Kloptdatwel?

Skepticisme

Luisterboek kritisch denken

by 4 Comments

Luisterboek kritisch denken 1
Johan Braeckman (Skepsis blog)

In het Skepsis Blog wees Jan Willem Nienhuys kort geleden op het recent verschenen college ‘Kritisch denken’  door Johan Braeckman. Jan Willem heeft de 6 CD’s van een uur beluisterd en hij is enthousiast. Jan Willem legt in zijn blogbijdrage heel duidelijk uit wat je van het luisterboek kunt verwachten. Braeckman plaatst kritisch denken in een kader aan de hand van theorieën van bekende filosofen. Ook legt hij bekende denk- en redeneerfouten uit.

De 6 CD’s behandelen de volgende onderwerpen. CD 1: de ondraaglijke lichtgelovigheid van de mens, CD2: Hoe werkt kritisch denken en hoe werkt het niet?, CD3: Het brein schept orde en patronen, en soms ook illusoir, CD 4 : De wondere werking van het menselijk brein, CD5: Het vermogen tot bedrog en zelfbedrog en CD6: Religieuze beweringen en vuistregels voor het kritische denken.

Kritisch denken is het fundament van het Skepticisme. Kloptdatwel besteedt er regelmatig aandacht aan, zie onder andere de Ignite-talk van Kernan Coleman en het verslag van de lezing die James Randi in Utrecht gaf.

Hier een voorproefje uit het luisterboek:

[audio:https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/kloptdatwel.nl/Hoofdstuk6.mp3]

Enkele passages uit de bespreking op het Skepsis blog:

‘Braeckman stelt, in navolging van Bertrand Russell, dat geloven zonder basis onjuist is. Dit is natuurlijk lijnrecht in strijd met de opvatting die in sommige religies verkondigd wordt, namelijk dat het onvoorwaardelijke geloof, dus zonder reden of bewijs, iets waardevols zou zijn. Wij allemaal hebben echter de neiging om met te weinig bewijs van alles en nog wat te geloven, en de voornaamste reden is dat we andere mensen op hun woord vertrouwen. Geloof is dus vaak uiteindelijk loyaliteit aan en onvoorwaardelijk vertrouwen in iemand anders, maak ik daarvan.

Bekende valkuilen zijn allerlei drogredenen, maar ook de eigen ervaring. Iets met eigen ogen gezien hebben (of menen te hebben) kan heel veel rationele overwegingen uitvlakken. Een roddeltje of een wonderbare genezing die men zelf van de buurman hoort, zijn trouwens voor het gevoel ook zulke eigen ervaringen. Buitenmatig geloof wordt ook veroorzaakt door autoriteit – dus de status van degeen die iets zegt – en groepsdruk. Solomon Asch liet in de jaren 1950 zien dat nogal wat mensen overduidelijke onwaarheden (gelijke lengte van twee lijnen die 15 procent verschillen) gaan accepteren als maar voldoende veel mensen om hen heen heen hetzelfde denken en dat nadrukkelijk zeggen. Geloof maakt ook dat men zwak bewijs overschat.

De echte wetenschap heeft een heel arsenaal technieken ontwikkeld om tot grote zekerheid te geraken over wat ze beweert. Systematisch proeven doen is zo’n techniek, mathematisering is een andere. Na introductie van de foutenrekening in de sterrenkunde, circa 1800, vond de méthode numérique heel, heel geleidelijk ook ingang in de geneeskunde, om uiteindelijk te culmineren in derandomized controlled trial (RCT), de dubbelblinde proef met loting en controlegroep – een enigszins overtollige beschrijving omdat zowel loting als blindering zonder controlegroep ondenkbaar zijn, en blindering plus controlegroep waardeloos is wanneer de onderzoeker zich de vrijheid permitteert om de controlegroep ‘handig’ samen te stellen. Maar in de hele wetenschap, en zeker de moderne, is de geest van tegenspraak aanwezig: zoals gezegd zoeken wetenschappers bewust de confrontatie met collega’s op. Dit vormt, zo is mij verzekerd, een schril contrast met hoe het in de pseudowetenschap toegaat’. Lees hier meer.

Wie interesse heeft, kan het hoorcollege hier kopen (daarmee steun je Kloptdatwel):

(Op home-academy.nl kan je ook alleen de mp3’s bestellen voor 34 euro.)

Simon Singh vs chiropractors

by 1 Comment

In het allereerste bericht hier op Kloptdatwel schreef ik over Simon Singh, die op het symposium van de Vereniging tegen de Kwakzalverij sprak over (onder andere) zijn problemen in Engeland waar hij aangeklaagd werd wegens smaad. Hij schreef namelijk dat de Britse chiropractors zonder enig bewijs ‘bogus’ behandelingen promoten. In plaats van met bewijs te komen ga je dan dus (aan)klagen.

Onderstaande samenvatting komt van de website Libelreform.org, een website die het herzien van de smaad-wetten in Engeland promoot.

Claimant: British Chiropractic Association (BCA), UK

Respondent: Simon Singh, journalist and author, UK

Simon Singh, the best-selling author of Fermat’s Last Theorem and The Code Book, published an article in the Guardian in April 2008 in which he discussed chiropractic treatment with reference to the British Chiropractic Association.

In a passage describing the BCA’s claims about the treatment of a number of childhood ailments, Singh wrote that ‘even though there is not a jot of evidence’ the BCA ‘happily promotes bogus treatments’.

Despite the article being published in the Guardian, Singh was sued personally. Mr Justice Eady decided on the issue of meaning in May 2009, and found that Singh’s comments were statements of fact, rather than expressions of opinion, which implied that the BCA was being deliberately dishonest. It was a meaning that Singh has said he never intended. Eady refused to grant leave to appeal, although permission was granted by the Court of Appeal itself in October 2009.

As a result of this case, the charity Sense About Science launched a petition for libel reform. Richard Dawkins has said that if Singh loses, it would have ‘major implications on the freedom of scientists, researchers and other commentators to engage in robust criticism of scientific, and pseudoscientific, work’.

BBC One zond onlangs See You In Court uit. Een programma over bijzondere smaad rechtszaken.

Almost two years in the making, See You in Court features unprecedented access to those affected by libel cases and explores how splashes in the media affect the individuals at the heart of them. London has become known as the “libel capital of the world” with people coming from far away to use the British courts and legal system to sue if they feel their privacy has been invaded or their reputation damaged. But what exactly is a reputation, how much is one worth and is it just the rich and famous that get to fight over them?

In this week’s episode we follow science writer Simon Singh and his court battle with the British Chiropractic Association and family man Tristan Rogers who finds himself in hot water, having to defend comments he posted on an online property forum.

Deel 1:

http://www.youtube.com/watch?v=T5su8am0b58

Deel 2:

http://www.youtube.com/watch?v=FMfm0R_DEuM

De petitie kan nog steeds ondertekend worden op Libelreform.org.

Skepter – jaargang 23, nummer 2

by 11 Comments

De Skepter is een uitgave blad van de Stichting Skepsis.

Hieronder volgt een samenvatting van de artikelen uit de laatste Skepter. Wil je daarna meer lezen? Deze laatste Skepter kan je hier als proefnummer (4,-) bestellen. Maar een abonnement (12,-) is natuurlijk handiger. Wil je Stichting Skepsis echt steunen dan kan je donateur worden: voor slechts 30 euro per jaar krijg je én de Skepter én gratis toegang tot ons jaarlijks congres (t.w.v.  22,50!).

Skepter - jaargang 23, nummer 2 2
De Skepter – jaargang 23, nummer 2.

DE OORSPRONG VAN YOGA
Yogadocenten vertellen vaak dat de yogahoudingen die zij onderwijzen al duizenden jaren oud zijn. Daar zijn echter geen deugdelijke bewijzen voor te vinden. Enkele zithoudingen werden 1500 jaar geleden voor het eerst beschreven. Maar uit recent onderzoek blijkt dat de moderne yoga grotendeels in de eerste helft van vorige eeuw werd ontwikkeld onder invloed van de westerse lichaamscultuur. Deze yoga werd beoefend door Indiase bodybuilders en nationalisten, die veel ontleenden aan westerse gymnastiek. De hedendaagse yoga verschilt sterk van de ideeën en praktijken van de oorspronkelijke yogi’s, die in de 19de-eeuw nog een slechte reputatie hadden.

HET HIV/AIDS-BEDROG
Ondanks al onze kennis over hiv en aids zijn er nog steeds mensen die geloven dat hiv geen aids veroorzaakt, dat hiv-testen bedrog zijn en dat aidsremmers gif zijn. Zij zeggen dat aids het gevolg is van armoede en ondervoeding, en dat het genezen kan worden met vitamines en alternatieve therapieën. Volgens deze mensen heeft de farmaceutische industrie de hiv-tests verzonnen om een leven lang aan iemand te kunnen verdienen. Onder de aidsontkenners bevinden zich enkele vooraanstaande wetenschappers, politici en journalisten. De belangrijkste ontkenner is de viroloog Peter Duesberg, wiens ideeën in Zuid-Afrika veel invloed kregen.

MET EEN HULPHAND NAAR DE UNIVERSITEIT
Iedereen dacht dat Thiandi een ernstige verstandelijke beperking had en dat haar IQ niet hoger lag dan 30, tot ze op haar 14de plotseling letters bleek te kunnen aanwijzen wanneer iemand haar hand ondersteunde. Ze kon zowel in het Engels als in het Nederlands typen, zonder dat ze daarin les had gehad. Samen met enkele ingehuurde studenten, die als hulphand fungeerden, behaalde ze heel snel een vwo-diploma. Inmiddels gaat ze zelfs naar de universiteit, waarbij ze nog steeds gebruikmaakt van ondersteunde communicatie (Facilitated Communication, FC). Deze methode is zeer omstreden. Wetenschappers ontdekten dat de hand van een verstandelijk gehandicapte gewoonlijk onbewust wordt bestuurd door de assistent. Daarom kunnen gehandicapten met FC geen vragen beantwoorden wanneer hun assistent de vraag of het antwoord niet kent.

SATANISTEN IN NEDERLAND
Nadat er in de Verenigde Staten morele paniek uitbrak over satanisch ritueel misbruik, waren er psychotherapeuten en evangelische christenen die de angst ook in Nederland aanwakkerden. In 1993 verscheen er een dissertatie waaruit bleek dat een derde van alle Nederlandse MPS-patiënten (met een meervoudige persoonlijkheid) zich herinnerde dat ze in hun jeugd ritueel waren misbruikt door satanisten. Het actualiteiten-programma Nova wijdde er twee uitzendingen aan en de minister stelde een werkgroep in om de zaak te onderzoeken. Daar kwam de Eper incestaffaire nog bij. Toch was de beroering al vrij snel over het hoogtepunt heen. Kritische deskundigen maakten duidelijk dat de gruwelverhalen over satanssekten erg onbetrouwbaar waren.

GEBARENTAAL VOOR SLIMME BABY’S
Voordat baby’s kunnen spreken, kunnen ze misschien al wel enkele gebaren leren. In de VS en Duitsland zijn er al veel cursussen voor moeders die babygebaren willen gaan gebruiken. Er wordt beweerd dat het de taalontwikkeling van de kinderen stimuleert en dat ze er slimmer van worden. De promotors van de methode, die aan een universiteit doceerden, hebben echter meer aan marketing gedaan dan aan onderzoek. Hun beweringen konden nog niet wetenschappelijk worden bevestigd.

RADIOACTIEVE STRALING EN HORMESE
Veel stoffen zijn giftig vanaf een bepaalde dosis. Als we minder binnenkrijgen, is ons lichaam in staat om de negatieve gevolgen ongedaan te maken en wordt het weerbaarder tegen nieuwe aanvallen. In elke cel gaan er voortdurend dingen kapot, maar die worden keurig gerepareerd. Er is al veel wetenschappelijk onderzoek gedaan waaruit blijkt dat ook een geringe hoeveelheid radioactieve straling geen problemen oplevert. Het schijnt de kans op kanker zelfs te verlagen. Hoge schattingen van het aantal doden ten gevolge van de kernramp bij Tsjernobyl zijn gebaseerd op de veronderstelling dat ook een kleine hoeveelheid straling duizenden doden kan veroorzaken als miljoenen mensen eraan blootstaan. Er zijn echter al veel onderzoeksgegevens beschikbaar die met deze aanname in strijd zijn.

POLSBANDJES TEGEN REISZIEKTE
De vakantie staat weer voor de deur en miljoenen Nederlanders gaan op reis. De tocht is niet voor iedereen een lolletje, vooral de kinderen kunnen er flink ziek van worden. Sinds een aantal jaren wordt er geadverteerd met speciale polsbandjes die reisziekte en misselijkheid zouden kunnen voorkomen. Helpen ze echt zo goed?

RICHARD WISEMAN OVER HET PARANORMALE
Professor Richard Wiseman begon zijn cariëre als goochelaar en promoveerde als (para)psycholoog op onderzoek naar paranormale claims. In zijn boek Paranormality (2011) neemt Wiseman de lezers mee op een avontuurlijke reis door de wereld van het paranormale en legt hij uit welke psychologische verklaringen daarachter steken. Het is alleen wat jammer dat hij een voorkeur heeft voor verhalen uit de oude spiritistische doos. In Skepter staat een kritische samenvatting van het boek.

FRANSE HOMEOPATE BESTRAFT
Martine Gardenal, de voorzitster van de Franse homeopathische vereniging van specialistische artsen, werd onlangs veroordeeld voor kwakzalverij. Deze zaak wekte in Frankrijk veel beroering.

Meer lezen? Deze laatste Skepter kan je hier als proefnummer (4,-) bestellen. Maar een abonnement (12,-) is natuurlijk handiger. Wil je stichting Skepsis echt steunen dan kan je donateur worden: voor slechts 30 euro per jaar krijg je én de Skepter én gratis toegang tot ons jaarlijks congres (t.w.v.  22,50!).

Rome: toch geen aardbeving

by 10 Comments

Wat zou je denken als je opeens een flyer onder je ruitenwisser vindt, zogenaamd afkomstig van de gemeente, waarin gewaarschuwd wordt voor een aardbeving die over een paar maanden plaats zou vinden? Dat schijnt namelijk gebeurd te zijn in Ciampino nabij Rome begin dit jaar.

Bovenstaande valt te lezen in een bericht van Query, een website van de Italiaanse skeptische organisatie CICAP. De aanleiding tot de flyer (waarvan de gemeente alle betrokkenheid ontkent) was een voorspelling van amateur seismoloog Raffaele Bendandi die in de vorige eeuw een voorspelling deed: op 11 mei 2011 zou Rome getroffen worden door een zware aardbeving.

Bendandi bedacht dat aardbevingen kwamen door hemellichamen zoals de zon en de maan. Die zouden met hun zwaartekracht de plaattektoniek beïnvloeden en zo aardbevingen veroorzaken. Een achterhaalde theorie en daarmee de voorspelling dus ook.

Toch schijnen er mensen te zijn die de voorspelling serieus namen: volgens onderstaande nieuwsvideo zouden bedrijven voor deze datum vrij-aanvragen hebben ontvangen van 1 op de 5 werknemers (maar zonder informatie over wat normaal is voor zo’n dag zegt dat natuurlijk vrij weinig).

http://www.youtube.com/watch?v=2WZuXV9Sgho

Het is inmiddels 13 mei en gelukkig is eergisteren niets speciaals gebeurd in Rome. Ik vraag me af of Bendandi zijn voorspelling zou hebben bijgesteld naarmate hij meer kennis over plaattektoniek had verzameld. Dat maakt het onderscheid tussen een pseudowetenschapper en een wetenschapper, de laatste stelt zijn ideeën bij wanneer er meer feiten boven water komen.

————————-

Edit 13-05-11, 10:21: Ik ben in bovenstaande tekst vergeten te vermelden dat volgens het Gemeentelijke Geofysisch Observatorium (vertaling?) Bendandi de bewuste datum nooit zou hebben genoemd:

But the president of the Osservatorio Geofisico Comunale, the foundation that honours Bendandi, said they had no record of the much-discussed prediction and have dismissed it as an urban myth. “I can say with absolute certainty that in the papers of Raffaele Bendandi there is no provision for an earthquake in Rome on the 11 May 2011,”

Zie ook de comments.

Naar aanleiding van bovenstaand artikel nam ik contact op met Massimo Polidoro, mede-oprichter van CICAP, hieronder zijn antwoorden:

> 1: Is it true that the municipality of Rome handed out flyers saying
> people should avoid the area for 2 days prior and 2-3 days after 11th
> may?
> (Was it really the municipality or was the flyer printed by people who
> just used a government stamp/logo?)

there were flyers that had nothing to do with the municipality of Rome but that used the logo of the Civil Protection, but without the CP knowing it: they publicly stated they had nothing to do with the flyers.

> 2: This was because Raffaele Bendandi made calculations predicting this?

the claims was that Bendandi had predicted this, but the same Bendandi Foundation denied there was any kind of “prediction” by him for that date.

> 3: His calculations were based on the (later discarded) theory that
> gravity of heavenly bodies like the moon and the sun were influencing
> plate tectonics?

yes, something of the kind. He was a self-taught man, very curious but ultimately not scientific at all.

> 4: I’m also reading reports that Bendandi never made a specific
> prediction about the date, if that is true, do you have any idea where
> the date came from?

the date, we found, came out from a newsgroup discussing a TV show who gave a very biased and favorable profile of Bendandi: someone just came up with that date (and another date in April as well)

> 5: Was it true that people took the whole thing seriously enough to
> leave Rome? (Was the absence of people noticable in any way?)
> (IE: are the statements in this video true?
> http://www.youtube.com/watch?v=2WZuXV9Sgho
> For instance: businesses report 1 in 5 people request time off work?)

from what we could see, there was nothing noticeable in any way in the streets of Rome, chaos as usual! But the newspapers reported and 18% rise in requests for permissions from work on May 11. There is no way of knowing if this is just a coincidence or it is related to the fear of a earthquake. We did a live-blogging all day long from Rome, reporting on what was going on and, of course, there was nothing to report because there was no earthquake.

Hope this can be of help!

All best,
Massimo

TED Talk van Michael Shermer over ‘self deception’

by 18 Comments

In deze interessante lezing vertelt Michael Shermer over het werk van de Californische Skeptic Society. De lezing is weliswaar uit 2006, maar nog steeds actueel. Hij legt volgens mij heel goed uit wat de waarde is van een theorie als je onderzoek doet – maar tegelijkertijd ook wat het risico is van te lang vasthouden aan een theorie (het artikel over Wakefield op kloptdatwel is daarvan een voorbeeld).

Enjoy. De lezing heeft NL ondertiteling (als je deze niet kunt vinden, kun je naar de TED-site gaan).