Kloptdatwel?

Skepticisme

3e spreker Skepsis-congres 2010: Stef Aupers

by 1 Comment

3e spreker Skepsis-congres 2010: Stef Aupers 1
Stef Aupers geeft als 3e spreker tijdens het Skepsis-congres 2010 zijn presentatie: De paranoïde samenleving

Dit bericht is eerder gepubliceerd op 25-11-2010. UPDATE 21-01-2011: onderaan de pagina staat de video van deze presentatie samen met de gebruikte powerpoint presentatie.

Dit is een samenvatting van de lezing:

“De paranoïde samenleving, naar een sociologie van de complottheorie”

door Stef Aupers, universitair hoofddocent aan de Faculteit der Sociale Wetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam

Paranoia
DSM-IV, het classificatiesysteem dat door de meeste hulpverleningsinstellingen gebruikt wordt om vast te stellen of sprake is van een psychiatrische stoornis, omschrijft een paranoïde persoonlijkheidsstoornis als volgt:

“Een diepgaand wantrouwen en achterdocht ten opzichte van anderen waardoor hun beweegredenen worden geïnterpreteerd als kwaadwillig (…)”.

Op het moment dat veel mensen deze eigenschap vertonen en de samenleving erdoor verandert, wordt het onderwerp van sociologisch onderzoek. Of een samenzweringstheorie nu waar is of niet, is voor een socioloog niet relevant; het gaat erom wat mensen voor waar houden en hoe die ‘waarheid’ verklaard kan worden vanuit bredere maatschappelijke ontwikkelingen.

Collectief wantrouwen
Dat complottheorieën niet iets zijn van de laatste eeuwen, bleek al uit het overzicht dat Jan Willem Nienhuys gaf, maar hoe komt het nu dat complottheorieën dusdanige vormen aannemen dat men zelfs kan spreken van een paranoïde samenleving? Volgens het SCP is 60% van de Nederlanders het eens met de stelling “Tegenwoordig weet je echt niet wie of wat je moet vertrouwen”. Tegelijkertijd geeft men aan dat het persoonlijk goed gaat maar met de samenleving slecht. Voorwaarde voor de ontwikkeling van complottheorieën is de aanwezigheid van wantrouwen, met name wantrouwen ten opzichte van overheden. In de Verenigde Staten is wantrouwen ten opzichte van de overheid gegroeid van 20% in 1964 naar 75% in 1998. Zo’n 80% gelooft dat de overheid van de VS informatie achterhoudt over buitenaardse wezens en voor 9/11 staat het percentage op 42%. Europa vertoont een vergelijkbare tendens. Wie herinnert zich niet de Mexicaanse griep waarover het gerucht ging dat in het vaccin vergif zat en dat de overheid het H1N1-virus zelf geproduceerd had?

Het feit dat sommige complotten wél waar zijn (denk aan Watergate) maakt het er niet makkelijker op.

Van ‘secure paranoia’ naar ‘insecure paranoia’
In de maatschappij was het tijdperk van ‘secure paranoia’ overzichtelijk: er was sprake van ‘exotische, gevaarlijke buitenstaanders’ die als groep te lokaliseren was en daardoor te bestrijden. Denk bijvoorbeeld aan geheime genootschappen, de communisten, de Joden et cetera.

‘Insecure paranoia’ is als fenomeen ongrijpbaarder en daardoor gevaarlijker. De eigen instituties en de eigen elite zijn niet meer te vertrouwen; er is geen sprake meer van één groep maar van verschillende (coalities van) ‘samenzweerders’.

Absolute kennis is problematisch
De positie van ‘autoriteiten’ in de maatschappij is ook veranderd; de tijd van absolute autoriteiten is voorbij. Dit geldt voor de autoriteit van de kerk, voor de autoriteit van personen en in toenemende mate ook voor de autoriteit van de wetenschappelijke kennis. ‘De’ expert bestaat niet meer. Via het internet wordt veel zinnigs en onzinnigs verspreid en iedereen heeft er een mening over. Kortom: er is sprake van een informatiechaos. Complottheorieën streven naar de waarheid, maar dragen eerder bij aan verwarring.

Sociale systemen zijn ondoorgrondelijk
Globalisering heeft een einde gemaakt aan overzichtelijke overheden. De afstand is groot en inzicht in de werking klein. Men raakt vervreemd van het systeem en vreest de almacht ervan. Wantrouwen is er ook ten opzichte van de werking van de financiële markt; ook die is ongrijpbaar hetgeen onzeker maakt. Wantrouwen is zoals gezegd een voorwaarde voor de ontwikkeling van complottheorieën maar hoeft niet per definitie uit te monden in paranoia. Er blijft voor sociologen genoeg werk aan de winkel.

2e spreker Skepsis-congres 2010: Jan Willem Nienhuys

by 7 Comments

2e spreker Skepsis-congres 2010: Jan Willem Nienhuys 2
Jan Willem Nienhuys geeft als 2e spreker van het Skepsis-congres 2010 een kort overzicht van complottheorieen.

Dit bericht is eerder gepubliceerd op 24-11-2010. UPDATE 14-01-2011: onderaan de pagina staat de video van deze presentatie samen met de gebruikte powerpoint presentatie.

Dit is een samenvatting van de lezing waarin Jan Willem Nienhuys in vogelvlucht een overzicht van complottheorieën door de jaren heen geeft.

Beroemde mensen en beruchte incidenten
Nienhuys begint met een korte opsomming van enkele echte samenzweringen (van de moord op Caesar tot Watergate) en noemt ter inleiding van vermeende complotten de Pink Swastika, waarin beweerd wordt dat Adolf Hitler en Friedrich Nietzsche homo’s waren en dat het nazisme  is bedacht opdat homo’s de wereld konden overnemen.

Hierna stelt Nienhuys de zaal de vraag wie een voorbeeld kan noemen van een complot rond een moord of aanslag op een beroemdheid. De allereerste suggestie is ‘JFK’, de moord op John F. Kennedy. Enige hilariteit ontstaat als Nienhuys vertelt dat hij wel helderziend moet zijn, want JFK is precies de eerste die op zijn volgende dia staat. Nienhuys legt uit dat de dood van een beroemdheid vaak tot complotdenken leidt, en noemt daar voorbeelden van, zoals Martin Luther King, prinses Diana, Pim Fortuyn en veel Amerikaanse presidenten. Ook de organisatoren moeten helderziend zijn, want vlak voor deze presentatie werd een aflevering van That Mitchell and Webb Look getoond die over de dood van prinses Diana ging.

Daarna is het weer de beurt aan de zaal. Nienhuys vraagt voorbeelden van beroemde ongelukken en incidenten. Het publiek doet gretig mee en Nienhuys schrijft het allemaal op een overklapper. Grote ongelukken, zoals die met de Titanic, die met de spaceshuttles of de Bijlmerramp, leiden vaak tot complotdenken, evenals onopgeloste misdaden; zo is nog altijd onbekend wie Jack the Ripper was.

Uiteraard mag ‘9/11’ niet ontbreken in een overzicht van vermeende complotten. De aanslagen op de Twin Towers op 11 september 2001 waren inderdaad het werk van een samenzwering, namelijk van moslimfundamentalisten, maar er zijn lieden die geloven dat de Amerikaanse regering van George W. Bush zelf achter de aanslagen zat. (Nienhuys haalt even Reagan en Bush door elkaar, wat tot gegrinnik in de zaal leidt.) De film Loose Change is aan dit vermeende complot gewijd.

Geheime genootschappen
Dan komen de geheime genootschappen aan bod. De Protocollen van de Wijzen van Zion vormen het bekendste geschrift, waarin beschreven wordt hoe de joden de wereldmacht willen grijpen. Tevens zijn hierin de standaardtrucs van leiders te vinden hoe de bevolking te misleiden en te onderdrukken. Ze zijn een rommelig samenraapsel van allerlei teksten van diverse oorsprong en zijn al bijna een eeuw geleden ontmaskerd. Helaas zijn er tot op heden mensen die geloven dat deze Protocollen echt zijn.

Het bekendste hedendaagse geheime genootschap vormen de Illuminati, hoewel zij niet meer waren dan een achttiende-eeuwse leesclub van verlichte denkers in Beieren, Duitsland. Karl Theodor verbood op zeker moment alle geheime genootschappen waaronder de Illuminati. Dat is koren op de molen van complotdenkers, die nog altijd geloven dat de Illuminati achter de grote wereldgeschiedenis zitten.

Een andere vermeldenswaardige episode is de hoax van Léo Taxil (pseudoniem van M.J.G.A. Jogand-Pagès). Eerst publiceerde hij stukken tegen het katholicisme. Later bekeerde hij zich en richtte hij zich, in navolging van de r.-k. kerk, tegen de vrijmetselarij. Toen hij na jaren tijdens een persconferentie onthulde dat hij het allemaal verzonnen had, zelfs zijn bekering, moest hij de zaal ontvluchten.

Maanlanding en Bielefeld
Volgens miljoenen Amerikanen zijn wij mensen nooit op de Maan geland. De maanlandingen zijn van A tot Z gefilmd in de studio om ons maar wat wijs te maken. De bewijzen die hiervoor worden aangedragen zijn vaak amateuristisch, terwijl de complotdenkers zichzelf juist slimmer dan de NASA achten. Aan de andere kant verstopt de Amerikaanse regering buitenaardsen die op Aarde zijn geland (of gecrasht). Of zij heeft zelfs een deal met de aliens gesloten. Of zij bestaat zelf uit aliens. Je kunt het zo gek niet bedenken of het wordt wel geloofd. Het is wel opmerkelijk dat geloof in de maanlandingshoax, anders dan bij de meeste complottheorieën, niet lijkt te stoelen op angst of onzekerheid.

Een grappig moment aan het eind is als Nienhuys vraagt wie er in Bielefeld, Duitsland is geweest; 3 handen gaan omhoog. Dat kan niet omdat Bielefeld helemaal niet bestaat. Althans, de Bielefeld-Verschwörung beweert dat deze plaats verzonnen is, dat foto’s en BI-kentekens misleiding zijn en dat Google wordt omgekocht om de plaats te tonen. Op de plaats waar Bielefeld zou liggen verstopt de CIA namelijk John F. Kennedy omdat die anders zou onthullen dat de maanlanding een hoax is.

Al met al een geslaagde lezing waarin zowel bekende als minder bekende complottheorieën voor het voetlicht worden gebracht. Nienhuys vertelt met flair en gevoel voor humor. Je zou bijna vergeten dat het hier om een serieus onderwerp gaat.

 

De wereldwijde 10^23 campagne

by 43 Comments

Het is hopelijk niet te missen, rechtsbovenaan de site staat heel duidelijk het logo van de 10^23 campagne. Deze linkt door naar 5 februari in de Kloptdatwel-agenda: de datum dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij en Stichting Skepsis samen de Nederlandse 10^23 campagne organiseren. Via  @Kloptdatwel zal alles direct te volgen zijn. Klik de link of de afbeelding voor meer informatie.

Binnen enkele dagen volgt er meer informatie. Volg ons op Twitter via @Kloptdatwel voor de laatste updates.

De wereldwijde 10^23 campagne 3

1e spreker Skepsis-congres 2010: Luc Bonneux

by 4 Comments

1e spreker Skepsis-congres 2010: Luc Bonneux 4
Luc Bonneux geeft de eerste presentatie van het Skepsis-congres 2010.

Dit bericht is eerder gepubliceerd op 23-11-2010. UPDATE 07-01-2011: onderaan de pagina staat de video van deze presentatie samen met de gebruikte powerpoint presentatie.

Dit is een samenvatting van de presentatie van Luc Bonneux op het Skepsis-congres  d.d. 13 november 2010.

Luc Bonneux is epidemioloog aan het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI).

De angstindustrie oftewel “marketing by fear”.

De “tongue in cheek”-benadering  van het onderwerp door Luc Bonneux  werd gekenschetst  door  zijn opmerking dat hij door de rechtvaardigheid van God was getroffen door een griep op te lopen, alsmede de omstandigheid dat ook  hij zich in een vakgebied bewoog waar deskundigen steeds minder weten van steeds meer.

Hij wees  er vervolgens terecht op dat ondanks de door psychoses gevoede angst voor pandemieën de levensverwachting in ons deel van Noord-Europa  in de periode van 1750 tot 2000 van rond de 35 jaar gestegen was naar 70-80 jaar voor mannen en vrouwen.

Het betoog van Luc Bonneux kwam tot de kern toen hij wees op de coalitie van wetenschappers, bedrijven en media die in de jaren 2004-2005 een hype weten te scheppen  die wereldwijd leidt tot het  produceren en in voorraad houden van de zogeheten NAI’s (neuramidase inhibitors) zoals Tamiflu.

Zijn kritiek geldt vooral de statistische irrelevantie van de cijfers die overheidsinstituten die over  onze gezondheid waken, inzetten om het gelijk tot ingrijpen aan hun zijde te krijgen.  Het zou verkwikkend zijn om vooral de Cochrane Library te raadplegen om de  werkzaamheid van remedies  te toetsen. Citaat: ”Laten we vooral geen hypothetische geneesmiddelen inzetten tegen een hypothetische griep (pandemie)”.

“Ook schimmige experts met onbekende belangen van de World Health Organisation spelen een dubieuze rol. De wereldgezondheidsorganisatie zal aanraden om griepremmers te stockeren, ook al is er geen bewijs van werkzaamheid, laat staan kosteneffectiviteit. In mei 2009, als het duidelijk is dat de nieuwe griep goedaardig zal verlopen, zwakken deze gezichtsloze experts de definitie van een pandemie af: iedere wereldwijd circulerende verkoudheid mag nu een pandemie worden genoemd. Daardoor worden allerhande maatregelen van kracht, die voorheen enkel golden bij ernstige ziekte, zoals het volgen van urgentieprocedures bij het ontwikkelen, goedkeuren en commercialiseren van vaccins. Het is uiteindelijk deze verandering van definitie van pandemie die de wereld minimaal 8 miljard Euro heeft gekost. Tot op de dag van heden (november 2010) is officieel onbekend wie hiervoor verantwoordelijk was.”

Vooral onbegrip is zijn deel  als hij verwijst naar de varkensgriep die heerste in Australië in 2009 alwaar het verloop van de epidemie niet leidde tot een verantwoordde  insteek in Nederland maar tot een investering van € 800M oftewel € 50 per hoofd. Een bedrag dat beter aan de gezondheidszorg voor de senioren  had kunnen worden besteed. Nederland kan bovendien een voorbeeld nemen aan de wijze Belgische Inspectie van Volksgezondheid  die de noodzaak tot vaccinaties terugbracht tot de verantwoordelijkheid van de individuele medicus.

Hij besluit zijn relaas met te wijzen op het ontstellende gebrek aan RCT’s (Randomized Controlled Trials) en dat er te weinig bewijs is voor de effectiviteit van influenzavaccinaties.

In de periode van 1998 tot 2007 zijn de kosten van het Pharma  en Healthproduct  lobbyen viervoudig gestegen en in de periode 1960-2002 de kosten van de gezondheidszorg  bijna verhonderdvoudigd  i.e. in de Benelux, Zwitzerland, VK en de VS.  Dat er betere keuzes gemaakt moeten worden in de gezondheidszorg staat als een paal boven water!

Een van de oplossingen die hij aandraagt, is een instituut als het National Institute of Clinical Excellence (NICE) in het VK.  dat verantwoordelijk is voor de redelijkheid van te nemen maatregelen voor patiënten, artsen, industrie en deskundigen.

Nederland!!! Waarop is het wachten??

Helaas werd de camera wegens technische problemen iets te laat ingeschakeld.

Medische samenzweringen

by 3 Comments

Medische samenzweringen 5Op het meest recente Skepsiscongres was het thema samenzweringen. Hoewel het bestaan van echte samenzweringen niet ontkend kan worden, zijn ook veel beweringen over samenzweringen aantoonbare onzin en voorbeelden van paranoia. Rond de aanvallen van 9/11 is een hele industrie van samenzweringstheoretici ontstaan (de zogenaamde ‘truthers’), die 9/11 zien als een actie van president Bush en de zijnen om een aanleiding voor een oorlog te verkrijgen. De mythes hieromtrent zijn behoorlijk hardnekkig (zie bijvoorbeeld hier).

Sceptici zijn van huis uit niet meteen overtuigd van de waarheid van elke uitlating van de overheid, maar scepsis kan ook doorslaan. Een complex van toevalligheden, bestuurlijke fouten en domheden en cover-your-ass-reflexen van individuele ambtenaren kan overkomen als een veelomvattende, goed geplande samenzwering. Ook de Mexicaanse/varkensgriephype kan gezien worden als een samenzwering van de medische autoriteiten en de farmaceutische industrie om de markt voor een aantal slechtlopende antivirusmiddelen wat op te kloppen en de zakken te vullen. Een voorbeeld van deze theorie viel op het Skepsiscongres in een lezing van Luc Bonneux te beluisteren. Ik ben niet thuis op dit terrein en kan de materie moeilijk beoordelen, maar de lezing leek goed onderbouwd.

Hoe makkelijk men echter als leek valse beschuldigingen kan uiten, blijkt uit een bespreking van het boek “Dossier Mexicaanse griep” (NRC Handelsblad10 december 2010). De medische redacteur van NRC Handelsblad, Wim Köhler, haalt fel uit naar de auteur, Daan de Wit. Deze verwart het emulgeermiddel polysorbaat 80 dat in de griepinjecties als hulpstof gebruikt wordt, met het uit de sportwereld bekende middel EPO waar het eveneens als hulpstof ingezet wordt. In artikelen over EPO wordt deze hulpstof vaak tussen haakjes achter EPO vermeld, waardoor het voor een niet-ingewijde lijkt also het synoniemen zijn. De Wit vermeldt in het boek de bijwerkingen van EPO om te waarschuwen voor de griepinjecties. Onnodig te zeggen dat dit soort onzin op het internet tot op het eind der dagen zal blijven circuleren en als absolute wijsheid zal worden beschouwd. Het staat tenslotte in een boek en is dus waar, niet?

Kortom, scepticisme is prima, zolang we ook maar sceptisch op de sceptici blijven. Hoor en wederhoor blijven belangrijk.