skepsis congres

Tristan van der Vlis was ziek, we schreven eerder over hem op Kloptdatwel. Als zelfverklaard ‘paranormaal onderzoeker’ probeerde hij in contact te komen met een andere realiteit. Hij gebruikte daarvoor onder andere een EVP-apparaat. Dit apparaat produceert schijnbaar herkenbare geluiden. Maar in werkelijkheid zijn de geluiden niets anders dan ruis waarin onze hersens orde proberen te scheppen. Het is ‘auditieve pareidolia‘. We hebben op Kloptdatwel al regelmatig  geschreven over pareidolia, ofwel de neiging om patronen te zien of te horen die er in werkelijkheid niet zijn.

Uit het gisteren door justitie gepresenteerde onderzoek naar de schietpartij in Alphen aan den Rijn wordt duidelijk dat de dader, Tristan van der Vlis, ziek was. Hij leed aan schizofrenie van het paranoïde type. Een kenmerk van deze ziekte is dat het erg lastig is om logisch en normaal te denken. De Engelse wikipedia drukt het als volgt uit: ‘schyzophrenia  is a mental disorder characterized by a disintegration of thought processes and of emotional responsiveness’. Tristan hoorde stemmen, dit is één van de verschijnselen van zijn ziekte. Hierover schreven we onlangs. Volgens de NOS en de NRC probeerde hij in contact te komen met de stemmen, onder andere door te luisteren naar een EVP-apparaat. EVP staat voor ‘Electronic Voice Phenomenon’. De NRC schrijft over het EVP-apparaat:  ‘Het apparaat belooft stemmen van geesten hoorbaar te maken en Tristan sprak er zelf ook gedachtes op in. De laatste weken deed het ding niet meer wat Tristan wilde. Mogelijk was hij ook daardoor van slag’.

Wat is zo’n EVP-apparaat? De NOS-website geeft een link naar een website van iemand die diep overtuigd is dat EVP echt stemmen uit een andere dimensie hoorbaar kan maken. Op deze website wordt uitgelegd dat het EVP-apparaat willekeurige geluiden produceert en dat geesten via de ruis met ons kunnen communiceren. Maar de werkelijkheid is dat het menselijke brein in willekeurige geluiden soms een herkenbare geluid waarneemt. De website laat hiervan goede voorbeelden horen. Het is natuurlijk buitengewoon triest dat een toonaangevende nieuwssite als de NOS kritiekloos verwijst naar een website van een EVP-gelovige die de ruis zonder enig bewijs interpreteert als ‘geluiden uit een andere dimensie’.

Dat leidde in 1967 tot zijn publicatie ‘Spreekverbinding met de Overledenen’. De Letse psycholoog Konstantin Raudive (1906-1974) raakte in de ban van de theorieën van Jürgenson en nam meer dan 100.000 tapes met ruis op die hij analyseerde op boodschappen van gene zijde. De publicaties van Jürgenson en Raudive waren het startpunt van een EVP-beweging die ook heden ten dage nog volop actief is. In 2004 waren er al meer dan 50.000 websites gewijd aan EVP. We vinden EVP als main-stream methode terug in programma’s zoals Ghost Hunters op Syfy. Ook hierop gaan de Amerikaanse skeptici in.

EVP geeft geen stemmen van gene zijde weer. Maar hoe werkt de pareidolia dan? Lees de verklaring van de Amerikaanse skeptici:

[EVP] … ‘refers to a common perceptual phenomenon whereby we spontaneously perceive connections and find meaningfulness in unrelated things. In other words, it involves seeing or hearing patterns where in reality, none exist. A visual example is the Rorschach Inkblot test. We may be the best pattern detectors that exist, but not all the patterns we find have any objective meaning. However, once we think we have detected a pattern, it is hard to ignore it, and generally, we take it to be meaningful. A common example of apophenia occurs when people are in the shower, and mistakenly think that they hear their door bell or telephone ringing. The white noise produced by the shower contains a broad spectrum of sounds, including those that make up ringing bells. The ear picks out certain sounds from the spectrum, and we “detect” a pattern corresponding roughly to a bell’.

‘Perception is a very complex process, and when our brains try to find patterns, they are guided in part by what we expect to hear. If you are trying to hear your friend while conversing in a noisy room, your brain automatically takes snippets of sound and compares them against possible corresponding words, and guided by context, we can often “hear” more clearly than the sound patterns reaching our ears could account for. Indeed, it is relatively easy to demonstrate in a psychology laboratory that people can readily come to hear “clearly” even very muffled voices, so long as they have a printed version in front of them that tells them what words are being spoken. The brain puts together the visual cue and the auditory input, and we actually “hear” what we are informed is being said, even though without that information, we could discern nothing. Going one step further, and we can demonstrate that people can clearly “hear” voices and words not just in the context of muddled voices, but in a pattern of white noise, a pattern in which there are no voices or words at all.

Given that we can routinely demonstrate this effect, it is only parsimonious to suggest that what people hear with EVP is also the product of their own brains, and their expectations, rather than the voices of the dearly departed’.

Treurig dat de verwarde Tristan zoveel waarde hechtte aan zijn EVP-machine. En te gek voor woorden dat een toonaangevende nieuwssite kritiekloos naar dit fenomeen linkt.