Kloptdatwel?

Wetenschap

Nu ook al hufterig door biologisch voedsel?

by 7 Comments

Werden we vorig jaar nog verrast door  de ontdekking dat ‘de vleeseter egoïstischer en minder sociaal is dan mensen die geen vlees eten’, nu is opeens het geitenwollensokken-type dat biologisch voedsel eet de kwaaie pier: “Does organic food turn people into jerks?“ Dat ‘vleeshufteronderzoek’ van Diederik Stapel, Roos Vonk en Marc Zeelenberg bleek helemaal niet uitgevoerd en de getalletjes die leidden tot de voorbarige conclusie verzonnen door Stapel. Maar het onderzoek van Kendall J. Eskine waaruit de kwalijke implicaties van ‘organic food’ zouden blijken, is geaccepteerd voor publicatie in Social Psychological and Personality Science onder de titel “Wholesome Foods and Wholesome Morals? Organic Foods Reduce Prosocial Behavior and Harshen Moral Judgments“. Moeten we dat nu serieus nemen of is dit het zoveelste onderzoekje uit de Sociaal Psychologie dat alleen maar leuke krantenkoppen oplevert? 

Nu ook al hufterig door biologisch voedsel? 1
Het ziet er zo vredig uit, maar ondertussen …

Wat het onderzoek zou aantonen, kunnen we het beste laten vertellen door de onderzoeker zelf,  Dr. Kendall J. Eskine, assistant professor aan Loyola University in New Orleans (bron):

There’s a line of research showing that when people can pat themselves on the back for their moral behavior, they can become self-righteous.

en

There’s something about being exposed to organic food that made them feel better about themselves. And that made them kind of jerks a little bit, I guess.

Wat deden ze dan in het onderzoek om mensen ‘bloot te stellen’ aan biologisch voedsel? Ze lieten ze plaatjes zien en dan werd er gekeken hoe ze een aantal morele problemen beoordeelden. De groep die alleen plaatjes te zien kreeg van organic food velde iets hardere morele oordelen over situaties als “een man eet zijn dode hond op” of “een student steelt een bibliotheekboek”. Daarbij bleken ze na dit testje ook nog eens minder bereid vrijwillig tijd te besteden aan een ander onderzoekje.

De opzet lijkt sterk op aantal testjes uit het ‘vleeshufteronderzoek’ dat nooit is uitgevoerd. Ook hier werden mensen een bepaald beeld ingeprent en dan gekeken of er verschil is in gedrag of keuzes die gemaakt moeten worden. Hieronder een aantal van de plaatjes die gebruikt werden als ‘typical organic‘, ‘typical comfort food‘ en ‘neither comfort nor organic food‘:

Nu ook al hufterig door biologisch voedsel? 2
Per categorie één plaatje waaraan de proefpersonen werden blootgesteld

Test je hier nu wel echt een verschil tussen mensen die zijn blootgesteld aan ‘biologisch voedsel’, ‘comfort food’ en ‘neutraal voedsel’? Je zou net zo goed kunnen zeggen: ‘plaatjes met een labeltje’, ‘plaatjes van ongezond eten’ en ‘plaatjes van saai eten’ en waar is dan het ‘biologische’ gebleven? De plaatjes uit de categorie ‘organic‘ waren van groente en fruit, die van het neutrale voedsel van havermout, rijst, bonen en mosterd. Die laatste producten kunnen natuurlijk ook best als biologisch gezien worden als er niet expliciet bijstaat dat het dat niet is.
Het doet mij dus sterk denken aan het probleem dat ik aanstipte in mij bespreking van dat ‘vleeshufteronderzoek’ in Pas op: abstraheren is weglaten! Daar ging men in de opzet ervan uit dat een bepaalde keuze uit drie verschillende menu’s impliceert dat een proefpersoon kiest uit ‘vlees’, vegetarisch’ of ‘vis’, terwijl je het net zo goed kon uitleggen als een keuze voor ‘champignons’, ‘roomsaus’ of ‘sesamkorstje’ (of erger “bovenste plaatje’, ‘middelste plaatje’ en ‘onderste plaatje’).
In dit onderzoek hadden ze een andere groep proefpersonen gebruikt om aan de plaatjes te komen die het beste de drie verschillende categoriëen voedsel zouden representeren. Maar het lijkt me nogal evident dat er een verschil is tussen  plaatjes goed kunnen indelen op voorgehouden categorieën en door blootstelling aan die plaatjes inderdaad met die categorieën ingeprent worden. Om echt te onderzoeken of het ‘biologische’ aspect van het voedsel er toe doet, moet je dat toch anders doen, lijkt me. Een volgende set plaatjes lijkt me dan veel logischer:

Nu ook al hufterig door biologisch voedsel? 3

 

Ergens hoopte ik dat het hele onderzoek een parodie was op het onderzoek van Stapel, Vonk & Zeelenberg, iets als “effe een Sokalletje doen“. Maar gezien het eerdere onderzoek van Eskine, moeten we aannemen dat het allemaal bloedserieus bedoeld is. Ik vind het allemaal wel weer erg dun en slecht doordacht. En dan heb ik het niet eens over de minimale aantallen in de groepen (20)  en het gebruik van die Likert-scales (7-punts schalen), waarvan ik het ook maar uiterst bedenkelijk vind dat die bij deze lage aantallen met standaard statistische toetsen worden gebruikt, zonder dat er enigszins aannemelijk gemaakt wordt dat dat zou kunnen.

Bijgeloof werkt

by 24 Comments

Een Power Balance armbandje doet het niet beter dan een willekeurig ander armbandje. We schreven gisteren dat Amerikaanse skeptici dit een dubbelblind onderzoek hebben aangetoond. De onderzoekers suggereren dat het Power Balance armbandje hetzelfde effect heeft als elke andere talisman. Het tijdschrift Quest (‘braintainement’) schreef een paar maand geleden (oktober 2011) dat sporters echt baat hebben bij bijgeloof. Maar je moet het niet te bont maken, schrijft Quest.

Bijgeloof werkt 4
De cover van Quest 10-2011: het blad toont een mediterende sporter op de cover als voorbeeld van bijgeloof in de sportwereld.

‘Voor elke wedstrijd stopt de Formulie 1-kampioen Sebastian Vettel een geluksmunt achter zijn schoenveter’ begint het artikel in Quest om daarna in te gaan op de gewoonte van mensen om overal verbanden te zien, ook waar die er niet zijn. Evolutiebiologen noemen vaak het voorbeeld van het ritselende struikgewas in de tijd dat de mensen nog op de savanne leefden. Is het de wind? Is het een tijger? Neem liever het zekere voor het onzekere: als je het op een lopen zet, dan ben je misschien wel buiten adem maar je leeft tenminste nog. Maar als je geen acht slaat op het geritsel, is er inderdaad een kleine kans dat een likkebaardende tijger ‘hap’ zegt terwijl jij nietsvermoedend verder loopt. Je rent vermoedelijk 99 keer voor niets, maar net die ene keer redt het je leven. Het kan kortom volgens de evolutiebiologen in je voordeel zijn om snel verbanden te zien, ook als die er niet zijn. Op deze manier wordt vaak onderbouwd dat mensen makkelijk geloof hechten aan complottheorieën. Dit is immers ook een vorm van het vinden van verbanden die er niet zijn. Maar op dezelfde manier wordt ook verklaard dat mensen gevoelig zijn voor bijgeloof.

Niet alleen mensen zijn gevoelig voor het zien van verbanden die er niet zijn. In het Quest-artikel wordt ook het bekende onderzoek van de Amerikaanse psycholoog Skinner aangehaald. Die leerde duiven om allerlei bijgelovige handelingen te verrichten omdat ze dachten dat ze daarmee invloed konden hebben op het krijgen van voer. De Wikipedia schrijft hierover:

Bijgeloof werkt 5
De psycholoog Skinner leerde duiven bijgelovig gedrag aan (foto: flavinscorner.com).

‘He discovered that the pigeons associated the delivery of the food with whatever chance actions they had been performing as it was delivered, and that they subsequently continued to perform these same actions.[48] One bird was conditioned to turn counter-clockwise about the cage, making two or three turns between reinforcements. Another repeatedly thrust its head into one of the upper corners of the cage. A third developed a ‘tossing’ response, as if placing its head beneath an invisible bar and lifting it repeatedly. Two birds developed a pendulum motion of the head and body, in which the head was extended forward and swung from right to left with a sharp movement followed by a somewhat slower return’.[49][50]

Een sportpsycholoog legt in het artikel in Quest uit dat het uitvoeren van bijgelovige rituelen de sporter een gevoel van controle kan geven. Opmerkelijk is dat het blad onder bijgeloof ook allerlei modieuze visualisatie-oefeningen schaart die veel sporters uitvoeren.

Het aantrekken van sportkleding op precies dezelfde manier voor iedere wedstrijd kan een zelfverzekerd gevoel geven:

‘Voor de sporter is het nu eenmaal beter een verband te leggen dat er eigenlijk niet is, tussen de aankleedvolgorde en de uitslag, dan onzeker over de voorbereiding aan de wedstrijd te beginnen’. … ‘Dankzij dat bijgeloof is een sportman even niet met negatieve gedachten bezig. En als hij op die manier het gevoel krijgt dat de kans op succes groter wordt? Dan stapt hij veel zelfverzekerder het veld op’.

Bijgeloof werkt 6
Johan Cruijff werkte voor het begin van een wedstrijd altijd een hele waslijst aan bijgelovigheden af. Onderzoekers van de Universiteit van Keulen geven hem gelijk. Vermoedelijk maakt bijgeloof zelfverzekerder en dat leidt tot betere prestaties (foto: wikimedia commons, Pvt_Pauline).

Dat klinkt heel aannemelijk en volgens Quest is er ook onderzoek dat dit effect bevestigt. Het tijdschrift haalt een recent onderzoek aan van psychologen van de Universiteit van Keulen. In een experiment moesten mensen een bal door een gat schieten. Dat lukte aanmerkelijk beter als ze te horen hadden gekregen dat ze een ‘geluksbal’ mochten gebruiken. In een tweede proef lukte het de proefpersonen aanmerkelijk sneller om 36 balletjes in evenzoveel gaatjes te werken als ze te horen hadden gekregen dat er voor hun geduimd zou worden.

Een derde proef leidde tot het resultaat dat een persoonlijke talisman ook een positief effect heeft op de sportieve prestatie. En dat verklaart volgens het Amerikaanse onderzoek dat we gisteren bespraken het succes van de Power Balance armbandjes. De armbandjes werken alleen als je zeker weet dat je er een om hebt. Het idee dat veel topsporters met hetzelfde armbandje rondlopen, zal hierbij vermoedelijk helpen.

Maar je moet het niet te bont maken volgens Quest. Soms voeren mensen zulke lange en ingewikkelde rituelen uit om geluk of succes af te dwingen dat dit uitmondt in disfunctioneel of dwangmatig gedrag. Maar een Power Balance armbandje valt volgens mij beslist niet in die categorie.

Wie meer wil weten verwijst Quest naar het uitstekende boek van Richard Wiseman: Paranormality: waarom geloven mensen in het ongelooflijke? Als je dit boek koopt via de link naar bol.com hieronder steun je Kloptdatwel (dit is de Engelstalige versie).

 

Op wind alléén, vóór de wind, sneller dan de wind!

by 17 Comments

Voor mensen die wel eens gezeild hebben, zal de vraag bekend voorkomen: “Kun je sneller gaan dan de wind?” Met een beetje zeilkennis weet je dat dat kan, als je tenminste onder een hoek met de wind zeilt. Maar direct voor de wind? Dan ga je toch maximaal zo snel als de wind zelf? Op dat moment oefent de wind geen druk meer uit op je zeilen en kun je niet sneller. Met een zeilboot lijkt het dus wel duidelijk, het kan niet.
Hoe zit het met andere voertuigen? Rick Cavallaro bedacht een voertuig op wielen waarmee het misschien wel zou kunnen. Toen hij zijn idee op Internet plaatste, onstonden er enorme discussies op allerlei fora. Veel sceptici, waaronder gerenomeerde wetenschappers, achtten het volstrekt onmogelijk. Het heeft ook iets weg van een perpetuum mobile. Nu kun je lang schetsjes maken met vectoren en rekenvoorbeelden geven, maar niet iedereen laat zich er makkelijk door overtuigen. Het gaat ook zó tegen je intuïtie in. Cavallaro besloot samen met John Borton om dan maar zo’n wagen te bouwen. En waarempel, het werkt!

In deze video kun je aan de richting van de rode vaantjes zien dat het voertuig inderdaad sneller gaat dan de wind. Maar zelfs na het zien van dit soort filmpjes zijn er nog steeds mensen die denken dat het nep is. Sommigen denken bijvoorbeeld dat het karretje maar even sneller dan de wind kan gaan, net zo lang als de energie die in de draaiende propeller zit, het toelaat. Die zou dan werken als een vliegwiel en tijdens de aanloop naar het punt waarop precies even snel gereden wordt als de wind, energie opslaan om het daarna vrij te geven. Maar je kunt zien aan het filmpje dat dat echt niet klopt.

Mythbusters
Voordat Cavallaro het voertuig uit bovenstaand filmpje bouwde, probeerde hij in 2008 het programma Mythbusters zo ver te krijgen om de ‘mythe’ van ‘Directly Downwind Faster Than The Wind‘ (kortweg DDWFTTW) te onderzoeken. Daarvoor maakten ze de volgende video. In het filmpje wordt ook gesproken over de kritiek die ze in eerste instantie over zich heen kregen. Maar de modelletjes lijken overtuigend te werken. Er was iemand ze ook al voor geweest met een werkend model, John Goodman. Maar zijn poging was weggezet als een hoax, onterecht. Ook in het filmpje een foto van een model (van Andrew Bauer) dat al in 1969 gebouwd is en waarschijnlijk als eerste heeft laten zien dat DDWFFTW in de praktijk mogelijk is (en dat op basis van een artikel van een student aan MIT uit de jaren ’40).

Het is niet zo eenvoudig om uit te leggen waarom het kan en waarom er hier geen natuurwetten overtreden worden. Het overtuigendste verhaal vind ik nog de redenering die Cavallaro zelf bedacht en die tot zijn eerste voorstel op Internet leidde. Om zijn idee te volgen, moet je eerst weten dat het mogelijk is om sneller dan de wind te gaan en dat het bovendien mogelijk is dat je snelheid in de richting van de wind ook hoger is dan de windsnelheid.

Op wind alléén, vóór de wind, sneller dan de wind! 7
Hoe een zeilboot voor de wind (maar niet direct voor de wind) sneller kan gaan dan de echte wind

Dit is iets wat niet zo bekend is. Voor ijszeilers zal het een wat bekender fenomeen zijn, die gaan dan ook makkelijk vijf keer de echte windsnelheid. Zeilboten kunnen het echter ook, iets wat ook voor mij nieuw was. Om te varen naar een punt dat precies ‘windafwaarts’ ligt, moet je echter ‘gijpen’ en middels een zigzag-beweging kun je dan je doel bereiken. In een rechte lijn gaat het niet, zoals ik in de inleiding al aangaf. Het plaatje hiernaast komt van een site waar ook een aardige uitleg staat.

Het gedachte-experiment van Cavallaro
Maar hoe kom je nu van zo’n vaartuig met een snelheid waarvan de component evenwijdig aan de wind hoger is dan de windsnelheid naar zo’n karretje met propeller? Dat gaat in een aantal stappen.
Ga eerst uit van een ijszeiler die een koers heeft zoals in het plaatje en die zeilt op een oneindige ijsvlakte. Nu rollen we die vlakte op tot een koker, zodanig dat de wind precies waait door de tunnel die ontstaat. Onze ijszeiler gaat nu een spiraalvormig pad door die koker volgen (we schakelen de zwaartekracht even uit voor het gemak). Zijn snelheid in de lengterichting van de koker is nog steeds groter dan die van de wind die er door heen blaast.

Nu zetten we er nog een ijszeiler bij in de koker, net tegenover de eerste. Als de ene zich onderin de koker bevindt, zit de ander precies op de kop erboven tegen het ‘plafond’. Op het platte vlak zouden ze een parallelle koers zeilen. Nu veronderstellen we de doorsnede van de koker zo klein dat we de twee masten, die in elkaars verlengde liggen, aan elkaar vast kunnen maken. Dan krijgen we al iets dat op een propeller begint te lijken!
De volgende stap is dat we in het midden, waar de masten aan elkaar vast zitten, een gat maken. En precies door het midden van de koker en door dat gat steken we een vaste, heel lange schroefdraad. De gecombineerde masten verbinden we met die schroefdraad door een moer in dat gat te plaatsen om de schroefdraad. De windingen van schroefdraad en de moer, de spoed, moet natuurlijk zo zijn dat de moer met dezelfde snelheid over de draad beweegt als de bootjes door de koker.

Onze ‘propeller’ heeft zo een nieuw houvast gekregen; de bootjes die met hun ijzers over de wand van de koker de juiste koers hielden, zijn niet meer nodig. Die laten we dus weg en we houden alleen de masten met zeilen over. Nu is het ook tijd om weer wat vaste grond erbij te denken. We leggen een pad aan onder de koker en daarop plaatsen we een karretje met drie wielen. Vanuit het karretje bouwen we een constructie naar boven en we sluiten die aan op de moer in het midden van de masten. Het karretje wordt nu met dezelfde snelheid voortgedreven als onze propeller.
De laatste stap is een beetje tricky:  we vervangen de schroefdraad die door de hele koker loopt door een overbrenging met tandwielen en  kettingen die de as van de wielen van ons karretje aansluit op de moer in masten. Dit moet (en kan!) zo gebeuren dat de snelheid hetzelfde blijft. Dat is een kwestie van het kiezen van de juiste tandwielen. Nu zijn we er al als we de koker wegdenken en de zwaartekracht herintroduceren!

Meer uitleg
Om het te doorgronden is het belangrijk om in te zien dat niet het draaien van de propeller de wielen voortstuwt, maar dat de snelheid waarmee de wielen draaien de rotatie van de propellor bepaalt. Als je het weer terugredeneert naar een zeil op een plat vlak, zorgt de directe koppeling tussen propeller en wielen ervoor dat het zeil in dezelfde hoek blijft staan ten opzichte van de wind. In dat opzicht zou je de wielen als een soort kiel kunnen zien.

Een andere manier om ernaar te kijken, is als een hefboomwerking. Het volgende filmpje vond ik  daarvoor instructief. De verhouding tussen diameters van het grote wiel en de klosjes die de wielen op de grond vormen, is de verhouding van de lange arm en de korte arm van de hefboom.

Succes voor de doorzetters!

Op wind alléén, vóór de wind, sneller dan de wind! 8
Het meest recente model en recordhouder, de ‘Blackbird’ (foto Steve Morris)

Het project van Cavallaro en Borton wist na het eerste succes sponsoring te krijgen van Google en Joby Energy. En dat stelde hun in staat om een nog flitsendere versie te bouwen. Met deze ‘Blackbird‘ vestigden ze op 2 juli 2010 een officieel record. Ze haalden een snelheid van 44.5 km/h  bij een windsnelheid van 16.1 km/h. Een factor 2.8 sneller dan de echte windsnelheid!

Het verhaal van de ontwerpers zelf staat in een leuk artikel van Wired. En je kunt natuurlijk de website van het project zelf bekijken: www.fasterthanthewind.org. Wie geïnteresseerd in de ellenlange discussie op fora, moet hier maar eens starten.

Intussen zijn de heren al weer bezig met de volgende uitdaging: tegen de wind in sneller dan de wind gaan! Moet in principe ook kunnen, het vergt alleen een aanpassing van de propeller en keuze van de juiste overbrenging. Als je het DDWFTTW-verhaal  begrijpt, moet het UWFTTW (“Upwind faster than the wind”) je niet verbazen, maar het zal nog raarder overkomen als je het onvoorbereid ziet. Helaas geen updates over de voortgang van dit project sinds augustus 2011.

Header: sketch Rick Cavallaro + foto Steve Morris

Vrijheidslezing 2012 – “Van aap tot engel”

by 18 Comments

Waar komt onze moraliteit vandaan? Dit is een vraag die mensen al lang bezig houdt.De vrijheidslezing van dit jaar in Leiden zal over dit onderwerp gaan en wordt gegeven door vooraanstaand gedragsbioloog Frans de Waal.
De Waal doet onderzoek naar gedrag en emoties die, hoewel deze vaak alleen aan mensen worden toegeschreven, bij zowel mensen als dieren voorkomen. Hierbij moet je denken aan zaken als conflictresolutie, empathie en onrecht. Enkele goede voorbeelden van zijn onderzoek zijn te zien in de TED-lezing:  “Do animals have morals?”.

Hierin zitten een stel erg leuke filmpjes waarin te zien is dat apen en olifanten besef hebben van onrecht en wederkerigheid. Apen kunnen bijvoorbeeld samenwerken om een doel te bereiken ook als ze zelf niks aan de beloning hebben. Of verontwaardigd zijn als een andere aap een betere beloning krijgt voor hetzelfde klusje.
De lezing is maandag 4 juni om 15.00 uur in de Pieterskerk in Leiden.
Aanmelden kan hier: https://forms.lumc.nl/lumc2/vrijheidslezing
Eerder hadden we over dit onderwerp een bericht op Kloptdatwel (menselijke moraliteit is aangeboren)
Plaatje voorpagina uit besproken video: twee apen leggen hun conflict bij.

Wetenschappers vs. Rechtsreligieuzen in de VS

by 137 Comments

Meer dan 90% van alle Amerikanen gelooft in God. Maar binnen de tweeduizend leden tellende National Academy of Sciences zijn de getallen omgekeerd: meer dan 90% gelooft daar niet in God. Vreedzame verstandhouding tussen het grote publiek en de wetenschappelijke elite was er dankzij NOMA, i.e. Stephen J. Goulds idee dat wetenschap en godsdienst “Non-Overlapping Magisteria” zijn. Maar Goulds scheidingmuur is de laatste jaren steeds meer onder vuur komen te liggen. De Nieuwe Atheïsten hebben met harde formuleringen de zaak op scherp gezet. En een artikel in het meest recente nummer van de American Sociological Review laat zien hoe wetenschap al 40 jaar lang aanzien verliest onder conservatieven en kerkgangers in de VS.

Wetenschappers vs. Rechtsreligieuzen in de VS 9
Stephen J. Gould lanceerde Non Overlapping Magisteria, ofwel NOMA: een manier om vrede tussen wetenschap en geloof te handhaven. (foto: Wikimedia commons, Kathy Chapman).

Stephen J. Gould lanceerde het acroniem NOMA aan het eind van de jaren ’90. Met wetenschap en godsdienst zou het om twee totaal verschillende gebieden gaan. Wetenschap zou niets zinvols kunnen zeggen over godsdienst.  De godsdienst, op zijn beurt, zou niets van betekenis te melden hebben over wetenschappelijke onderwerpen. NOMA was eigenlijk een nieuwe term voor een al decenniaoude consensus. Interview een kosmoloog of een neurowetenschapper in de VS over de betekenis van de laatste onderzoeksresultaten voor het bestaan van God en hij of zij zal zich doorgaans beroepen op NOMA en zich dan verder onthouden van commentaar. NOMA is diplomatiek. Met NOMA bewaar je de vrede.

Maar zowel uit rechtsreligieuze hoek als ook van de kant van veel wetenschappers is er de laatste jaren steeds minder eerbied voor het NOMA-bestand. Zo publiceerde de fysicus Victor Stenger in 2007 een boek met de titel ‘God: The Failed Hypothesis – How Science Shows That God Does Not Exist‘. Aan de andere kant liet de Republikeinse presidentskandidaat Rick Santorum zich in z’n campagne voor het presidentschap in februari 2012 laatdunkend uit over het hoger onderwijs – het zou een indoctrinatiemolen zijn, het zou elitair en  ‘snobistisch‘ zijn en jonge mensen zouden er hun religieus geloof verliezen.

Het Nieuwe Atheïsme

Het Nieuw Atheïsme begon in wezen op 11 september 2001. Op die dag werd het op pijnlijke wijze duidelijk dat religie een schaduwzijde heeft. Van een aantal prominente schrijvers verschenen er vervolgens boeken waarin een assertievere houding tegenover godsdienst werd ingenomen. De publicaties werden uitgebreid besproken in de media en veel argumenten vonden weerklank.

Wetenschappers vs. Rechtsreligieuzen in de VS 10
Richard Dawkins, hier bij een bus van de ‘Atheist Bus Campaign’, stelt dat wetenschap en religie niet met elkaar verenigbaar zijn (foto: Wikipedia).

Richard Dawkins is de Nieuwe Atheïst die het meest expliciet is in z’n kritiek op NOMA. Volgens Dawkins bewegen wetenschap en religie zich helemaal niet op verschillende terreinen. We delen één en dezelfde wereld en een wereld met goddelijk ingrijpen verschilt van een wereld zonder goddelijk ingrijpen. Dat verschil zou volgens Dawkins waarneembaar en wetenschappelijk te onderzoeken moeten zijn. Dat NOMA een illusie is blijkt volgens Dawkins ook uit het feit dat religieus geïnspireerde groepen met steun uit brede lagen van de bevolking druk uitoefenen op de besluitvorming over zaken als stamcellenonderzoek en biologieonderwijs. Het invloedrijke Discovery Institute illustreert Dawkins’ punt. Deze organisatie opereert vanuit Seattle met een budget van tussen de 4 en 5 miljoen dollar per jaar en met de doelstelling ‘to reverse the stifling dominance of the materialist worldview, and to replace it with a science consonant with Christian and theistic convicties.’

De Nieuwe Onnozelheid

In de American Sociological Review verscheen vorige maand een uitgebreid artikel van de socioloog Gordon Gauchat van de University of North Carolina in Chapel Hill. Aan de hand van data uit de General Social Survey beschrijft Gauchat hoe het vertrouwen in de wetenschap onder de Amerikaanse bevolking zich in de laatste vier decennia heeft ontwikkeld. De data geven een bevestiging te zien van het beeld dat de journalist Chris Mooney in 2005 schetste in z’n boek met de veelzeggende titel The Republican War on Science.

Wetenschappers vs. Rechtsreligieuzen in de VS 11
Grafiek uit het artikel van Gordon Gauchat in de American Sociological Review: het Amerikaanse vertrouwen in de wetenschap in de laatste vier decennia aan de rechterkant (Conservative), in het midden (Moderate) en aan de linkerkant (Liberal) van het politieke spectrum.

In het midden en aan de linkerkant van het politieke spectrum is het vertrouwen in de wetenschap min of meer gelijk gebleven. Onder conservatieven en kerkgangers, echter, is dat vertrouwen sterk afgenomen. In 1974 vormden conservatieven nog de groep met het meeste vertrouwen in de wetenschap. Gauchats grafieken en tabellen laten zien hoe, na een daling van 25%, de conservatieven nu de groep zijn met het minste vertrouwen in de wetenschap. Veel van Gauchats artikel is een statistisch checken of het hier niet gaat om consequenties van andere onderliggende verschuivingen in bijvoorbeeld het opleidingsniveau. Maar dat blijkt niet het geval te zijn – de hoger opgeleide conservatieven lopen zelfs voorop in deze ontwikkeling. In een radio-interview (het interview met Gauchat is na 35 minuten) wijst Gauchat erop dat het hier gaat om een uniek Amerikaanse ontwikkeling. Dergelijke verschuivingen hebben niet plaatsgevonden in Europa of Japan. In Europa en Japan is wantrouwen jegens de wetenschap juist iets dat men al decennialang voornamelijk aantreft bij politiek links.

Aan het eind van z’n artikel verklaart Gauchat de data met de constatering dat wetenschap in de jaren ’60 en ’70 aanzien kon verwerven in Amerikaanse conservatieve kringen door de ruimtewedloop te winnen. Maar in de jaren nadien zijn wetenschappers in de VS vooral in het voetlicht getreden bij de beargumentering van milieumaatregelen. Milieumaatregelen zijn impopulair in conservatieve kringen en als reactie heeft men daar een eigen alternatief wereldbeeld gecreëerd waarin wetenschap weinig of geen autoriteit meer heeft. Een goed deel van de politieke rechterzijde is teruggevallen op God, gebed, schepping en anti-intellectualisme.

Wetenschappers vs. Rechtsreligieuzen in de VS 12
James-“God’s still up there”-Inhofe, United States Senator voor de staat Oklahoma.

James Inhofe, de senator van de staat Oklahoma, zei in maart 2012 dat de opwarming van de aarde niet echt kon zijn want ‘God is er nog daarboven.’ De Republikeinse senator onderbouwde z’n bewering met citaten uit Genesis en Romeinen. De opwarming van de aarde is natuurlijk bij uitstek een onderwerp waar de discussie gevoerd moet worden aan de hand van waarnemingen en wetenschappelijke analyse. De senator kan z’n uitspraak doen zonder consequenties van betekenis omdat ook z’n conservatief-christelijke achterban geen hoge pet op heeft van de wetenschap. Veel conservatieve Amerikanen delen nu de gevoelens van James Inhofe en Rick Santorum over wetenschap en hoger onderwijs.

In het voornoemde radio-interview stelt Gauchat dat scepsis een goede zaak is, ook jegens de wetenschap. Maar hij voegt daaraan toe dat het fundamenteel anders wordt wanneer men – als senator Inhofe dus – gaat geloven dat wetenschappelijke analyse sowieso niet de juiste manier is om tot een correct inzicht te komen. Wetenschap kan duur zijn en kan soms een onaangenaam oordeel vellen. Maar een intellectueel Tsjernobyl waar onnozelheid en struisvogelpolitiek respectabel zijn, dat is nauwelijks een alternatief.

 

 

Foto voorzijde: de science fish levert commentaar op het vissymbool dat je op veel auto’s kunt zien