Kloptdatwel?

Gert Jan van 't Land

De boeken top-5 van Richard Wiseman

by 4 Comments

De boeken top-5 van Richard Wiseman 1
Wiseman is zijn werkzame leven begonnen als goochelaar, daarna volgde hij een opleiding als psycholoog en op dit moment werkt hij bij de Universiteit van Hertfordshire als onderzoeker van onder andere paranormale claims. Zijn meest recente boek is 'Paranormality, Why We See What Isn't There'. Hij is regelmatig te zien op de Engelse TV. (richardwiseman.com)

Op thebrowser.com stond een paar dagen geleden een interessant interview met de skepticus Richard Wiseman. Het ging over zijn boeken top-5. Het hoeft niet te verbazen dat hij 5 klassieke skeptische boeken heeft uitgekozen.

In het begin van het interview vertelt Wiseman over zijn motivatie: ‘I think it’s enormously important to be sceptical, particularly in psychology because we’re very good at leading ourselves astray’. De relevantie van skepticisme is nog steeds groot. Wiseman wil met zijn onderzoek en boeken oproepen om eerst na te denken voordat je paranormale overtuigingen omarmt:

‘” … at least give it [kritisch denken] a try before you decide this stuff definitely exists.” I think that’s really important, because certainly when it comes to psychics and mediums people allow them to have a massive influence over their lives’. 

De interviewer vraagt of het geloof in het paranormale afneemt in ‘the era of modern science’. Wiseman:

‘It would be nice if that were the case. If anything it looks the opposite way round. As science and technology grow, so too does belief in the paranormal. At the moment in the UK around 50% of people believe in some sort of paranormal phenomenon. In the US it’s about 80 or 90%. So it’s a massive industry. And unfortunately, science isn’t getting rid of it’.

Zo weten we waar we staan.

En nu zijn boeken top-5. In het interview wordt uitvoerig stilgestaan bij ieder boek, hier de highlights.

De boeken top-5 van Richard Wiseman 2Flim-flam van James Randi. Wiseman:

Flim-Flam! had a huge impact on me when I first came across it, because it was the first time I’d seen a whole volume which wasn’t taking any nonsense, which wasn’t saying “maybe this stuff is true”. It’s a hardline approach that looks at a whole range of issues. … What impressed me was that he got out into the field, he did the research, and it wasn’t a “maybe some of this stuff is true” approach. He was simply saying, “None of it is true and here’s what’s really going on.”

 

De boeken top-5 van Richard Wiseman 3

The Psychology of Superstition van Gustav Jahoda. Wiseman:

‘It’s a great book. It’s fairly old now, but a readable introduction to a psychological take on the whole of the paranormal. … Jahoda looks at our own everyday psychology. Why is it that we touch wood and cross our fingers? Why are we superstitious thinkers? It’s a very early but very important treatise on that topic’.

 

 

De boeken top-5 van Richard Wiseman 4

The Psychology of the Psychic van David Marks. Wiseman:

‘The Psychology of the Psychic, along with Flim-Flam! was one of the first sceptical books that I came across. David is a very good psychologist and his is a more detailed approach, focusing on parapsychological research – laboratory based research into ESP – and really dismantling some of those experiments. He said, this is what you’ll read in the journals and newspapers but this is what’s actually going on’. 

 

 
De boeken top-5 van Richard Wiseman 5

Why People Believe Weird Things van Michael Shermer. Wiseman:

‘This is a more recent book. He takes a wider perspective on the paranormal, looking at UFOs and conspiracies. His argument is that we’re very good at finding patterns – that’s one of the reasons why science has been so successful – but sometimes that mechanism goes into overdrive. If you take something like finding a face in the environment, the brain would rather see a few faces that aren’t there than not see one that is. So you can look into the darkness of the bushes and see a face that isn’t there, and convince yourself that it’s a spirit or ghost’.


De boeken top-5 van Richard Wiseman 6Spook van Mary Roach. Wiseman:

‘I like Mary Roach as an author, she makes me laugh. What I like about Spook is that it’s a rather fun, light-hearted tour through all the weirdness that researchers have tried to examine. She talks about near-death experiences, seances, experiments where they weighed dying animals in order to weigh the soul as it left the body. All these strange experiences are the kind of quirky psychology which I love. The psychology of the field is quirky too. It is a deeply weird field populated by deeply weird people’.

 

Deze boeken zijn deels verkrijgbaar via bol.com (zie hieronder). In het aangehaalde artikel vind je ook links naar bestelmogelijkheden. Koop je via de links hieronder, dan steun je Kloptdatwel.

De foto op de voorzijde: foto van Antje M. Pohsegger via richardwiseman.com.

Bepalen letters in de naam het karakter van je puppy?

by 13 Comments

Puppydogname.com denkt dat de beginletters van de naam de persoonlijkheid van de hond bepalen: ‘you can add strength of character or take away shyness just by combining letters’. Deze website geeft allerlei voorbeelden van deze hilarische theorie. Zo denkt de website dat je een verlegen hondje zelfverzekerder kunt maken door het een naam te geven die begint met de letter ‘E’. De website legt verder uit:

Bepalen letters in de naam het karakter van je puppy? 7
Een Border Collie (wikipedia)

‘”E” named dogs rarely sleep, especially if they have more than one “E” in the name.  They might miss something and that’s an event that will bother them more than anything.  The “E” puppy isn’t the calmest dog on the block either.  So, be smart and give a stabilizing influence to name.  Then you’ll be using the name to help your dog getting the characteristics you need for a calm family life’.

Niet alle letters zijn goed. Zo waarschuwt Puppydogname dat je héél voorzichtig moet zijn met een naam die met een ‘A’ begint. Daardoor wordt je hond namelijk dominant en agressief. Ook al klinkt ‘Alfie’ lief en vriendelijk, toch betekent deze naam dat je hond niet makkelijk vrienden zal maken:

‘Starting your dog’s name with an “A,” if his or her personality is already one that doesn’t play well with others, can possibly make him or her less likely to have any friends, human or furry’.

Natuurlijk is de gedachte dat de naam het karakter bepaalt totaal ongefundeerd. Toch liggen er oeroude wortels ten grondslag aan de overtuiging dat de naam een bepaalde kracht geeft aan mens of dier. De wikipedia legt uit:

‘In the ancient world, particularly in the ancient near-east  … names were thought to be extremely powerful and to act, in some ways, as a separate manifestation of a person or deity. This viewpoint is responsible both for the reluctance to use the proper name of God in Hebrew writing or speech, as well as the common understanding in ancient magic that magical rituals had to be carried out “in [someone’s] name”. By invoking a god or spirit by name, one was thought to be able to summon that spirit’s power for some kind of miracle or magic (see Luke 9:49, in which the disciples claim to have seen a man driving out demons using the name of Jesus.) This understanding passed into later religious tradition, for example the stipulation in Catholic exorcism that the demon cannot be expelled until the exorcist has forced it to give up its name, at which point the name may be used in a stern command which will drive the demon away’.

Bepalen letters in de naam het karakter van je puppy? 8
Een boek van Alfred J. Parker

Ook nu zijn er nog geloofsgemeenschappen waar de betekenis en de kracht van de naam centraal staat. Een voorbeeld is de Kabalarians, een Canadese sekte, opgericht in 1964 door Alfred J. Parker, die mensen aanmoedigt om hun naam te veranderen. De sekte predikt: ‘je naam bepaalt wie je bent’. Dat zou niet alleen voor mensen gelden, maar bijvoorbeeld ook voor bedrijven. De naam ‘Ivon Shearing’ voorspelt niet veel goeds. Dat is de naam van de leider van de Kabalarians die in 1997 veroordeeld werd voor een groot aantal gevallen van ontucht met minderjarigen. In de Skepdic vind je meer informatie over de Kabalarians. Daar vind je ook een paar mooie voorbeelden van ‘Kabalarische naamduiding’. De Skepdic concludeert:

‘Of course, some of these descriptions are correct. They would be true of almost anybody. Some of the more specific claims are correct, but most are not. An analysis of this sort of personality profiling is taken up in the entry on the Forer effect‘.

Het Forer Effect (ook wel het Barnum effect genoemd) is op Kloptdatwel al eerder aan de orde geweest. Dit is de naam van het verschijnsel dat mensen al snel denken dat vage en algemene omschrijvingen (zoals in horoscopen) die op heel veel mensen kunnen slaan juist zeer accuraat en persoonlijk zijn. Daarbij beseffen ze niet dat diezelfde omschrijving voor bijna iedereen opgaat.

Vreemd genoeg heeft puppydogname het helemaal bij het juiste eind bij de inmiddels beroemde Border Collie Chaser. Chaser is erg intelligent en beheerst meer dan 1.000 verschillende woorden. Dat is eigenlijk geen wonder, want voor honden met een naam die begint met de letter ‘C’  geldt: ‘These lucky pets are some of the most brilliant’. Dat klopt dan voor een keer. Of is dit ook het Forer effect?

 

Hans Klok vliegt, tafels zweven, meisjes verdwijnen

by 22 Comments

Vrijdagavond was ik in Theater Carré bij de  nieuwe show van Hans Klok, ‘Circus Hurricane’. Zeer de moeite waard als je zelf wilt meemaken hoe je ogen bedrogen kunnen worden. Als je Hans Klok hebt gezien, krab je je nog wel twee keer achter je oor voordat je iemand gelooft die je iets vreemds laat zien.

Hans Klok laat een mitrailleurvuur van illusies op de zaal los: tafels zweven, hij bevrijdt zichzelf uit de meest onwaarschijnlijke situaties, laat kaarttrucs zien en er gebeuren er allerlei onwaarschijnlijke dingen met meisjes. Ze verdwijnen, verschijnen, stijgen op of liggen op punten van zwaarden alsof het niets is. Een voorproefje kun je zien in deze uitzending van TV Rijnmond:

Het meest indrukwekkende onderdeel van de show vond ik een kist die opsteeg van een tafel, enkele keren kantelde, waarna Hans met een minzame glimlach de deksel van binnenuit open deed en naar buiten stapte. Deze act maakte onderdeel uit van een serie ’17e eeuwse’  goocheltrucs, waarin hij geen andere kunstgrepen gebruikt dan zijn eigen handigheid en vingervlugheid (althans – dat is wat hij de zaal vertelt, moet je een illusionist geloven?).

‘Circus Hurricane’ biedt naast Hans Klok ook vijf gast-acts uit de internationale circuswereld. Klok treedt op als spreekstalmeester en topact van deze circusshow. De show biedt een afwisseling van toneelvullende shownummers en intieme trucs. In die laatste categorie past zijn all-time favourite, de zwevende gloeilamp. Ronduit indrukwekkend is het moment dat Hans over het toneel zweeft. De rode draad van de show is een tijdreis en het motto: ‘in elke tijd overwint de toverkracht’.

Hans Klok stelt niet actief de goocheltrucs aan de kaak die mediums, helderzienden en lepelbuigers gebruiken. In dat opzicht stelt hij zich anders op  dan de beroemde illusionist Harry Houdini (1874-1926) die hier juist veel energie in stak. Andere voorbeelden van meer activistische illusionisten en goochelaars zijn Penn en Teller (‘Penn&Teller: Bullshit’) en de eminente skepticus en goochelaar James Randi. Maar Hans Klok is wel heel duidelijk en zet ons aan het denken. In de introductie tot zijn show zegt hij: ‘u gaat vanavond zien wat u niet ziet, en u gaat niet zien wat u ziet’. Hij bewijst inderdaad dat een goede illusionist zowat alles voor je verborgen kan houden terwijl je er met je neus bovenop zit.

Meer weten? Klok is tot en met 28 augustus in Theater Carré, daarna gaat hij op tournee. De recensie van De Volkskrant lees je hier.

 

De foto van de zwevende tafel op de voorzijde is afkomstig uit de uitzending van TV Rijnmond

Beter worden? Ga op het spoor liggen!

by 19 Comments

De NOS had een opmerkelijk nieuws-item: in Jakarta gaan mensen op spoorrails liggen om te genezen van hun kwalen. De gezondheidszoekers denken dat er stroom door ze heen loopt waardoor ze beter worden. Mevrouw Mulyati die lijdt aan diabetes komt aan het woord: al jaren lang heeft ze doktoren bezocht die haar niet beter konden maken. Maar nu ze op de spoorrails ligt voelt ze zich een stuk beter. De gewoonte is ontstaan nadat een verlamde man die op de spoorrails zelfmoord wilde plegen ineens weer kon lopen. Het is natuurlijk gevaarlijk om op het spoor te liggen. Daarom deelt de politie flinke boetes uit. Maar die kunnen de hard-core gezondheidszoekers niet ontmoedigen. Zij nemen de gevaarlijke bijwerkingen van voorbijsnellende treinen voor lief.

Ook Novum Nieuws wijdt een bericht aan de genezende spoorrails:

“Ik blijf dit doen, totdat ik volledig genezen ben”, zegt Mulyati, terwijl ze zichtbaar schokt als gevolg van de stroom die op de rails staat. Een passagierstrein nadert waardoor de vrouw een extra stroomstoot krijgt. Ze springt van de rails als de trein dichtbij komt, maar zodra de laatste wagon gepasseerd is, gaat ze weer liggen. … Veel mensen zijn [in Indonesië] door de chaotische decentralisatie van de door de overheid zwaar onderbetaalde gezondheidszorg gedesillusioneerd geraakt”.

Uit de wikipedia blijkt dat de spoorbalken inderdaad stroom van de bovenleidingen terugvoeren naar de aarde (en dus onder spanning kunnen staan). Sommige spoorwegsystemen gebruiken daarom een ‘vierde rail’ die specifiek dient om stroom terug te voeren naar de aarde. Lees het hoofdstuk ‘fourth rail’ bij het lemma ‘railway electrification’ in de wikipedia.

Blijft de vraag over of elektrotherapie ergens goed voor is. Volgens de wikipedia wordt deze therapie ingezet om revalidatie te ondersteunen. Andere toepassingen worden niet genoemd. De encyclopedie van de Vereniging tegen de Kwakzalverij maakt melding van enkele dubieuze toepassingen van elektrotherapie: schoktherapie tegen oorlogtrauma’s en lees deze pagina met een overzicht van allerlei vreemde apparaten die kwakzalvers inzetten tegen kanker. Volgens dit ‘stop de persen’-bericht uit de Skepter concludeerde de Nederlandse Gezondheidsraad in 1999 dat elektrotherapie zinloos is. Dit leidde toen tot woedende reacties van fysiotherapeuten.

Het bovenstaande overziende, denk ik dat het waarschijnlijk is dat de gezondheidszoekers op de spoorlijnen van Djakarta het vooral moeten hebben van het placebo-effect….  Nu maar hopen dat dit opweegt tegen de bijwerkingen….

Foto voorzijde: uit besproken nieuwsbericht van Novum Nieuws.

Zijn smurfen anti-semitisch en racistisch?

by 23 Comments

Zijn smurfen anti-semitisch en racistisch? 9
De smurfenfilmposter (wikipedia)

Vandaag komt de smurfenfilm 3D in de Nederlandse bioscopen. De film gaat erover dat de smurfen per ongeluk een tijdreis maken van de middeleeuwen naar het hedendaagse New York. Onschuldig vermaak zou je zeggen? Maar is dat wel zo?

De Franse socioloog Antoine Buéno schrijft in zijn ‘Le Petit Livre Bleu’ (het kleine blauwe boekje) dat de stripverhalen over de ogenschijnlijk vriendelijke blauwe mannetjes (er is maar één smurfin) in feite doordrenkt zijn met racistische propaganda en een totalitaire samenleving verheerlijken (hier een Frans artikel over het boekje). Volgens de Huffington Post zegt Buéno dat de smurfen ‘the embodiment of a totalitarian utopia, steeped in Stalinism and Nazism’ zijn. Een goed voorbeeld van een complottheorie. Wat is hier aan de hand?

De smurfen verschenen voor het eerst in 1958 in een Belgische krant. Ze zijn een creatie van de striptekenaar Peyo. Ze heetten toen nog ‘Schtroumpfs’. In de Nederlandse vertaling kregen ze de naam ‘smurf’ die later over de hele wereld zou worden gebruikt. De Amerikaanse producent Hanna Barbera (ook bekend van de Flintstones) maakte in 1981 de eerste smurfenfilm.

Volgens Buéno zijn we ons al die jaren niet bewust geweest van het kwaad dat in de stripverhalen schuil ging. Hou je vast voor de volgende analyse. Volgens Buéno is hun leider, de Grote Smurf, een autoritaire figuur die privébezit verbiedt en de smurfen dwingt te leven in een collectivistische samenleving die is gericht op zelfvoorziening op gebied van energie en voedsel, een communistisch ideaal. Grote Smurf is de enige die een rode muts draagt en een baard mag laten groeien (die doet denken aan de baard van de communistische ideoloog Karl Marx), hij wordt als leider verheerlijkt door de andere smurfen, net zoals Lenin, Stalin en Hitler zich lieten verheerlijken. Tegenspraak wordt onderdrukt: de dissidente moppersmurf wordt sociaal geïsoleerd en ook de Brilsmurf, volgens Buéno de representant van de Russische dissident Leon Trotski, wordt belachelijk gemaakt: ‘Brainy Smurf is claimed to represent Trotsky, as he is the only one who comes close to matching Papa’s intellect, wears round glasses, is often isolated, ridiculed, or even ejected from the village for his ideas’. Smurfen zijn macho, en de (lange tijd) enige vrouw, de smurfin, vertoont trekjes van het arische schoonheidsideaal (blond haar en blauwe ogen). Het (vrijwel) ontbreken van vrouwen geeft te denken over het seksleven van de smurfen, aldus Buéno. De gehate vijand van de smurfen, de tovenaar Gargamel, vertoont een sterke gelijkenis met karikaturen die de nazi’s maakten van joden en zijn kat heet Azraël, volgens joden en islamieten een naam van de ‘aartsengel des doods’. De smurfen dragen een witte muts die sterk doet denken aan de kap van de gewelddadige ultra-rechtse organisatie Ku-Klux-Klan. Het eerste smurfenstripverhaal, De Zwarte Smurf, had volgens Buéno een racistische ondertoon. In het stripverhaal worden de blauwe smurfen ziek. En als ze ziek zijn, worden ze zwart en kunnen ze niets anders meer zeggen dan ‘gnap, gnap, gnap’. Dit was overigens de reden dat Amerikaanse uitgevers het stripverhaal niet wilden publiceren. Enkele jaren later werden de zieke smurfen paars in plaats van zwart en konden ze wel in de USA verschijnen.

Op het internet zijn er inmiddels ook filmpjes waarin de smurfen worden betrapt op het brengen van de nazi-groet.

Een beetje studie op het internet leert, dat allerlei vormen van kritiek op de smurfen al jaren de ronde doen. Dit artikel in New York Magazine geeft een paar voorbeelden. Ook dit artikel van CNN.com waarin de kritiek van Buéno nog een keer wordt uitgelegd, wijst er op dat de kritiek op de smurfen niet van vandaag is. In de tijd dat de USA nog bang waren voor de communisten dachten sommigen dat ‘Smurf’ een afkorting was van ‘Small Men Under Red Forces’.

De directeur van Studio Peyo, Thierry Culliford (de zoon van striptekenaar Peyo), verwerpt de aantijgingen. Hij noemt ze ‘between the grotesque and the not serious’. 

Zijn smurfen anti-semitisch en racistisch? 10
Pierre Kartner met reclame voor zijn smurfenlied (wikipedia)

Hoe serieus moeten we de kritiek inderdaad nemen? Eerder lazen we dat de Teletubbies zouden aanzetten tot homoseksualiteit. Ook Perez Hilton vraagt zich af of er iets klopt van de theorieën van Buéno. Ik houd het er zelf op dat het smurfenverhaal niet alleen de fantasie van kinderen prikkelt, maar dat ook volwassenen volop de ruimte biedt voor projectie. Tja, Pierre Kartner moest eens weten.