Kloptdatwel?

Search Results for: vaccinatie

Arjen Lubach laat zien waarom hij de Skepsis prijs kreeg

by 60 Comments

Arjen Lubach laat zien waarom hij de Skepsis prijs kreeg 1
Arjen Lubach (foto: R van Elst | Wikimedia Commons)

Afgelopen zaterdag (22 oktober 2016) kreeg Arjen Lubach de Skeptische Pendelprijs uitgereikt voor ‘zijn creatieve inzet om het algemene publiek te informeren over zaken als homeopathie, anekdotisch bewijs, toeval en voeding’. De dag erna, afgelopen zondag liet hij weer eens zien dat hij de prijs verdient. In de uitzending van afgelopen zondag trekt hij stevig van leer tegen een anti-vaccinatiecolumn op de website van de Happinez van Pauline Bijster (kijk vanaf 8:19). Arjen Lubach zet in zijn VAC FAQ nog een keer de argumenten pro vaccineren op de rij (het voorkomt dat kinderen doodgaan aan akelige ziektes) en hij ontkracht de tegenargumenten: zitten er gevaarlijke stoffen in de vaccins (antwoord: nee), het helpt toch niet altijd, dus waarom zou ik het doen (antwoord: het helpt bijna altijd en als iedereen is ingeënt dan kunnen anderen de ziekte ook niet krijgen), zijn er bijwerkingen (antwoord: bijna niet en je krijgt er geen autisme van). Zijn conclusie: niet-vaccineren is dom en super-egoistsich.

Reclame Code Commissie: Kanker

by 1 Comment

Ernstige ziekte die helaas soms niet te genezen valt. Mede daardoor zijn kankerpatiënten een aantrekkelijk doelwit voor goedgelovige, zichzelf schromelijk overschattende alternatieve behandelaars en regelrechte profiteurs.

Er zijn in de databank 9 uitspraken van de RCC over kanker.

1. RCC 22 december 2016 (dossiernummer: 2016/00690)

Reclame Code Commissie: Kanker 2Samenvatting reclame-uiting: in de reclame wordt gerept van “een genezende werking” van homeopathie bij borstkanker. De ziekte van Lyme zou ook met homeopathie te behandelen zijn. Homeoprofylaxe zou vele malen veiliger zijn dan reguliere vaccinaties en bovendien bewezen effectief.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak Voorzitter RCC: De voorzitter acht de kans reëel dat de uiting mensen met borstkanker ertoe kan brengen zich te wenden tot adverteerder in plaats van de reguliere gezondheidszorg in de onjuiste veronderstelling dat adverteerder hen kan genezen. Dat maakt dat de reclame een bedreiging voor de lichamelijke volksgezondheid vormt. Soortgelijke overwegingen heeft de voorzitter ten aanzien van de beweringen over de ziekte van Lyme. De voorzitter acht de kans ten slotte reëel dat de uiting mensen ertoe kan brengen af te zien van reguliere vaccinaties in de veronderstelling dat deze meer voor- dan nadelen hebben [het omgekeerde zal zijn bedoeld, LD], en dat adverteerder hen een beter alternatief biedt in de vorm van homeopathische profylaxe. Adverteerder heeft de mededelingen over de nadelen van reguliere vaccinatie respectievelijk de effectiviteit van haar behandeling echter niet (in de vereiste mate) onderbouwd, waardoor deze niet als juist kunnen worden beschouwd. Ook deze mededelingen zijn een bedreiging voor de lichamelijke volksgezondheid.

Samenvatting uitspraak RCC: Adverteerder gaat er ten onrechte van uit dat de betreffende voorzitter “lid of sympatisant van de Vereniging tegen de Kwakzalverij/Stichting Skepsis” is. Onderbouwing van dat door adverteerder verondersteld gebrek aan onafhankelijkheid van de betreffende voorzitter heeft adverteerder niet gegeven. Niet aannemelijk is dat homeopathie borstkanker kan genezen, dus er is sprake van een bedrieglijk beweren dat een product een ziekte kan genezen. De adverteerder heeft ook niet voldoende aannemelijk gemaakt dat de ziekte van Lyme met homeopathie kan worden genezen. Dat adverteerder meermalen verbetering heeft gezien bij mensen “na” gebruik van homeopathische middelen, betekent nog niet dat die verbetering het gevolg is van het gebruik van homeopathische middelen. Ten slotte lag het op de weg van adverteerder om aannemelijk te maken dat homeoprofylaxe de in de uiting gestelde werking heeft. Ook in de onderhavige bezwaarprocedure heeft adverteerder dat niet gedaan. De enkele verwijzing naar onderzoeken van Isaac Golden, die bovendien zijn betwist door de klager, is onvoldoende. De uitingen zijn misleidend en oneerlijk, maar niet van dien aard dat ze een bedreiging voor de lichamelijke volksgezondheid vormen.

*****

2. RCC 11 oktober 2016 (dossiernummer: 2016/00737)

crab-silhouetteSamenvatting reclame-uiting: uitlatingen op twee websites. Onder de kop “De échte oplossing voor kanker” staat onder meer: “Ik heb een olie gemaakt, waar dit alles zich in bevindt en die je op je huid kunt smeren, op de plek waar je een tumor hebt. Daarnaast heb ik een tinctuur ontwikkeld, waar deze mineralen ook in zitten en die je kunt innemen. Dat is namelijk eveneens nodig om echt helemaal te genezen van kanker.” Verder staat er: “Omdat die fout in je DNA en ook de héle tumor niet zomaar weg zijn, is het aan te raden ook een paar healings te laten doen door mij. Anders verloopt de genezing erg langzaam; misschien wel zo langzaam dat je situatie ondertussen verslechtert. Ik verwijder de tumor in die healings en ik maak je DNA in orde, zodat het zich corrigeert.”

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: Nu de olie en de tinctuur worden gepresenteerd als substanties die geschikt zijn om een ziekte (kanker) bij de mens te genezen, moeten deze middelen worden aangemerkt als geneesmiddelen in de zin van de Geneesmiddelenwet. De uitingen bevatten aldus een aanprijzing van geneesmiddelen. Reclame voor geneesmiddelen waarvoor geen handelsvergunning is verleend, is ingevolge artikel 84 lid 1 Geneesmiddelenwet verboden. Adverteerder heeft geen enkele onderbouwing voor het beweerde effect van de healings aangevoerd. Misleidend, oneerlijk. De RCC merkt nog op dat de uitingen zijn gericht op een kwetsbare groep mensen, te weten zij die kanker hebben.

Extra informatie: de RCC heeft de uitspraak door middel van een Alert onder de aandacht van een breed publiek gebracht. Het gaat om deze genezeres.

*****

3. Voorzitter RCC 28 juli 2016 (dossiernummer: 2016/00548)

Acupuncture_chart_with_a_series_of_points_indicated_on_the_Wellcome_L0012239Samenvatting reclame-uiting: advertentie met de kop “Ziekteverloop van drie patiënten met longkanker”. Adverteerder ageert tegen “westerse medicijnen” en stelt: “Hoest en longkanker zijn mijns inziens namelijk vaak niet de hoofdproblemen. Het echte probleem komt vaak van de Nier en de Lever die zwak en beschadigd zijn.” Chinese geneeskunde zou een goede keuze zijn om kanker mee te behandelen.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: De hier bedoelde mededelingen houden naar het oordeel van de voorzitter onmiskenbaar de boodschap in dat patiënten met longkanker verkeerd zijn gediagnosticeerd en dat zij baat hebben bij het stoppen met reguliere behandelingen en medicijnen indien zij daarna door adverteerder verder worden behandeld. In die situatie zou adverteerder hen kunnen genezen (“van hun klachten afhelpen”). De voorzitter constateert in dit verband dat adverteerder geen wetenschappelijke onderbouwing heeft overgelegd waaruit blijkt dat hij met zijn behandeling (blijkbaar met “Chinese kruiden”) effectief longkanker kan genezen. De voorzitter acht de kans reëel dat de uiting longkankerpatiënten ertoe brengt te stoppen met hun reguliere geneeskundige behandelingen en daarbij voorgeschreven medicijnen, in de onjuiste veronderstelling dat adverteerder hen in dat geval kan genezen van longkanker. Dat adverteerder in de uiting meedeelt dat patiënten in overleg met hun arts moeten stoppen met westerse medicijnen, brengt niet mee dat sprake is van een toelaatbare uiting. De voorzitter acht het aannemelijk dat de uiting patiënten ertoe kan brengen uit eigen beweging te stoppen met reguliere behandelingen en medicijnen dan wel dat zij het andersluidende advies van hun arts zullen negeren in de veronderstelling dat zij dan zullen genezen indien zij door adverteerder worden behandeld. De gevolgen hiervan zijn dermate ernstig te achten dat de onderhavige uiting in strijd met artikel 4 NRC is, omdat deze een directe bedreiging voor de lichamelijke volksgezondheid inhoudt. Daarbij overweegt de voorzitter dat patiënten met longkanker een zeer kwetsbare groep zijn.

*****

4. Voorzitter RCC 28 juli 2016 (dossiernummer: 2016/00416)

Acupuncture_chart_with_a_series_of_points_indicated_on_the_Wellcome_L0012239Samenvatting reclame-uiting: teksten op website met koppen als “Kanker te lijf met Chinese geneeskunde” en “Behandeling kanker met Chinese geneeskunde”. In beide reclame-uitingen staan ervaringen van kankerpatiënten met de door adverteerder aangeboden diensten (acupunctuur, Chinese kruiden en massage) centraal. Adverteerder is zeer negatief over “westerse geneeskunde” en “westerse medicijnen”. “Chinese Geneeskunde kan kanker beter aanpakken”, aldus adverteerder. Een van de kankerpatiënten blijkt inmiddels te zijn overleden.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: onmiskenbaar wordt gesuggereerd dat adverteerder beter dan artsen en door hen voorschreven reguliere behandelingen en medicijnen in staat is kankerpatiënten te genezen, waarbij bovendien geen bijwerkingen optreden en de conditie van de patiënt duidelijk verbetert. In uiting 1 wordt deze boodschap versterkt door de mededeling dat cliënt 1 is overleden nadat hij de behandelingen van adverteerder heeft gestaakt. De voorzitter acht de kans reëel dat de uitingen kankerpatiënten ertoe brengen te stoppen met hun reguliere geneeskundige behandelingen en daarbij voorgeschreven medicijnen, in de onjuiste veronderstelling dat adverteerder hen in dat geval kan genezen van kanker. De gevolgen van het voorgaande (het patiënten ertoe brengen te stoppen met reguliere geneeskundige behandelingen en geneesmiddelen) zijn dermate ernstig te achten, dat de onderhavige uitingen in strijd zijn met artikel 4 NRC, omdat deze een directe bedreiging voor de lichamelijke volksgezondheid inhouden. Daarbij overweegt de voorzitter dat patiënten met kanker een zeer kwetsbare groep zijn die tegen elke bedreiging met een onjuist te achten behandeling dienen te worden beschermd.

*****

5. RCC 22 september 2014 (dossiernummer: 2014/00508)

269px-Epigallocatechin_gallate_3D_spacefillSamenvatting reclame-uiting: reclame over “de stille kracht van EGCG” (EGCG capsules). Slokdarm- , maag-, pancreas-, blaas- en prostaatkanker komt minder vaak voor bij groene thee consumptie. Uit bevolkingsonderzoeken is gebleken dat het drinken van 10 of meer koppen groene thee de kans op het krijgen van kanker verkleint dan wel uitstelt. Vooral slokdarm- , maag-, pancreas-, blaas- en prostaatkanker komt minder vaak voor bij consumptie van EGCG. EGCG is de belangrijkste component uit groene thee waaraan de werking kan worden toegeschreven. Recent is ook de werking van EGCG aangetoond bij mannen met een verhoogd risico op prostaatkanker. Daarnaast is er in een wetenschappelijk onderzoek de werking aangetoond bij ovariumcarcinoom (kanker aan de eierstokken), een kleiner onderzoek gaf sterke aanwijzingen van het effect van EGCG bij Chronische Lymfatische Leukemie.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: EGCG wordt in de onderhavige uiting gepresenteerd als geschikt voor het genezen of voorkomen van kanker bij de mens. Het is dus een geneesmiddel, waarvoor echter geen handelsvergunning is verleend. Reclame is daarmee in strijd met artikel 84 Geneesmiddelenwet.

Extra informatie: de adverteerder is apotheker en al eerder op de vingers getikt voor reclame over EGCG. Zie RCC 9 juli 2012 onder AFSLANKEN (daar is het wondermiddel kennelijk ook geschikt voor).

*****

6. Voorzitter RCC 18 januari 2013 (dossiernummer: 2012/01071)

PillsSamenvatting reclame-uiting:  Bio Chlorella Pyrenoidosa tabletten (500gr) hebben als mogelijke voordelen onder meer: helpt kanker voorkomen en bij de groei van tumoren, helpt de bloeddruk normaliseren en stabiliseert de bloedsuikerspiegel.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: Nu aan dit middel eigenschappen worden toegeschreven inzake het voorkomen, behandelen of genezen van een ziekte van de mens, dan wel toespelingen op zodanige eigenschappen worden gemaakt, is er sprake van verboden claims in de zin van artikel 20 lid 2 onder a van de Warenwet. De adverteerder heeft ook niet aangetoond dat de tabletten helpen bij de in de uitingen opgenomen aandoeningen. Misleidend en oneerlijk.

*****

7. RCC 12 maart 2012 (dossiernummer: 2012/00068)

mmsSamenvatting reclame-uiting: Miracle Mineral Solution (MMS) verwijdert binnen 3 weken kanker, aids, reuma, diabetes, astma en giftige materialen. Kennelijk als onderdeel van “Fred’s kankervrij dagmenu”, dat tevens suiker- en fruitloos is. Genoemde Fred is zonder operatie, bestraling en chemo, binnen enkele maanden genezen van keelkanker middels dit dagmenu.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: volgens de RCC wordt bedrieglijk beweerd dat het menu een ziekte kan genezen. Misleidend en oneerlijk.

Extra informatie: diverse artikelen over MMS op Klopdatwel?

*****

8. Voorzitter RCC 26 januari 2012 (dossiernummer: 2012/00006)

logoSamenvatting reclame-uiting: op de website www.massagespa.nl stond de tekst “Door een goede verzorging van uw borsten kunt u borstkanker voorkomen en de kans op ziektes verminderen”. Kennelijk ging het om een massagemethode. Genoemde website spreekt van “therapeutische, Chinese Tui Na, Thaise massage of Shiatsu therapie, organische gezichtsbehandeling”.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: In de gewraakte mededeling wordt gesuggereerd dat met de behandeling van adverteerder borstkanker kan worden voorkomen en de kans op ziektes kan worden verminderd. Er zijn echter door adverteerder geen nadere stukken overgelegd waarmee deze claims worden bewezen. Misleidend, oneerlijk.

*****

9. RCC 23 augustus 2007 (dossiernummer: 2007/07.0367)

Roy Martina

Samenvatting reclame-uiting: deze bevat de zinsnede “Schaf de CD Welterusten aan. Deze CD (zie Roys shop) helpt het lichaam te ontgiften, te ontstressen, te verjongen, te regenereren, te vitaliseren en om het te ontdoen van kankercellen, afvalstoffen en micro-organismen”.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: ten aanzien van Roy Martina overweegt de RCC dat door hem niet aannemelijk is gemaakt dat het luisteren naar de CD Welterusten één of meer van de effecten heeft die in de uiting daaraan worden toegeschreven. Uiting is in strijd met de waarheid en misleidend. Dat zich, naar Roy Martina stelt, steeds meer artsen en wetenschappers achter de ideeën van Roy Martina scharen, doet daaraan niet af.

*****

Complotdenkers zijn niet altijd verwarde mensen

by 56 Comments

covercomplotNaar aanleiding van een overigens mislukte burgerinitiatief ‘Stop Chemtrails Nu’ sprak toenmalig VVD-fractievoorzitter Mark Rutte met Anton Teuben, oprichter van niburu.nl. Rutte was niet onder de indruk van Teuben en consorten, die hij omschreef als ‘warrige lieden met een verhaal waar geen touw aan vast te knopen was.’ Zijn al die complotgelovigen verwarde types? Journalist Maarten Reijnders kwam er bij het schrijven van ‘Complotdenkers – Hoe gevaarlijk is het geloof in samenzweringstheorieën?‘ achter dat het niet zo simpel ligt.

Reijnders begint zijn boek met zo’n ogenschijnlijk verward type: Tarik Z. die erop uit was om in het Achtuurjournaal een verklaring voor te lezen waarmee hij de Nederlandse bevolking wilde informeren over hoe de zaken werkelijk in elkaar steken. Hij gijzelde daartoe een bewaker met een neppistool. Volgens zijn advocaat is Z. helemaal niet verward, hij kan helder met zijn client communiceren. Volgens de deskundigen die hem onderzochten is Z. misschien wel bovengemiddeld achterdochtig en wat narcistisch. Een domme jongen is de student scheikunde niet, maar dat hij ergens op het verkeerde spoor beland is, lijkt wel duidelijk. Ook blijken complotdenkers in weerwil van hun soms hatelijke uitlatingen op internet, in levende lijve vaak heel gemoedelijk in de omgang. Uit de beschrijvingen van de ontmoetingen die Reijnders had met complotdenkers, krijg je inderdaad niet het idee dat het er in die gesprekken heftig aan toe ging.

Onder complotdenkers verstaat Reijnders personen die heel veel verschillende complottheorieën geloven of vergaande consequenties trekken uit zo’n samenzweringsgeloof. Deze complotdenkers samen noemt hij de samenzweringskerk. Dat is een brede kerk, met veel afsplitsingen. Met rekkelijken en preciezen. Met zachtaardige ongevaarlijke gelovigen, maar ook met enkele extremistische fundamentalisten.
En bijna iedereen lijkt in zekere mate gevoelig voor complotdenken. Daar zijn ook wel redenen voor aan te wijzen, de mens is geneigd om overal patronen in te zien, ook al zijn die er niet altijd echt. Het is het bekende (evolutionaire) argument dat je je beter vaak kunt vergissen dat er een roofdier achter een boom zit, maar dus ook ontkomen als er inderdaad eentje zat, dan dat je er ten onrechte van uitgaat dat er geen gevaar dreigt (Reijnders verwoordt dat overigens vreemd: “Liever negen keer ten onrechte denken dat we iets verdachts hebben gezien dan de tiende keer ten prooi vallen aan een leeuw.”).

Complotdenken heeft veel weg van bijgeloof en religie. Soms blijkt religieus geloof ook een directe rol te spelen bij het complotdenken. Bij voorbeeld bij ene Rita van der Meijden, waar Reijnders op bezoek gaat. Zij behoort tot een kleine christelijke gemeente die gelooft dat het einde der tijden nabij is. Volgens haar zelf haalt ze alles uit haar geloof. Ze ziet Satan als handlanger van de Illuminati, die overal invloed uitoefenen. Belangrijke rol in haar denken speelt een Illuminati kaartspel, waarin kaarten zitten met afbeeldingen die vooruit zouden wijzen naar 9/11. Aan dit kaartspel is zo’n beetje elke complottheorie op te hangen, van schadelijke vaccins tot een olieramp in de golf van Mexico.

Kaartjes die in 1994 uitkwamen! Leg dat maar eens uit.
Kaartjes die in 1995 uitkwamen! Leg dat maar eens uit.

Wie komt er zoal nog meer langs in het boek? Reijnders behandelt vooral de extremistische types en interviewde een aantal van hen. Sommigen hebben we hier op Kloptdatwel ook regelmatig  voorbij zien komen in artikelen of de commentaren. Anton Teuben bijvoorbeeld, oprichter van niburu.nl; Désirée Röver, de antivaccinatie-activiste met antisemitische denkbeelden; en Johan Oldenkamp, allround pseudowetenschapper en ook al Holocaustbetwijfelaar.
Maar ook complotdenkers als Micha Kat en Wim Dankbaar, die zich vooral bezighouden met de affaire-Demmink, vermeende pedofielennetwerken en wat ze er allemaal niet aan vast proberen te knopen. Onderwerpen die we hier op Kloptdatwel onbesproken hebben gelaten. Intussen lijkt er overigens aardig de klad te zitten in de plotterwebsites, die zich hiermee bezig houden. Zelfs Barracuda.nl dat veel over deze lieden schrijft, is daarom op een wat lager pitje aan het draaien. Een aantal complotdenkers denkt overigens nog steeds dat Maarten Reijnders achter dat weblog (en zijn voorganger) zit.
Micha Kat krijgt veel aandacht in het boek. Reijnders vergelijkt hem wel met Alex Jones, de bekende en invloedrijke complotdenker uit de Verenigde Staten (Donald Trump is fan en was op bezoek in zijn show die op YouTube veel kijkers trekt). Reijnders schrijft herhaaldelijk in zijn boek eind 2012 met Kat gesproken te hebben, maar die heeft inmiddels laten weten (middels een ‘zeer, zeer, zeer urgent call‘) dat dat jaren eerder moet zijn geweest. Alleen daarom al is het boek een grote schande volgens Kat, een volgende stap in de hetze tegen complotdenkers – overigens  zonder het boek gelezen te hebben.

De lezer die nog niet zo thuis is in deze materie zal zich misschien verbazen over alle kruisverbanden binnen dit relatief kleine wereldje. Hardnekkige complotdenkers hangen meestal meerdere samenzweringstheorieën aan, ze trekken dan ook vaak samen op. Maar even zo vaak vechten ze elkaar even later al weer de tent uit. De samenzweringskerk lijkt inderdaad veel op de protestantse, zoals Reijnders schrijft: ‘Neem een protestant en je hebt een overtuiging. Neem er twee en je hebt een kerk. Voeg er een derde aan toe en je hebt een kerkscheuring.’
Reijnders loopt veel voorbeelden van complotdenken en complotdenkers langs. Erg veel extreme complotdenkers blijken er op het moment toch niet rond te lopen in Nederland. De personen die Reijnders noemt, zouden ook mijn lijstje voorkomen en veel zou ik er niet bij weten te verzinnen. Wel veel andersdenkenden die meer in esoterische sferen verkeren en vaak aanschurken tegen de hardcore complotdenkers.
Als mogelijke motivatie voor complotdenken miste ik misschien het stangen en stoken. Autoriteiten uitdagen, of het nu de overheid of de gevestigde wetenschap is, just for the fun of it. Ik heb wel eens het idee dat dat bij sommige complotdenkers een rol speelt. Dat ze het meer als een spel zien, zoals je bij een debatwedstrijd ook wel eens een standpunt moet verdedigen waar je zelf helemaal niet achter hoeft te staan. Lekker trollen. Maar misschien speelt dat alleen bij de regelmatige bezoeker van de samenzweringskerk, en niet bij de fundamentalistische voorbeelden die Reijnders bespreekt.

Complotdenken kan zeker gevaarlijk zijn, betoogt Reijnders, des temeer als het personen in hogere functies ‘besmet’. Het kan leiden tot het wegzetten van onschuldige personen en minderheden, waarvan we nog steeds genoeg ellende zien. En we kennen ook het voorbeeld van het desastreuze hiv/aids-beleid in Zuid-Afrika onder Mbeki, gebaseerd op volstrekt pseudowetenschappelijke ideeën, dat tot de vroegtijdige dood van naar schatting 330.000 mensen heeft geleid.
Veel complottheorieën lijken onschuldig, maar geloof erin maakt vatbaar voor extremistischer opvattingen. Ook journalisten moeten daarom oppassen om er niet te makkelijk in mee te gaan, ook al scoren programma’s waarin complotdenkers bijna vrij baan krijgen goed. Reijnders haalt bijvoorbeeld een programma aan van Peter R. de Vries over de moord op JFK (met Wim Dankbaar), uitzendingen van Netwerk over vaccinaties tegen Mexicaanse griep waarin antivaccinatie-activisten vrij spel kregen, het uitzenden van de 9/11-samenzweringsdocumentaire Loose change door BNN en de Brandpuntuitzending over ufo’s.

Veel eigenschappen van complotdenkers zijn op zich helemaal niet verkeerd: kritisch zoeken naar de waarheid, niet zomaar vertrouwen op autoriteit, betrokkenheid, out-of-the box denken. Ze schieten alleen nogal door. Echt begrijpen waarom vaak intelligente mensen zulke extreme complotdenkers  kunnen worden, doe ik nog steeds niet. Met de analyse van Reijnders van allerlei facetten die er een rol in spelen, kan ik wel instemmen. Het boek is volgens mij een wel geslaagd overzicht van de belangrijkste complottheorieën en complotdenkers van de laatste tijd in Nederland. De lezer zal het intussen wel doorhebben: dit boek is een aanrader voor sheeple 😉

Met 300 pagina’s lijkt het boek een stevige kluif, maar dat valt erg mee – de tekst is ruim opgezet en het is vlot geschreven. Een hoofdstuk uit het boek is te lezen op de website complotdenkers.nl.

Reclame voor geschud water

by 18 Comments

Reclame voor homeopathische middeltjes is door de Geneesmiddelenwet sterk aan banden gelegd. Maar hoe zit het met reclame voor homeopathie als behandelwijze, zonder specifieke middelen te noemen? Mag je bijvoorbeeld als homeopaat beweren dat je heel succesvol met je geschudde water chronische ziekten kunt behandelen? Uit diverse uitspraken van de Reclame Code Commissie blijkt dat de ruimte voor dit soort claims bijzonder klein is.

methode-homeopathique-smallHomeopathie is een placebobehandeling, of zo men wil: een geloof. Wie het tegendeel beweert, heeft een flink aantal rapporten te weerleggen dat de afgelopen jaren is verschenen. Zo concludeerde het Science and Technology Committee van het Britse House of Commons in 2009 dat er geen enkel bewijs is voor de werkzaamheid van homeopathische middelen. In 2011 bereikte het Belgische Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg dezelfde conclusie. Nog recenter stelde de Australische National Health and Medical Research Council (NHMRC) in haar eindrapport van maart 2015 vast dat voor 0 van de 68 onderzochte aandoeningen voldoende bewijs van effectiviteit van homeopathie was gevonden.

In Nederland zijn enkele duizenden homeopathische middelen geregistreerd bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Kort gezegd mogen van de Geneesmiddelenwet alleen indicaties (“bij griep”, “bij verkoudheid” e.d.) op de verpakkingen en in de bijsluiter staan als er bewijs van effectiviteit is. En dat is er voor welgeteld nul middelen. Indicaties mogen ook niet genoemd worden in reclames, waardoor de ruimte om reclame te maken voor homeopathische middelen heel beperkt is. Veel meer dan “Neem in de winter… Oscillococcinum” is eigenlijk niet toegestaan. Zie ook dit artikel uit 2012.

Maar je kunt natuurlijk ook reclame maken voor homeopathie zonder specifiek bepaalde middelen te noemen. Dat doen klassiek homeopaten en homeopathische artsen veelvuldig op hun websites om klanten te werven. De bewering dat “homeopathie zeer effectief is bij aandoening X” valt in principe niet onder de Geneesmiddelenwet, maar wel onder de Nederlandse Reclame Code (NRC), een in het kader van zelfregulering opgestelde lijst met reclameregels. De interessantste regel is misschien wel in artikel 15 van de NRC te vinden: de adverteerder moet de juistheid of de eerlijkheid van de reclame aannemelijk maken indien deze gemotiveerd wordt aangevochten. Dat lijkt voor homeopaten geen gemakkelijke opgave, zeker niet in het licht van al het onderzoek dat laat zien dat homeopathie niet effectiever is dan een placebo.

Chronische ziekten

Het genoemde Australische rapport uit 2015 merkte op p. 6 op dat “Homeopathy should not be used to treat health conditions that are chronic, serious, or could become serious”. Claims dat homeopathie chronische ziekten kan verhelpen vindt men echter veelvuldig op homeopathische websites. De claim “Homeopathie kan heel goed helpen bij chronische verkoudheid” en enkele aanverwante claims  werden echter afgekeurd door de voorzitter van de Reclame Code Commissie (RCC). In bezwaar werd deze beslissing door de voltallige RCC bevestigd. Noch de voorzitter, noch de voltallige RCC achtte aannemelijk gemaakt dat “adverteerder in staat is de in de uiting bedoelde resultaten met haar behandeling te boeken bij chronische verkoudheid”. De reclame-uitingen waren daarmee misleidend en oneerlijk. Een beroep op het beruchte ‘Zwitserse rapport’ kon de adverteerder niet baten.

Ernstige ziekten

Van tijd tot tijd zijn er homeopaten die overtuigend aantonen dat hun geloof allesbehalve onschuldig is. Zo waren er homeopaten die Ebola wilden gaan behandelen en ontstond er veel ophef over een homeopathisch arts die een lintje kreeg, ondanks het feit dat hij met een door hemzelf verzonnen middel aan AIDS-bestrijding in Afrika deed. AIDS geldt zonder meer als een ernstige ziekte zoals bedoeld in het Australische rapport, en het rapport meldt zowaar dat er onderzoek is gedaan naar homeopathische behandeling van AIDS. Uiteraard was het resultaat dat er geen bewijs voor effectiviteit voorhanden is. De Australiërs baseerden zich hierbij op een systematische evaluatie van Mills, Wu en de bekende CAM-onderzoeker Edzard Ernst.

Op grond van het voorgaande zal het geen verbazing wekken dat een reclame-uiting op de website van een Nederlandse homeopaat met de tekst “Iemand met aids kan dus heel goed geholpen worden met homeopathie” niet door de beugel kon. De uiting gebruikte ook meerdere keren de termen “genezen” of “genezing”. De RCC kende geen genade en oordeelde dat de reclame misleidend en oneerlijk was nu de juistheid ervan geenszins aannemelijk was gemaakt. Het verweer dat met “genezen” slechts was bedoeld dat de algemene levenskwaliteit beter wordt, werd van tafel geveegd. De RCC achtte het niet aannemelijk dat patiënten het begrip zo zullen opvatten, waarbij de adverteerder nog om de oren werd geslagen met een pseudo-wijsgerige spreuk over genezen op zijn eigen website.

Nepziekten

homeopathie-pillen400x267Sommige homeopaten bieden homeopathie en homeopathische middelen aan bij problemen die vrij weinig met ziekten te maken hebben. Zo opereert er in ons land een artsenpraktijk die homeopathie aanprijst als probaat middel bij pestgedrag bij kinderen. Zowel de pester als de gepeste zou er baat bij hebben. Hierbij werden diverse middelen met moeilijke Latijnse namen genoemd. Waar ieder ander bij pestgedrag zou denken aan psychologische of pedagogische begeleiding voor de betrokkenen schrijven sommige homeopaten dus liever pillen en drankjes voor, ongetwijfeld tot grote vreugde van de homeopathische industrie.

Dat is tamelijk treurig, maar daarmee is nog niet de vraag beantwoord of een kreet als “Pestgedrag goed te behandelen met homeopathie” in overstemming is met de NRC. De voorzitter van de RCC vond van niet. Sterker nog, hij vond dat de aangeprezen middelen met de moeilijke namen werden gepositioneerd als geneesmiddel in de zin van de Geneesmiddelenwet. Nu gesteld noch gebleken was dat voor deze middelen een handelsvergunning was verleend, waren de reclame-uitingen in strijd met de Geneesmiddelenwet. Kortom, hier was niet alleen sprake van overtreding van de NRC, maar ook van wetsovertreding. In theorie kan dat tot een botsing met de Inspectie leiden.

CEASE-therapie

Het is zeer de vraag of CEASE-therapie – in de regel: behandeling van autisme met hoogverdunde vaccins – wel onder de noemer “homeopathie” te brengen is. Homeopaten doen dat zelf in elk geval wel en de tot CEASE-therapeut opgeleiden onder hen beweren niet alleen dat vaccins autisme kunnen veroorzaken – en allang weerlegd fabeltje – maar ook dat deze aandoening met CEASE-therapie te verhelpen is. Al eerder hebt u op Kloptdatwel? kunnen lezen dat de RCC deze claims misleidend en oneerlijk achtte. Bovendien oordeelde de RCC in een aantal gevallen dat de uitingen zonder te rechtvaardigen reden appelleerden aan gevoelens van angst door vaccinaties als oorzaak van autisme aan te wijzen. Ook dat was in strijd met de NRC.

Het meest interessant was dat de RCC in drie gevallen wettelijk verboden geneesmiddelenreclame ontwaarde. Daarvoor is niet vereist dat het middel ook een naam heeft, of dat die naam in de reclame genoemd wordt. In dit geval werden respectievelijk “de toxische (giftige) stoffen als homeopathisch geneesmiddel”, “verschillende homeopathisch verdunde en gepotentieerde stoffen” en “de homeopathische variant van de verstorende stof” aangeprezen. De RCC vond dit reclame voor geneesmiddelen, en nu voor die geneesmiddelen geen handelsvergunning is verleend, is het ook nog eens verboden geneesmiddelenreclame. Ook hier was niet alleen sprake van overtreding van de NRC, maar ook van de Geneesmiddelenwet.

Begin juni 2016 heeft de (voorzitter van de) RCC opnieuw een reclame voor CEASE-therapie afgekeurd.

Van alles en nog wat

HomeopathieWaarschuwingsStickerGeenBijWerkingTen slotte is interessant dat de voorzitter van de RCC recentelijk de facto een hele homeopathische website heeft afgekeurd. De klacht richtte zich tegen 10 subpagina’s, en daarmee feitelijk tegen alles wat de homeopate in kwestie op haar website beweerde. Mede omdat er nauwelijks verweer werd gevoerd (wel werd de hele website aangepast, op weinig bevredigende wijze overigens), werd de volledige klacht gegrond verklaard. De reclame-uitingen waren ofwel misleidend en oneerlijk, ofwel wederom in strijd met de Geneesmiddelenwet. Dat laatste gold voor het aanprijzen van een bij de adverteerder te bestellen homeopathische “pollenkuur” en voor een door haar aangeprezen middel dat na tandheelkundige ingrepen onder meer bloedingen zou stelpen.

Misleidend en oneerlijk waren – kort samengevat – de volgende claims:

– dat kinkhoest vaak goed homeopathisch te behandelen is;

– dat homeopathie als “diep werkende geneeswijze” helpt bij allergische klachten, zoals koemelkallergie, eczeem en astma;

– dat homeopathie de ideale geneeswijze is om van de bijwerkingen van geneesmiddelen af te komen;

– dat homeopathie vrouwen van overgangsklachten af kan helpen;

– dat homeopathie een effectieve behandeling is voor de ziekte van Lyme;

– dat homeopathie hulp kan bieden bij de ziekte van Pfeiffer en het Epstein-Barr-virus kan ontstoren;

– dat homeopathie uitstekend ondersteuning kan bieden rondom zwangerschap en bevalling, en bovendien de kans op een zwangerschap kan vergroten. Ook zouden met CEASE-therapie de negatieve effecten van pilgebruik “ontstoord” kunnen worden;

– dat homeopathie speciaal voor kinderen de ideale geneeswijze is.

Conclusie

Homeopaten zijn er tot nu toe niet in geslaagd de juistheid van hun reclame-uitingen bij de RCC aannemelijk te maken. Gelet op de overweldigende hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek die aantoont dat we met een placebobehandeling te maken hebben, hoeft dat geen verbazing te wekken. De ruimte om nog op verantwoorde wijze reclame te maken voor homeopathie – of het nu om middelen of behandelingen in het algemeen gaat – is duidelijk zeer beperkt. Mijns inziens kan dat, in het licht van de bescherming van kwetsbare consumenten, alleen maar toegejuicht worden. Niettemin valt aan te nemen dat homeopaten lak zullen hebben aan de regels voor verantwoorde reclame. Net zoals ze zich niets aantrekken van de wetenschap.

Warmte en koude als diagnose en therapie

by 15 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Ankh-Hermes is bezig met de publicatie van een serie van twaalf monografieën waarin de belangrijkste alternatieve geneeswijzen successievelijk worden beschreven. In november 2015 verscheen als vijfde in de serie het boekje over de antroposofische geneeskunde en gezien het aantal citaten van Baars, Van der Bie, Staal (‘Huidziekten zijn niet altijd huidziekten’) en Van Dijk lijkt de inhoud ervan betrouwbaar. [1]

Zo valt er te lezen dat ‘warme ziekten’ als roodvonk, mazelen en kinkhoest kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen en hun immuunsysteem. Antroposofen laten hun kinderen daarom ongaarne inenten en niet zelden onthouden zij hun kinderen een aantal vaccinaties met alle gevolgen van dien. Koude ziekten kennen de antroposofen ook: die zijn het gevolg van de ‘verstarrende werking van een sterke overheersing van het zenuw-zintuigsysteem (bovenpool)’ en voorbeelden ervan zijn steenvorming, artrose, verlammingen en ‘sclerosen’.

Deze antroposofische wartaal schoot mij weer te binnen, toen ik in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 21 mei 2016 een medisch-historisch verhaal las over de behandeling van syfilis met malaria of warmte. De parasitoloog Verhave beschreef daarin de interessante geschiedenis van de behandeling van tertiaire syfilis (aantasting van de hersenen in het derde stadium van de ziekte: neurosyfilis) met kunstmatig bewerkstelligde malaria, zoals die in de eerste helft van de twintigste eeuw werd toegepast.
De ontdekker van deze therapie was de Oostenrijkse arts Julius Wagner-Jauregg (1857-1940) en het was hem opgevallen dat patienten met psychosen (destijds veelal gevolg van neurosyfilis) soms genazen na een koortsende ziekte. Hij ging experimenteren met het inbrengen van bloed van malariapatiënten en vermoordde op deze wijze eerst een aantal patiënten, omdat hij de meest gevaarlijke vorm van malaria overbracht, de malaria tropica. Wijs geworden door deze ervaring beperkte hij zich later tot het gebruik van de goedaardiger malaria tertiana. Die had slechts 10% sterfte als gevolg.

Psychiaters geloofden heilig in de werkzaamheid van de malariatherapie, maar dan moesten er wel minimaal acht koortspieken zijn opgetreden. Malaria – wisselkoorts – kenmerkt zich door dagen met koorts afgewisseld door dagen zonder koorts. De psychiaters betrokken hun entingsmateriaal van de artsen voor tropische geneeskunde. Toen ik de Nationale Tropencursus voor Artsen volgde in 1974 was mijn docent malaria de legendarische professor Zuidema en hij mocht graag nog wat mopperen op die kieskeurige psychiaters uit die tijd (tot medio de jaren 50), die zich bij hem en zijn collega’s beklaagden als de ziekte voortijdig door de syfilis patiënt werd overwonnen en het vereiste aantal koortsdagen van acht niet werd gehaald. Dan hielp het natuurlijk niet.

De komst van de penicilline na WO II maakte praktisch een einde aan de neurosyfilis en de malariatherapie was hier en daar trouwens ook al vervangen door hyperthermie: opwarming van het lichaam in een tent zonder gebruik te maken van ziektekiemen. Momenteel wordt hyperthermie nog toegepast bij bepaalde vormen van kanker en bij hepatitis C, maar ziek worden de patiënten niet meer gemaakt. En dat koortsende ziekten een gunstig effect hebben op iemands geestelijke gesteldheid of immuunstelsel, dat geloven alleen antroposofen nog maar. Zij zijn natuurlijk knettergestoord en het je nakomelingen op vermijdbare wijze laten doormaken van mazelen, kinkhoest en/of roodvonk moet als ordinaire kindermishandeling worden beschouwd. Helaas is dat besef bij de Kinderbescherming nog niet doorgedrongen.

Noot

1. Erik Baars is lector Antroposofische Gezondheidszorg aan de Hogeschool Leiden, zijn werk is wel vaker besproken op Klopdatwel. Guus van der Bie is huisarts en doceert ook binnen het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg aan de Hogeschool Leiden. Peter Staal is antroposofisch huisarts en zat o.a. in het NCRV programma ‘Uitgedokterd!?‘ Paul van Dijk is huisarts en schrijver van het boek Geneeswijzen in Nederland, wat hem de Meester Kackadorisprijs 2004 opleverde