Kloptdatwel?

Wetenschap heeft geen ‘auto-correct knop’

by 11 Comments

Skeptici roemen vaak het zelfreinigend vermogen van de wetenschap. Zelfcorrectie onderscheidt de wetenschap van de astrologie en andere pseudowetenschappelijke nepperij. Maar corrigeert de wetenschap wel altijd zijn eigen missers? Over die vraag stond een paar dagen geleden (25 juni)  een interessant artikel in de New York Times. Een korte samenvatting.

Wetenschap heeft geen 'auto-correct knop' 1
Carl Sagan: vertrouwen in zelfcorrigerend vermogen van wetenschap (wikipedia)

Het artikel begint met een optimistisch citaat van Carl Sagan:

“There are many hypotheses in science which are wrong. That’s perfectly all right: it’s the aperture to finding out what’s right. Science is a self-correcting process.”

Om direct daarna vast te stellen dat de werkelijkheid niet zo simpel in elkaar zit. Wetenschap heeft geen ‘auto-correct’-knop. De wetenschap repareert niet altijd (met gemak) zijn fouten:

‘Science runs forward better than it does backward. Why? One simple answer is that it takes a lot of time to look back over other scientists’ work and replicate their experiments’.

Het tijdschrift Science publiceerde in mei acht kritische commentaren naar aanleiding van een controversieel artikel over bacteriën die arsenicum in hun DNA zouden kunnen inbouwen (in plaats van fosfor). Maar het betwiste onderzoek werd door geen van de critici herhaald. Dat zou een team namelijk maanden werk hebben gekost. Veel wetenschappers besteden niet graag zoveel energie als de kans op een negatief resultaat groot is. Ze werken liever aan onderzoek dat nieuwe inzichten oplevert. Een van de criticasters (Rosie Redfield van de Universiteit van British Columbia): “Scientifically I think trying to replicate the claimed results is a waste of time.” Daardoor zijn er onvoldoende argumenten om de controversiële paper in te trekken. De conclusies van het oorspronkelijke artikel blijven dus overeind.

Wetenschap heeft geen 'auto-correct knop' 2
De vreemde resultaten van Daryl Bem blijven overeind (CSI)

Soms nemen wetenschappers wel de moeite om een onderzoek te herhalen. Dan lopen ze wel het risico dat hun resultaten niet worden gepubliceerd. En dat is slecht voor je wetenschappelijke carrière. Daryl Bem, een psycholoog aan de Cornell Universiteit, schokte zijn collega’s met een zeer merkwaardig onderzoeksresultaat dat hij publiceerde in The Journal of Personality and Social Psychology. Mensen zouden meetbaar beïnvloed worden door toekomstige gebeurtenissen. Drie onderzoeksteams herhaalden het onderzoek van Bem – zonder resultaat. Een van de teams schreef een artikel. Maar dat werd afgewezen door het tijdschrift. Niet omdat het herhaalde onderzoek niet zou deugen, maar ‘omdat we nooit herhalingsstudies publiceren’ zo lichtte de hoofdredacteur toe. Amerikaanse skeptici verwierpen de onderzoeksresultaten van Bem. Maar een ‘debunk’-artikel in de Skeptical Enquirer heeft natuurlijk niet de status van een officiële retraction. De conclusies van het oorspronkelijke artikel blijven dus overeind.

En zelf als herhaald onderzoek wél wordt gepubliceerd leidt dit er niet altijd toe dat een controverse wordt beslecht. Dat overkwam de onderzoekers die het XMRV virus niet konden vinden in patiënten met het chronische vermoeidheidssyndroom. In 2009 publiceerde Judy Mikovits in Science dat lijders aan dit syndroom dit virus bij zich droegen. Toen andere onderzoekers het virus niet konden vinden en Mikovits vroegen om haar artikel in te trekken, reageerde ze dat ze dat ‘prematuur zou vinden’. Science publiceerde wel een ‘expression of concern’. De conclusies van het oorspronkelijke artikel blijven dus overeind.

Toch zit er beweging in het XMRV-onderzoek. Samen met viroloog Ian Lipkin herhaalt Judy Mikovits haar onderzoek op verzoek van het Amerikaanse Institutes of Health. Jammer  genoeg is dit soort onderzoek de uitzondering en niet de regel.

UFO’s boven Londen?

by 31 Comments

Media over de hele wereld meldden dat op 24 juni boven de BBC-gebouwen in Londen UFO’s zijn gespot. Ook  de NOS bracht het nieuws, wel met de nodige reserve overigens:

“Op de videobeelden, die overdag gemaakt zijn, is onder andere te zien hoe drie snelle witte stippen in formatie langs vliegen, gevolgd door twee andere witte vlekjes. Volgens de maker van de beelden zou het om een moederschip met een vloot gaan. De beelden trekken echter ook de nodige sceptici aan. Eerder dook namelijk ook al een soortgelijk filmpje op wat gemaakt was door een bedrijf dat special effects in films verzorgt”.

De Belgische krant Het Belang van Limburg had meer details:

“Als dit geen gemanipuleerde beelden zijn, zijn ze indrukwekkend en raadselachtig. Boven Londen hebben mensen vreemde, snel bewegende stippen tussen de wolken gezien, gevolgd door iets als een schijf die even stil hangt en vervolgens wegzweeft. … Maar de inzender van het filmpje is niet onbesproken. De video werd gepost door iemand met de schuilnaam alymc01. Die heeft eerder al een filmpje ingezonden dat werd opgenomen vanuit een kantoor van The Mill, een bedrijf dat visuele effecten creëert voor de filmwereld. De video werd overgenomen door EllasVirgo en die leidt het filmpje in met de woorden: “Als je commentaar geeft dat filmpjes als deze gemakkelijk te photoshoppen zijn, verspil dan geen moeite. Als je denkt dat dit gemakkelijk is, maak dan zelf een video en toon hem ons”.

24 juni is niet zo maar een dag – op die dag in 1947 werd de eerste UFO ooit gespot door Arnold. Daarover hadden we een paar dagen geleden op Kloptdatwel een bericht.

Ik kon drie video’s vinden. Maar gelukkig verschijnen de eerste debunk-video’s ook al op youtube, in beeld wordt uitgelegd wat er niet klopt. Hieronder de eerste video en een eerste debunk-video (dank aan Derren Brown Blog). Daarna twee links naar andere video’s waarin de UFO’s verschijnen.

http://www.youtube.com/watch?v=0AouX-nWvv4

http://www.youtube.com/watch?v=cy9XLtF7lGY

Andere video’s: klik hier of hier.

 

Foto voorzijde: uit besproken video

Kruidenpreparaten soms schadelijk

by 88 Comments

Kruidenpreparaten gezond?

Naast een toenemend aantal kruidenshops is de internetwinkel tegenwoordig een geliefd adres voor het verkrijgen van kruidenpreparaten. De producten worden met mooie plaatjes en wervende teksten met de woorden natuurlijk, biologisch en geneeskrachtig aan de man gebracht. De argeloze koper gaat er van uit dat natuurproducten gezond zijn en koopt gretig. Klopt dat wel?

Een recent verschenen boek, Toxicology Recall, geschreven door Christopher P. Holstege zegt er het volgende over: ‘Het inherente risico van kruidenpreparaten wordt gevormd door slechte controle en gebrek aan regulering van de preparaten.  Er is een grote variatie in sterkte en zuiverheid van kruidenpreparaten’ (vertaling).

  • Ginkgo biloba, gebruikt tegen dementie, vaatziekten en duizeligheid, remt de bloedstolling door de bloedplaatjes te deactiveren. Maag- en darmklachten behoren ook tot de bijwerkingen.

    Kruidenpreparaten soms schadelijk 3
    Bladeren van de Gingko Biloba (berkeley.edu)
  • Ephedra, gebruikt als middel om af te vallen en ter verbetering van sportprestaties geeft ook een snelle hartslag, hoge bloeddruk, hartritmestoornissen, en verhoogt de kans op psychoses, epileptische aanvallen en herseninfarcten.
  • Sint-janskruid, (Hypericum perforatum) gebruikt tegen depressie, infecties en ontstekingen, maakt je overgevoelig voor licht en stimuleert de lever tot aanmaak van enzymen, zodat allerlei medicamenten versneld worden afgebroken. Met name de bloedspiegels van voor sommige mensen heel belangrijke stoffen uit geneesmiddelen zoals cyclosporinen, indinavir, nevirapine, midazolam, theophilline, amitriptyline, acenocoumarol, digoxine en de anticonceptiepil kunnen te laag worden door gebruik van sint-janskruid. Het serotonerg syndroom behoort tot de zeldzame maar zeer nare bijwerkingen.
  • Veel kruidenpreparaten zijn schadelijk voor de lever. Hoewel natuurlijke kava kava redelijk onschuldig is bevat de bewerkte vorm vaak bijproducten die leverschade veroorzaken.
  • Kamfer bevat pyrrolizidinederivaten die bloedstolsels in de lever veroorzaken.
  • Kruidenpreparaten soms schadelijk 4
    Goldenseal (horizonherbs.com)

    Goldenseal (Canadese geelwortel, Hydrastis canadensis), een Canadese boterbloem veroorzaakt in te hoge dosis misselijkheid en braken, sufheid, verhoogde reflexen, epileptische aanvallen, verlamming en ademdepressie.

  • Yohimbine, een middel tegen erectiele dysfunctie, kan hartkloppingen, hoge bloeddruk, misselijkheid, zweten en braken veroorzaken.
  • Er zijn meerdere planten die in combinatie met het reguliere onstollingsmiddel acenocoumarol tot ernstige bloedingproblemen kunnen leiden, zoals devils claw (duivelsklauw, Harpagophytum procumbens), dong quai, knoflook, ginseng en papaya.
  • Chinese en ayurvedische kruiden zijn gevaarlijk omdat ze, geheel volgens eeuwenoud traditioneel recept, vermengd kunnen zijn met zware metalen zoals kwik, arsenicum en lood. Men dacht vroeger namelijk dat deze stoffen goed voor de gezondheid waren. Daarnaast zijn veel gangbare westerse geneesmiddelen in Chinese kruiden aangetroffen zoals, valium, pijnstillers, steroïden, schildklierhormoon, viagra-achtige stoffen en zelfs kikkergif.

De effectiviteit van al deze kruidenpreparaten ligt over het algemeen op het niveau van een placebo. Dat wil dus zeggen dat de stoffen op zich geen noemenswaardige effecten hebben, maar dat degene de ze inneemt zich beter voelt puur door het behandelritueel waaronder het innemen van de kruiden.

Hoewel een aantal van de bovengenoemde stoffen in Nederland verboden zijn, kan de fanatieke kruidengebruiker via internet alles bestellen wat hij wil. En recent verschenen proefschrift van Martijn Martena, getiteld “Safety of herbal preparations on the Dutch market” laat zien dat er bij steekproeven, genomen door de Voedsel en Waren Autoriteit in Nederlandse kruidenwinkels, nog al wat foute preparaten worden gevonden. Zo bevatte 13% van de Chinese kruiden het giftige aristolochiazuur en zware metalen werden vaak aangetroffen. Een van de conclusies van dit proefschrift is dat “natuurlijk” niet hetzelfde is als “veilig”.

Voor wie meer wil lezen:

Toxicology Recall, Christopher P. Holstege et al.
Safety of herbal preparations on the Dutch market, Martijn J. Martena (zijn proefschrift is eind dit jaar te bereiken via deze link, abstract hier).

Ook op de website van skepsis is het nodige te vinden over dit onderwerp, b.v. over Chinese kruiden, kruidengeneeskunde of het gevaarlijke Aristolochia.

Foto voorzijde: savvyhomemade.com

Kan je één horoscoop maken die bijna iedereen ‘heel persoonlijk’ vindt?

by 23 Comments

Ja, dat kan:

In de bovenstaande video laat Derren Brown een aantal studenten iets persoonlijks (bijv. een sieraad) en een handtekening (letterlijk: je hand op papier leggen en de contouren volgen) in een envelop stoppen, vervolgens komt hij een uur later terug met een persoonlijke horoscoop. Sommige studenten zijn verbluft hoe goed de horoscoop bij hun past.

De verbazing is groot wanneer de studenten elkaars horoscopen mogen lezen: ze zijn allemaal precies hetzelfde.

Hoe het kan dat een horoscoop soms zo goed bij je lijkt te passen? Dit komt door het Forer effect/door Barnum statements, en dit is hoe de wikipedia het omschrijft:

Het Forer-effect, ook Barnum-effect genoemd, is afkomstig uit de psychologie en betreft de neiging van mensen om vage en algemeen geldende uitspraken over de eigen persoon te accepteren als rake, typerende omschrijving, zonder zich te realiseren dat diezelfde omschrijving voor bijna iedereen opgaat. Sceptici van de astrologie schrijven de populariteit van horoscopen toe aan dit effect.

Door iets persoonlijks en de handtekening te vragen kregen de studenten natuurlijk nog meer het idee dat de horoscoop echt persoonlijk zou zijn, en daarmee werd het effect mogelijk nog groter.

Klopt dat wel: een blaffende kat?

by 5 Comments

Een berichtje met een knipoog. De boodschap: vertrouw niet altijd zonder meer op je veronderstellingen. Deze kat is een voorbeeld. Zolang z’n baasje het niet in de gaten heeft zit-ie uit het raam te blaffen. Ja, je leest het goed, de kat blaft. Als hij in de gaten heeft dat hij gezien is, schakelt hij over op miauwen. Katten zijn vindingrijker dan je denkt. Het youtube filmpje is op 17 juni geplaatst en al 2,7 miljoen keer bekeken. Klopt dit wel?