Kloptdatwel?

pseudowetenschap

Groot ingenieursbureau organiseert congres over kosmisch geladen water

by 65 Comments

DHV, een groot ingenieursbureau in Amersfoort dat zichzelf presenteert als ‘een toonaangevend internationaal advies- en ingenieursbureau dat bekend staat om haar hoogwaardige expertise en leiderschap in innovatie en duurzaamheid’ hield afgelopen weekend een conferentie met als thema ‘Vitaal water: meer dan H2O’. De media waren niet welkom. Kennisorganisatie STOWA vindt het congres niet wetenschappelijk. Maar Hans van Sluis en Helle van der Roest van DHV weten zeker dat gevitaliseerd water bestaat én ook nog grote voordelen heeft: ‘je merkt het meteen als je het drinkt, het smaakt beter en het lest je dorst beter. Het kan ook positieve effecten hebben op bijvoorbeeld een slechte spijsvertering of een moeilijke huid.’  Water heeft ‘een kosmische antenne’. Bewijzen zoeken ze bij eigen ervaringen en bij de pseudowetenschapper Emoto. Maar Van der Roest stelt ook een test voor. Die handschoen pakken we graag op!

Groot ingenieursbureau organiseert congres over kosmisch geladen water 1
Helle van der Roest, Leading professional Waterbehandeling, gelooft in vitaal water. Foto website DHV.

In een artikel in het bedrijfsblad van DHV wordt uitgelegd wat vitaal water is.

‘Drinkwater wat dagenlang onder druk in een leidingnet heeft gezeten is niet meer vitaal. Maar je kan het wel weer vitaal maken. Daar liggen vijf principes aan ten grondslag. Het moet vrij en wervelend kunnen stromen, het moet in contact komen met licht, lucht en natuurlijke mineralen, niet belast worden door vervuilende stoffen en stralingsvelden zoals elektriciteit, het water moet onderdeel uitmaken van een natuurlijke kringloop en voorraad vorming’ , aldus de beide ingenieurs.

Volgens DHV zijn er in de loop der jaren uit diverse onderzoeken interessante resultaten naar voren gekomen. De onderzoeken zijn gebaseerd op het idee dat water meer is dan alleen de chemische en moleculaire samenstelling. Water zou een geheugen hebbben en in staat zijn om informatie over te dragen.Van Sluis denkt dat water een antenne heeft voor planetaire invloeden vanuit de kosmos. Jammer genoeg worden die onderzoeken niet toegankelijk gemaakt.

Groot ingenieursbureau organiseert congres over kosmisch geladen water 2
Hans van Sluis, senior adviseur, gelooft dat water een kosmische antenne heeft. Foto website DHV.

In een discussie met hoogleraar theoretische chemie Ad van der Avoird haalt Van der Roest als ‘bewijs’ het onderzoek van de Japanner Emoto aan. Een van zijn publicaties ‘Water weet het antwoord’, uitgegeven bij Ankh Hermes heb ik toevallig in huis. Er staan foto’s in van mooi gevormde waterkristallen die zijn blootgesteld aan mooie woorden als liefde of dankbaarheid of muziek van Chopin of Tsjaikovsky. Er staan ook foto’s in van lelijk gevormde kristallen, die zouden zijn van water dat is blootgesteld aan negatieve invloeden zoals bijvoorbeeld het woord ‘hel’ of ‘idioot’ of aan Heavy Metalmuziek.

Rob Nanninga schreef in 2006 al een uitvoerig Skepter-artikel over Emoto. Duidelijk wordt dat Emoto in de wetenschappelijke wereld nooit serieus is genomen. Misschien merkt hij volgens Nanninga daarom aan het begin van een lezing ook wel gekscherend op dat de zaal niet zo vol zou zitten als hij een echte wetenschapper zou zijn. Toch blijft hij een doctorstitel voeren die voor 350 dollar te koop is. Rob Nanninga besluit zijn artikel als volgt:

‘Het is moeilijk te beoordelen of Emoto een gewiekste zakenman, een oliedomme pseudowetenschapper, een gevaarlijke kwakzalver, een religieuze sekteleider of een aimabele watermysticus is. Misschien alles tegelijk. In een recent interview met Good Times lijkt hij wat bescheidener te zijn geworden: ‘My theory and research is not yet reached science and I should say it is more like fantasy.’ 

Bij de conferentie van DHV kun je je iets dergelijks afvragen. Is dit een gewiekste zakelijke actie, oliedomme pseudewetenschap of gaat het om goedgelovige watermystici? De twee ingenieurs erkennnen dat er geen sluitende wetenschappelijke verklaringen zijn en dat het een moeillijk bespreekbaar onderwerp is in wetenschappelijke kringen. Ze zeggen te hopen dat de conferentie hier verandering in kan brengen.Van der Roest snapt wel dat de academische wereld vaak nog afwijzend staat tegenover dit verschijnsel:

‘Ik geloof ook niets dat ik niet zelf ervaren heb. Ik heb in het verleden veel uitgeprobeerd en ervaar de effecten van vitaal water bijvoorbeeld op mijn eigen gezondheid. Als we op vakantie zijn ben ik altijd opzoek naar vitaal water in de natuur. Als ik dan een beek zie, weet ik of het goed water is of niet. Als het vitaal water is vul ik mijn veldfles ermee; een halve liter water uit zo’n beek is een half jaar langer leven. Maar dat zijn effecten die je zelf moet ervaren, je kunt mensen niet met woorden of argumenten overtuigen van de waarde van vitaal water.’

En ik maar denken dat ingenieurs goed waren in logisch nadenken.

Hoewel de pers ruim aandacht heeft besteed aan het DHV-congres (zie dit artikel in de Volkskrant) zijn persvertegenwoordigers niet welkom in Amersfoort. Niet meer. Nadat afgelopen weekend commotie ontstond over de conferentie, heeft DHV besloten om geen journalisten toe te laten bij de bijeenkomst.

De toonaangevende Nederlandse onderzoeksinstelling STOWA ziet geen wetenschappelijke aanknopingspunten. Bas van de Wal, ecoloog bij dit onderzoeksinstiuut, vindt de bijeenkomst ‘geen wetenschappelijk congres, […] het zijn gelijkgestemden onder elkaar die informatie uitwisselen. Het is mening tegen mening. Op dit moment is er geen onderbouwd onderzoek.’ 

Groot ingenieursbureau organiseert congres over kosmisch geladen water 3
Dit is een water-vitalisator (bron: ultraspring.nl, een concurrent van grander)

Ondanks gebrek aan bewijs wemelt het op het internet van de aanbieders van ‘watervitalisators’ die allerhande claims doen of zelfs beweren dat er wel wetenschappelijk bewijs is. Zie bijvoorbeeld deze website. Een al meer dan 20 jaar bestaand apparaat wat op de waterleiding geplaatst kan worden is de Grander. Het is een rechthoekig roestvrijstalen kastje dat een aantal kamers bevat met ‘informatie water’. Het leidingwater stroomt hier langs zonder er direct mee in contact te komen.

In een van de artikelen die naar aanleiding van het congres verscheen stelt Van Sluis dat veel gebruikers het verschil opmerken tussen gevitaliseerd water en gewoon kraanwater: ‘Uit proeven blijkt dat acht van de tien personen kunnen aangeven welk water vitaal is door het alleen maar te proeven.’

Dat lijkt me een interessant en niet al te moeilijk uitgangspunt voor een test. Bij het bedrijf waar ik werk zit al jaren een watervitalisator van Grander op de waterleiding. Ik neem een fles water mee van huis en tap een fles water daar uit de waterleiding. Ik meet na of de temperatuur gelijk is. Er zijn op dat moment tien medewerkers aanwezig. Iedereen vindt het leuk om mee te doen aan de test. De proefpersoon proeft water uit twee identieke kartonnen bekers en geeft aan welk water volgens hem of haar vitaler smaakt. Aan de onderkant heb ik een stikkertje geplakt waaraan ik kan zien of het Grander water betreft of niet. De proefpersoon zelf kan het stikkertje niet zien. De meesten meenden wel een verschil te proeven. Uiteindelijk heb ik helaas maar zes testresultaten weten te verkrijgen omdat vier medewerkers geen tijd hadden. Mijn testresultaten waren niet bepaald ondersteunend voor de stelling van van Sluis. Vier van de zes collega’s vonden gewoon kraanwater ‘vitaler’ smaken. Dit is natuurlijk iets dat we beter kunnen testen. Zouden Van der Roest en Van Sluis daar voor voelen?

Hier nog een paar filmpjes waarin verkopers van gevitaliseerd water een en ander uitleggen.

 

Foto voorzijde: wikimedia commons, Diliff

 

Wetenschap heeft geen ‘auto-correct knop’

by 11 Comments

Skeptici roemen vaak het zelfreinigend vermogen van de wetenschap. Zelfcorrectie onderscheidt de wetenschap van de astrologie en andere pseudowetenschappelijke nepperij. Maar corrigeert de wetenschap wel altijd zijn eigen missers? Over die vraag stond een paar dagen geleden (25 juni)  een interessant artikel in de New York Times. Een korte samenvatting.

Wetenschap heeft geen 'auto-correct knop' 4
Carl Sagan: vertrouwen in zelfcorrigerend vermogen van wetenschap (wikipedia)

Het artikel begint met een optimistisch citaat van Carl Sagan:

“There are many hypotheses in science which are wrong. That’s perfectly all right: it’s the aperture to finding out what’s right. Science is a self-correcting process.”

Om direct daarna vast te stellen dat de werkelijkheid niet zo simpel in elkaar zit. Wetenschap heeft geen ‘auto-correct’-knop. De wetenschap repareert niet altijd (met gemak) zijn fouten:

‘Science runs forward better than it does backward. Why? One simple answer is that it takes a lot of time to look back over other scientists’ work and replicate their experiments’.

Het tijdschrift Science publiceerde in mei acht kritische commentaren naar aanleiding van een controversieel artikel over bacteriën die arsenicum in hun DNA zouden kunnen inbouwen (in plaats van fosfor). Maar het betwiste onderzoek werd door geen van de critici herhaald. Dat zou een team namelijk maanden werk hebben gekost. Veel wetenschappers besteden niet graag zoveel energie als de kans op een negatief resultaat groot is. Ze werken liever aan onderzoek dat nieuwe inzichten oplevert. Een van de criticasters (Rosie Redfield van de Universiteit van British Columbia): “Scientifically I think trying to replicate the claimed results is a waste of time.” Daardoor zijn er onvoldoende argumenten om de controversiële paper in te trekken. De conclusies van het oorspronkelijke artikel blijven dus overeind.

Wetenschap heeft geen 'auto-correct knop' 5
De vreemde resultaten van Daryl Bem blijven overeind (CSI)

Soms nemen wetenschappers wel de moeite om een onderzoek te herhalen. Dan lopen ze wel het risico dat hun resultaten niet worden gepubliceerd. En dat is slecht voor je wetenschappelijke carrière. Daryl Bem, een psycholoog aan de Cornell Universiteit, schokte zijn collega’s met een zeer merkwaardig onderzoeksresultaat dat hij publiceerde in The Journal of Personality and Social Psychology. Mensen zouden meetbaar beïnvloed worden door toekomstige gebeurtenissen. Drie onderzoeksteams herhaalden het onderzoek van Bem – zonder resultaat. Een van de teams schreef een artikel. Maar dat werd afgewezen door het tijdschrift. Niet omdat het herhaalde onderzoek niet zou deugen, maar ‘omdat we nooit herhalingsstudies publiceren’ zo lichtte de hoofdredacteur toe. Amerikaanse skeptici verwierpen de onderzoeksresultaten van Bem. Maar een ‘debunk’-artikel in de Skeptical Enquirer heeft natuurlijk niet de status van een officiële retraction. De conclusies van het oorspronkelijke artikel blijven dus overeind.

En zelf als herhaald onderzoek wél wordt gepubliceerd leidt dit er niet altijd toe dat een controverse wordt beslecht. Dat overkwam de onderzoekers die het XMRV virus niet konden vinden in patiënten met het chronische vermoeidheidssyndroom. In 2009 publiceerde Judy Mikovits in Science dat lijders aan dit syndroom dit virus bij zich droegen. Toen andere onderzoekers het virus niet konden vinden en Mikovits vroegen om haar artikel in te trekken, reageerde ze dat ze dat ‘prematuur zou vinden’. Science publiceerde wel een ‘expression of concern’. De conclusies van het oorspronkelijke artikel blijven dus overeind.

Toch zit er beweging in het XMRV-onderzoek. Samen met viroloog Ian Lipkin herhaalt Judy Mikovits haar onderzoek op verzoek van het Amerikaanse Institutes of Health. Jammer  genoeg is dit soort onderzoek de uitzondering en niet de regel.

Ghost hunting levert geen controleerbare feiten op

by 9 Comments

Ghost hunting levert geen controleerbare feiten op 6
Het team van ghost hunters international (syfy)

Afgelopen week zat ik ziek thuis. Voor mij dé tijd om naar de tv te kijken. Ik dacht terug aan het stukje van 6 mei op Kloptdatwel (‘Spokenjagers lossen wekelijks belangrijke levensvraag op , maar niemand die het boeit?’) en ik besloot een aflevering van Ghost Hunters International op Syfy te bekijken. Het is direct duidelijk dat de aanpak van het ghosthunters-team niet leidt tot controleerbare feiten. Dit terwijl de Ghost Hunters beweren dat ze wetenschappelijk bezig zijn. Maar ik zie alleen maar dure apparatuur en redeneerfouten.

Een voorbeeld. Het team was op een boerderij-museum in Australië waar volgens de uitbater veel paranormale activiteit wordt gemeld. Een van de voormalige bewoners zou er nog steeds actief zijn als geest. Met allerlei apparatuur (warmtemeters, meters voor elektromagnetische straling, audio- en video-apparatuur) gaat het team aan de slag. Ik heb verschillende cases van het Ghost Hunters-team bekeken en de aanpak is vrij standaard. Ook in dit geval gaat het ongeveer als volgt: een ghost hunter zit in het donker in een kamer en stelt luid en duidelijk een vraag aan de  overleden bewoner. Direct daarna kraakt een raam, of een deur, of er is een beweging in de lucht. Dit vindt het team voldoende bewijs dat er een geest is waargenomen! Alternatieve en meer voor de hand liggende verklaringen (een deur zal toch wel vaker een keer kraken) neemt het team niet eens in overweging. Ook worden opnames gemaakt met zeer gevoelige audio-apparatuur. Die opnames worden flink bewerkt en met veel fantasie lijkt het alsof je klanken kunt horen (in dit geval ‘go away’). Dit leek mij een duidelijk geval van dingen horen die er niet zijn. Geen wonder dat je op deze manier tientallen uitzendingen kunt vullen met spookwaarnemingen. En ook geen wonder dat het satirische tijdschrift The Onion de draak steekt met de Ghosthunters. Lees de vertaling in ons vorige Kloptdatwel-bericht.

Ghost hunting levert geen controleerbare feiten op 7
Joe Nickell (wikipedia)

In een interessant wikipedia artikel kun je kritiek lezen op de Ghost Hunters. Joe Nickell komt aan het woord. Nickell is onderzoeker van CSI, de Amerikaanse zusterorganisatie van Skepsis. Hij wijst op de denkfout die de Ghost Hunters maken door verschijnselen zoals een krakende deur zonder meer te aanvaarden als bewijs dat een geest actief is. Andere verklaringen zijn veel voor de hand liggender. In een artikel dat in de Wikipedia wordt aangehaald zegt Nickell:

‘But not one ghost has ever been authenticated by science, not one. They’re trying to use the respect of science — hey, look at this fancy equipment — to justify their superstitious beliefs. If they get a reading on their EMF meter, or they get a picture of an orb on their camera — and because they don’t know what’s causing that — they say, ‘Therefore it must be a ghost.’ This is a logical fallacy. … They’re ghost buffs, they’re enthusiasts, and yes, they read stuff off the Internet, but they’re not trained. You don’t want people just reading the occasional medical article and going to practice medicine’.

In het wikipedia artikel komt ook CSI-auteur Radford aan het woord. Je kunt een interessant artikel van Radford lezen op de website van CSI. In de Wikipedia legt hij in een lang citaat uit welke redeneerfouten de Ghosthunters maken:

‘According to investigator Benjamin Radford most ghost hunting groups including The Atlantic Paranormal Society TAPS make many methodological mistakes. “After watching episodes of Ghost Hunters and other similar programs, it quickly becomes clear to anyone with a background in science that the methods used are both illogical and unscientific”. Anyone can be a ghost investigator, “failing to consider alternative explanations for anomalous … phenomena”, considering emotions and feelings as “evidence of ghostly encounters”. “Improper and unscientific investigation methods” for example “using unproven tools and equipment”, “sampling errors”, “ineffectively using recording devices” and “focusing on the history of the location…and not the phenomena”. In his article for Skeptical Inquirer Magazine Radford concludes that ghost hunters should care about doing a truly scientific investigation “I believe that if ghosts exist, they are important and deserve to be taken seriously. Most of the efforts to investigate ghosts so far have been badly flawed and unscientific — and, not surprisingly, fruitless’.

Mijn conclusie: ghosthunting levert geen controleerbare feiten op, het is pseudowetenschap. Met echte wetenschap heeft het niets te maken. Op z’n best is het vermaak. Maar dan zou het natuurlijk wel beter zijn als Syfy die disclaimer er bij deed.