil van een ‘familiebedrijf’ dat zich bezig hield met voorspellingen waarmee ze enorme bedragen binnensleepte;
  • Psychic Sally (vanaf 11:25). Dit medium ging nogal overduidelijk mist in tijdens een optreden door met de geest te communiceren van een vrouw die helemaal nog niet overleden was en gewoon in het publiek zat. Myles Power, waarover ik op Kloptdatwel al eens schreef, was daar van getuige en schreef er een smakelijke blog over;
  • Ook tien jaar cel voor James McCormick (vanaf 14:40), die verkocht de ADE651 aan landen als Irak en Afghanistan als bomdetector, terwijl het feitelijk ging om een onzinnig wichelroedeapparaatje dat oorspronkelijk als gadget werd verkocht om golfballen op de golfbaan terug te vinden. De ADE651 en soortgelijke GT200 worden echter nog steeds gebruikt door legers in landen als Thailand en Mexico. Ook de rol die de ingenieurs van het Britse leger in de affaire hebben gespeeld, is nog niet tot op de bodem uitgezocht;
  • Jenny McCarthy (vanaf 17:27): voormalig Playboymodel dat gevaarlijke anti-vaccinatiepropaganda rondbazuint, werd één van de twee vaste presentatoren van een dagelijkse talkshow (‘The View’) waartegen veel protest kwam van skeptici. Binnen een jaar is ze dus (gelukkig) alweer ontslagen;
  • Het optreden van dr. Oz bij de senaatscommissie dat wat anders uitpakte dan hij van te voren verwacht zal hebben (vanaf 19:53);
  • De succesvolle serie Cosmos, nu gepresenteerd door Neil deGrasse Tyson (vanaf 24:45). Maar liefst 145 miljoen kijkers zagen minstens een gedeelte. Vooral voor creationisten niet zo’n leuke serie om naar te kijken 😉 ;
  • De suffe uitdaging van Deepak Chopra  aan de skeptici komt ook nog langs (vanaf 25:33).

“Skepticism is a dirty job, but somebody has to do it”