Kloptdatwel?

Pepijn van Erp

Sanal Edamaruku over de Indiase goeroes – TAM 2013

by 6 Comments

Op het jaarlijkse skeptische congres van de James Randi Educational Foundation (JREF) onder de naam The Amaz!ng Meeting geven talloze skeptici presentaties. Van TAM 2013 (‘Fighting the Fakers’) zijn er intussen een aantal verschenen op het YouTube kanaal van JREF. Vandaag aandacht voor de presentatie van Sanal Edamaruku – ‘Indian Gurus: From Flying Fakirs and Starving Saints’. 

Sanal Edamaruku
Sanal Edamaruku

Sanal Edamaruku is voorzitter van de Indian Rationalist Association en heeft al heel wat fakirs en goeroes ontmaskerd. In een spraakmakende confrontatie met ‘s lands machtigste  ‘tantrik’ op live televisie overleefde hij bijvoorbeeld zonder problemen al diens krachtige rituelen die erop gericht waren hem te doden in deze ‘ultimate destruction ceremony’.
Sinds 2012 verblijft Edamaruku in zelfverkozen ballingschap in Finland vanwege een rechtszaak die in India boven zijn hoofd hangt. Hij wordt namelijk beschuldigd van blasfemie na een aanvaring met katholieke geestelijken in een televisiedebat. Over die affaire schreef ik eerder op Kloptdatwel: Indiaas skepticus beschuldigd van blasfemie. In zijn presentatie komt Edamaruku er op het eind op terug, na eerst een hele rij andere affaires te hebben doorgenomen.

Indian Gurus: From Flying Fakirs and Starving Saints

 

Kamervragen over homeopathie ingezet bij hiv/aids in Afrika

by 52 Comments

Bij de lintjesregen dit jaar kreeg ook homeopaat Jan Scholten een ridderorde. Vanwege zijn bijdragen aan onderzoek en educatie op homeopathisch gebied. Bij de bekendmaking van zijn onderscheiding wordt niets vermeld over de dubieuze experimenten in Afrika waar hij bij betrokken was. In Kenia werd bijvoorbeeld het door hem bedachte homeopathisch middel Iquilai ingezet bij hiv/aids-patiënten. Dit soort onderzoek roept nogal wat ethische vragen op en kan je nog wel zeggen dat iemand die daar als arts aan heeft meegewerkt van onbesproken gedrag is? Barbara Vreede schreef een uitermate kritisch stuk op Sciencepalooza dat nu tot kamervragen heeft geleid.

Nepdokteren in Kenia wordt beloond met ridderorde in Nederland SciencePalooza VKIn haar stuk uit Vreede haar verontwaardiging over de suggestie dat het homeopathische middel een goede vervanger zou kunnen zijn van anti-retrovirale middelen. Want hoewel dat nergens zo expliciet in de stukken van het Aids Remedy Fund (de stichting van Scholten) staat, wordt er in ieder geval niets gedaan om duidelijk te maken dat er geen enkel serieus te nemen bewijs is dat het middel iets tegen het hiv-virus zou kunnen uitrichten.
Het slikken van Iquilai is volkomen zinloos. Dat is niet anders dan bij andere homeopathische middelen, alleen te overwegen als je trek hebt in wat dure suiker.Maar het houdt niet op bij die misleiding omtrent de effectiviteit van het middel. In de praktijk blijken de behandelaars die wel wat zien in het middel niet te beroerd om patiënten aan te raden om hun levensreddende anti-retrovirale middelen te laten staan ten gunste van Iquilai:

Wat hoe dan ook niet kan, is suggereren dat zo’n middel een (tijdelijke) vervanger zou zijn voor de daadwerkelijk wetenschappelijk bewezen medicatie die van levensbelang is voor patiënten met het hiv-virus. Want dat adviseert het Aids Remedy Fund namelijk: ‘In veel gevallen kan de introductie van anti-retrovirale therapie uitgesteld worden, waardoor aanzienlijke kosten bespaard kunnen worden.’

Nee. Nee, dat kan helemaal niet! En deze opmerking staat niet op zichzelf: volgens onderzoeksjournalisten in opdracht van The Independent wimpelen homeopaten die Iquilai voorschrijven stelselmatig het belang van anti-retroviralen af. (Zie ook deze e-mail van een Iquilai-voorschrijvende homeopaat in Kenia, of dit interview met dezelfde dame, die ook andere homeopaten traint.) En dat is simpelweg levensgevaarlijk.

De Tweede Kamerleden Roelof van Laar en Tunahan Kuzu (beiden PvdA) hebben naar aanleiding van het stuk op 21 mei jl. de volgende kamervragen gesteld aan de ministers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties.

  1. Heeft u kennisgenomen van het bericht “Nepdokteren in Kenia wordt beloond met ridderorde in Nederland”?
  2. Kent u het homeopathische middel Iquilai dat door een Nederlandse homeopaat is ontwikkeld, en via zijn non-profit Aids Remedy Fund  als (tijdelijke) vervanger van reguliere aidsremmers wordt verspreid in met name Kenia?
  3.  Wat is uw oordeel over de praktijken van het Aids Remedy Fund die Iquila voorschrijft als (tijdelijke) vervanger  van  reguliere aidsremmers?
  4. Ziet u mogelijkheden vanuit Nederland actie te ondernemen tegen de praktijken van het  Aids Remedy Fund in Kenia en andere landen waar het actief is? Zo ja, op welke wijze gaat u dit uitvoeren? Zo nee, waarom niet?
  5. Kunt u aangeven of het Aids Remedy Fund Nederlandse (overheids)subsidie heeft ontvangen? Zo ja, om wat voor bedragen gaat het?
  6. Bent u bereid de Keniaanse autoriteiten op de hoogte te stellen van de praktijken van het Aids Remedy Fund? Zo ja, op welke wijze bent u van plan dit te gaan doen? Zo nee, waarom niet?
  7. Deelt u de mening dat het een zorgelijke zaak is dat zulke praktijken in ontwikkelingslanden plaatsvinden? Zo ja, op welke wijze kan Nederland erop toezien dat patiënten in ontwikkelingslanden geen slachtoffer worden van deze praktijken?
  8. Wat is uw beleid ten aanzien van Nederlandse organisaties en distributeurs die homeopathische middelen, onder valse voorwendselen, als (tijdelijke) vervanger van reguliere aidsremmers voorschrijven aan aids/HIV-patiënten in ontwikkelingslanden?
  9. Zijn de praktijken van het Aids Remedy Fund voor u reden bij nader inzien tot een ander oordeel te komen over het toekennen van de onderscheiding aan de betreffende Nederlandse homeopaat?  Zo ja, bent u bereid de toekenning van de onderscheiding te herroepen? Zo nee, waarom niet?

Zoals Vreede schrijft werden er in 2008 vanwege vergelijkbare praktijken van de stichting Eva Demaya in Malawi ook kamervragen gesteld. Dat had helaas niet tot gevolg dat de activiteiten van die stichting een halt zijn toegeroepen. Nog steeds heeft ze bijvoorbeeld een CBF keurmerk voor kleine goede doelen en je moet op de CBF-site wel erg je best doen om erachter te komen dat de stichting deze onethische praktijken ondersteunt. Dat maakt ook niet uit voor dit type CBF keurmerk, daar zit vreemd genoeg geen enkele inhoudelijke toetsing op.

Het is de vraag of de ministers nu wel iets meer actie zullen ondernemen. Ik zie daar wel aanleiding toe, omdat Scholten arts is en derhalve verondersteld mag worden op de hoogte te zijn van de ethische kanten van het doen van onderzoek, ook in Derde Wereldlanden. Een belangrijk voorwaarde om een lintje te krijgen is dat je van ‘onbesproken gedrag’ moet zijn. Bij artsen zou je dat mijns inziens ook zo moeten opvatten dat je de ethische normen van je beroepsgroep in ere houdt. En die ethiek houdt inderdaad niet bij de landsgrenzen op zoals Vreede ook aanvoert:

De artsen in kwestie moeten véél beter weten dan dit: ‘Ik zal de patiënt geen schade doen‘ houdt niet op bij de grenzen van ons land. Scholten en collega’s zouden voor een medisch-ethisch tribunaal moeten verschijnen, en niet voor de burgemeester van Utrecht om een ridderorde in ontvangst te nemen.

Kwakzalvers bij voorbaat uitsluiten voor een onderscheiding kan blijkbaar niet, maar wellicht zou het Kapittel voor de Civiele Orden in de toekomst iets verder kunnen gaan dan alleen te kijken of er (in Nederland) tuchtzaken hebben gelopen bij de voor een lintje voorgedragen artsen.

We komen hier zeker op terug na de beantwoording van de kamervragen over het Aids Remedy Fund!

Meer leesvoer:

h/t Laurens Dragstra

Te gek: drinkbare bescherming tegen zonnebrand

by 125 Comments

Na een paar druilerige weken is de zon weer terug in ons land! Lekker, maar wel weer opletten om niet te verbranden, zoals ons afgelopen zaterdag nog eens stevig werd ingewreven op de huidkankerdag. Smeren dus! Dat is overigens wel een gedoe. En als je dan behalve je eigen lijf ook nog een stel loslopende kinderen van top tot teen moet insmeren, is de lol er snel af. Zou het niet ontzettend handig zijn als er gewoon een pilletje voor bestond? Het verrassende nieuws uit de Britse kranten The Telegraph en de Daily Mail over geharmoniseerd water dat je kunt opdrinken als bescherming tegen zonnebrand moet daarom menigeen als muziek in de oren klinken. Valse muziek, helaas.

osmosis-zonnebrandVolgens producent Osmosis biedt het om de vier uur drinken van ongeveer 2 ml. van hun Harmonized H2O  een bescherming van factor 30. Het product zou moeten werken doordat het geharmoniseerde water op je huid een laagje vormt en daarin een staande golf tot stand brengt die de schadelijke UV-straling van de zon uitdooft. Zoals geluidsgolven van dezelfde frequentie elkaar ook kunnen uitdoven. In de gebruiksfolder (pdf) staat het zo uitgelegd:

How It Works:
Several scientific breakthroughs were necessary to create UV Protection. It is water that contains standing waves (scalar waves) that have a cancellation effect on UV radiation. […] The standing waves vibrate at the skin level and cannot be washed off. The tanning effect is the result of standing waves that enhance your tan hormone, not the result of sun damage like we see with most tanning responses.

Goh, de golven in het goedje zorgen er dus ook nog voor dat je bruin wordt! Dat u vooral niet denkt dat het UV-licht stiekem toch ongehinderd door het laagje dringt en zorgt voor uw tintje. Tot het moment dat het te laat is en je jezelf, rood als een kreeft, voor het hoofd slaat hoe je zo goedgelovig kon zijn te denken dat deze onzin ook maar één kern van waarheid bevat. Want het is natuurlijk grote onzin is, niets meer.

Steven Novella schrijft dat het ergens nog wel voorstelbaar is dat je een drinkbaar product uitscheidt via de huid en dat het aldaar een beschermende werking zou kunnen hebben. Dat drinkbare producten een effect op je huid kunnen hebben is een ding dat zeker is, denk maar aan de onfortuinlijke ‘Papa Smurf‘. De bizarre claims van Osmosis zijn echter vergelijkbaar met die van talloze andere onzinverkopers: iets met opsporen van natuurlijke frequenties, een snufje scalaire golven (denkend aan Tesla?) en dan die informatie opslaan in zuiver water. Zet de juiste disclaimers op je website en de kassa kan gaan rinkelen zonder dat instanties als de FDA je snel lastig kunnen vallen. Helemaal handig natuurlijk als een paar onnozele Britse kranten bereid blijken te zijn jouw onzin te verspreiden onder een groot publiek. Oh ja, zogenaamd onderzoek dat Osmosis deed naar zijn producten is alleen opvraagbaar als je je eerst registreert en er voor betaalt…

De site van Osmosis mag u zelf te lijf met ‘The Red Flags of Quackery‘, misschien een aardig tijdverdrijf als u vanwege de hitte toch verder nergens aan toe komt. En dus vooral verstandig blijven smeren tegen de minder plezierige kant van onze koperen ploert!


Update 21-5-2014
De British Association of Dermatologists (B.A.D.) stuurde naar aanleiding van de berichtgeving in de Daily Mail en The Telegraph een e-mail naar Ben Johnson, eigenaar van Osmosis, om opheldering te vragen over het product. Johnson stuurde een antwoord waarin hij eigenlijk alle vragen omzeilt en geen enkel bewijs aandraagt voor zijn claims. Hij beaamt dat zijn Harmonized H2O 100 procent water is:

This morning we received a response from Ben Johnson. This email unfortunately failed to answer any of our questions, aside from confirming the formulation is 100% water, nor did it provide any additional evidence to support the veracity of the product claims.

Johnson told us that as this was a “new science”, and not taught in medical school, most physicians were not open to it. We would like to point out that new discoveries in science are a regular occurrence and are widely accepted by the scientific community, regardless of whether they are part of medical school curriculums, if they meet the scientific community’s standards for proof.

This means conducting clinical trials, possibly publishing research in peer reviewed journals, and having your results open to scrutiny by other scientists and external testing bodies. Testimonials on a product’s website do not constitute proof.

De vragen die gesteld werden en het volledige antwoord van Johnson staan op de website van B.A.D.

Egyptisch leger presenteert nieuwe onzinnige virusdetectors

by 33 Comments

Het verhaal van de Egyptische detector waarmee hepatitis C opgespoord zou kunnen worden, wordt steeds bizarder. Vorig jaar dook het apparaat, dat sterke overeenkomsten vertoont met valse drugs- en bomdetectors, op in de Engelse krant The Guardian. Daarna werd het verdoezeld op een posterpresentatie op een congres in Amsterdam. In februari dit jaar werd het apparaat opeens als grootse uitvinding gepresenteerd door het Egyptische leger, samen met een machine die patiënten met aids en hepatitis C zou kunnen genezen. Intussen heeft het Egyptische leger de lijn pseudowetenschappelijke producten uitgebreid.

Brigadier Ahmed Amin Ibrahim, uitvinder van de detector
Brigadier Ahmed Amin Ibrahim, uitvinder van de detector (foto: @moftasa)

Op een beurs voor medische apparatuur in Cairo presenteerde het een hele reeks nieuwe detectoren voor allerlei virussen. Ondanks alle kritiek van wetenschappers die uitleggen dat het idee achter het apparaat compleet flauwekul is, en skeptici die erop wijzen dat het om het ideomotorisch effect draait, zoals bij alle wichelroedes, zet het leger dus door.
De Egyptische arts Mostafa Hoessein besloot zelf eens poolshoogte te nemen. Op de beurs zag hij dat de wichelroedes werden gedemonstreerd met een hepatitis C monster dat in een plastic hoesje was verpakt. Eén persoon bediende de C-Fast en de andere bewoog het plaatje heen en weer. De antenne van het apparaat volgde het plastic hoesje. Toen Hoessein aan de bediener van het apparaat vroeg om zijn ogen dicht te houden, lukte het natuurlijk niet meer om het monster te volgen. Als smoes merkte hij op dat hij pas twee weken training had gehad met het apparaat en al die tijd met open ogen.

Het verzoek van Hoessein aan de uitvinder van het apparaat, brigadier Ahmed Ibrahim, om een demonstratie te mogen filmen waarbij de bediener zijn ogen dicht zou houden, werd in eerste instantie ingewilligd. Maar toen puntje bij paaltje kwam, wilde hij niet dat zijn medewerkers dat op die manier zouden laten zien: “off with you. Who uses a device with his eyes closed?” We moeten het dus doen met de beelden waarop het apparaat wel lijkt te werken.

https://www.youtube.com/watch?v=WKQ3gBU3MAE

Lees het verslag van Hoessein op zijn website, die meer artikelen bevat over deze #koftagate-affaire (merendeels in Arabisch, maar met Google-translate is het wel te volgen). Zie ook de blog van Rena Netjes; zij vertaalde voor het Parool vorige maand ook een stuk dat de positie van het leger in de Egyptische samenleving weergeeft, de achtergrond waartegen dit soort rare ontwikkelingen mogelijk wordt (via Blendle).
Over die andere vinding die in februari gepresenteerd werd, de Complete Cure Device, die patiënten met aids en hepatitis C zou kunnen genezen, is er niet heel veel nieuwe informatie naar voren gekomen. Wel een inschrijfformulier waarvan ik de echtheid niet kan vaststellen, maar je moet wel gek zijn om dat zomaar in te vullen, lijkt me.

(afbeeldingen via Creative Commons van moftasa.net)

Uit Skepter: De Fantast George Soulié en de Oorsprong van de Westerse Acupunctuur

by 161 Comments

acupunctuur“De acupunctuur werd in het Westen pas populair na 1972. De voedingsbodem voor deze belangstelling was echter al rond 1930 gelegd door de fantast George Soulié de Morant.

Over Soulié is in 2011 een kritisch artikel verschenen van Hanjo Lehmann (1), maar een veel uitvoeriger werk (2), de vrucht van vele jaren onderzoek in archieven en bibliotheken, is van de Franse arts-acupuncturist Johan Nguyen, zoon van een vooraanstaand Frans-Vietnamese arts-acupuncturist genaamd Nguyen Van Nghi. (3) Dit uiterst grondige, gedetailleerde en bewonderenswaardige boek toont aan dat Soulié niet alleen als eerste een eigen versie van Japanse acupunctuur populariseerde, maar dat hij ook een mythomaan was die vooral over zijn eigen grootheid fabeltjes verspreidde.”

Bij het uitkomen van een nieuwe Skepter komen de meeste artikelen uit het vorige nummer online beschikbaar. Daarom kun je ook als je (nog) geen abonnee bent nu het vervolg van dit artikel lezen. Op de Skepsis website is er geen mogelijkheid om te reageren op de artikelen, dan kan wel hieronder.

Lees het volledige artikel op de site van Skepsis:

Een mythomane acupuncturist

door Jan Willem Nienhuys, Skepter 26.1 (2013)

George Soulié
George Soulié

Talloze websites van praktijken voor acupunctuur vertellen het maar al te graag: de Chinese acupunctuur zou duizenden jaren oud zijn. Op dit verhaal valt nogal wat af te dingen. Zo had de ‘oude’ Chinese acupunctuur helemaal niets te maken met meridianen en dunne naaldjes. Die nieuwerwetse versie werd in Japan bedacht door Yanagiya Sorei; in 1927. De Fransman Soulié hielp in 1934 een andere Japanner, Yukikazu Sakurazawa, met de Franse vertaling van een Japans boek over deze relatief nieuwe ontwikkeling.
Ofschoon Soulié helemaal geen medische achtergrond had, ging hij zelf ook aan de gang met het prikken. Merkwaardig genoeg niet met die dunne naaldjes van de Japaners, maar met relatief dikke (1 mm) naalden van goud en zilver. In die zin was dat weer een stapje terug naar wat er in vroegere tijden in China voor acupunctuur doorging, want daar gebruikte men toen een set met negen messen en priemen die in niets lijken op die fijnzinnige stalen naaldjes waarmee je je nu als een speldenkussen mee kunt laten volprikken bij de acupuncturist. Die oude vorm van acupunctuur heeft Nienhuys eerder beschreven op het Skepsis-blog in Acupunctuur was en is astrologie.

Acupunctuur was voor 1930 in China een combinatie van astrologie en aderlaten. Of de mythologische Gele Keizer (afbeelding) uit de Steentijd ermee te maken heeft is twijfelachtig. De huidige praktijk is grotendeels een westerse fantasie. De meridianen en de acupunctuurpunten zijn samen een systeem dat nog steeds lijkt op astrologie: een gecompliceerd fantasiesysteem zonder materiële basis.

Samen vormen deze twee artikelen een mooi overzicht over hoe de acupunctuur zoals die nu hier in het Westen bedreven wordt als ‘eeuwenoude oosterse geneeswijze’ tot stand is gekomen. Over de vraag of al dat geprik met die naaldjes zinnig is, kunt u lezen in de meest recente Skepter in een derde artikel van Nienhuys. Dat staat nog niet online, maar het is gedeeltelijk gebaseerd op een artikel van Steven Novella en David Colquhoun:  Acupuncture Is Theatrical Placebo. Die titel zegt genoeg.